Τέλος εποχής: Ο Τσουμπάις φεύγει από τη Ρωσία

 

Τον είπανε «Τσάρο των ιδιωτικοποιήσεων». Ο Ανατόλι Τσουμπάις υπήρξε ένα από τα πιο εμβληματικά πρόσωπα της Ρωσίας τα τελευταία 30 χρόνια.

Του Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου

Πόλεμος πατήρ πάντων
Ηράκλειτος

Τον είπανε «Τσάρο των ιδιωτικοποιήσεων». Ένα από τα πιο μισητά πρόσωπα της γελτσινικής Ρωσίας, ο Ανατόλι Τσουμπάις υπήρξε ο άνθρωπος – κλειδί που επιστάτησε των ρωσικών ιδιωτικοποιήσεων, της μεγαλύτερης δηλαδή λεηλασίας δημόσιας περιουσίας όλων των τόπων και όλων των εποχών. Προ ημερών παραιτήθηκε από τη θέση του ειδικού απεσταλμένου του Ρώσου Προέδρου στους διεθνείς οργανισμούς που ασχολούνται με τη βιώσιμη ανάπτυξη και την κλιματική αλλαγή και έφυγε από τη Ρωσία.

Ο Τσουμπάις υπήρξε ένα από τα πιο εμβληματικά πρόσωπα της Ρωσίας τα τελευταία 30 χρόνια, με πολύ σημαντικό ρόλο στην οικονομική και πολιτική πορεία της χώρας. Συμβόλιζε κατά κάποιο τρόπο τους δεσμούς και τις ισορροπίες ανάμεσα στη ρωσική Ολιγαρχία, τη ρωσική πολιτική εξουσία και τη Δύση. Η αναχώρησή του συμβολίζει τη διάρρηξη αυτών των δεσμών και ισορροπιών.

Αρχιτέκτων των ιδιωτικοποιήσεων

Υπό την επιστασία του Τσουμπάις εφαρμόστηκε στη δεκαετία του 1990 το «μεγάλο Κόλπο» της αρπαγής της σοβιετικής δημόσιας περιουσίας από μια δράκα «Ολιγαρχών».

Μοιράστηκαν στους σοβιετικούς πολίτες κουπόνια που τους έδιναν μερίδιο στην ιδιοκτησία των επιχειρήσεων. Καθώς η κρατική οικονομική πολιτική της «θεραπείας – σοκ» τους εξαθλίωσε, οι πολίτες πούλησαν τα κουπόνια στους επιτήδειους έναντι πινακίου φακής, και αυτοί τα χρησιμοποίησαν μετά στην πραγματική αξία της σοβιετικής οικονομίας και έβγαλαν τα δισεκατομμύριά τους στην Ελβετία και άλλους δυτικούς παραδείσους, συχνά μάλιστα εξαρτώμενοι από ξένα κέντρα πολιτικο-οικονομικής ισχύος. Ο ίδιος ο Τσουμπάις μάλιστα είχε επικρίνει έντονα αυτό το σχέδιο, που συνδύαζε ληστεία και απάτη σε τεράστια κλίμακα προτού αναλάβει ο ίδιος την εφαρμογή του.

Για να μπορέσει να προχωρήσει αυτή η ιστορία, οι Αμερικανοί συμβούλεψαν τον Γέλτσιν να διαλύσει το κοινοβούλιό του, όπερ και έπραξε δια κανονιοβολισμού, με 1500 θύματα, τον Οκτώβριο του 1993, υπό τις έξαλλες επευφημίες τότε του προέδρου Μπιλ Κλίντον.

Οι ιδιωτικοποιήσεις, δηλαδή η μεταφορά της ιδιοκτησίας και της εξουσίας στους Ολιγάρχες ήταν η ουσία των «οικονομικών μεταρρυθμίσεων» που εφαρμόσθηκαν στη Ρωσία τη δεκαετία του 1990, δηλαδή της εισαγωγής στην πρώην ΕΣΣΔ των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής και διανομής και της συνακόλουθης ιδεολογίας, υπό την άμεση καθοδήγηση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και οικονομολόγων όπως ο Σαχς, ο Σάμερς και ο Άσλουντ, οι οποίοι και πλούτισαν από τη διαδικασία.

Ως αποτέλεσμα αυτών των μεταρρυθμίσεων, η Ρωσία και το σύνολο της πρώην ΕΣΣΔ γνώρισαν τη μεγαλύτερη οικονομική, κοινωνική, ηθική και δημογραφική καταστροφή της όλης βιομηχανικής εποχής. Σημειώθηκε πρωτοφανής πτώση του ΑΕΠ (52 – 82% ανάλογα με τον τρόπο μέτρησης στη Ρωσία, δηλαδή δύο έως τρεις φορές πάνω από το Μεγάλο Κραχ του 1929 στις ΗΠΑ) και των επενδύσεων και διαλύθηκε το σοβιετικό κράτος πρόνοιας (το πρώτο ιστορικά στον κόσμο που δημιουργήθηκε, μετά και ως αποτέλεσμα της Επανάστασης του 1917, με πλήρη κάλυψη του πληθυσμού από τη γέννηση μέχρι τον θάνατο). Την περίοδο του Μπορίς Γέλτσιν οι στατιστικές των θανάτων στη Ρωσία υπήρξαν συγκρίσιμες με την εποχή του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου. Για κάθε έτος μεταρρυθμίσεων, οι άρρενες Ρώσοι απώλεσαν ένα έτος προσδόκιμου ζωής. Όσο για τα σύνορα του ρωσικού κράτους επέστρεψαν στην εποχή του … Ιβάν του Τρομερού με τάσεις περαιτέρω συρρίκνωσης. Η ίδια η Ρωσική Ομοσπονδία απειλήθηκε με διάλυση, που υπήρξε άλλωστε η επιθυμητή για τον Αμερικανό στρατηγιστή Ζμπίγκνιου Μπρεζίνσκι εξέλιξη, όπως τη διατυπώνει ρητά στο βιβλίο του «Η Μεγάλη Σκακιέρα».

Σε όλη αυτή την περίοδο, ο ρόλος του Ανατόλι Τσουμπάις υπήρξε καθοριστικός και στην οικονομία και στην πολιτική. Ο Ρώσος πολιτικός υπήρξε επίσης το αγαπημένο παιδί της Δύσης. Στην ετήσια συνέλευση του ΔΝΤ, το 1987, το περιοδικό Euromoney τον ανακήρυξε ως τον καλύτερο υπουργό Οικονομικών της χρονιάς εκείνης, τόσο καλά είχε εφαρμόσει τις συνταγές του ΔΝΤ στη διαχείριση των εθνικών οικονομικών λογαριασμών της Ρωσίας.

Λίγες μέρες μετά τη βράβευση, η Ρωσία χρεοκόπησε, η αξία του ρουβλιού εκμηδενίστηκε και ο Γέλτσιν αναγκάστηκε να διορίσει Πρωθυπουργό τον Γεβγκένι Πριμακόφ για να γλιτώσει τη χώρα του από την καταστροφή.

Η επιρροή του Τσουμπάις μπαίνει μεν σε φθίνουσα τροχιά έκτοτε, αλλά ο Ρώσος πολιτικός συνεχίζει παρ’ όλα αυτά να καταλαμβάνει, μέχρι και προχθές, ανώτερες κρατικές θέσεις, παραμένοντας, καθ’ όλη αυτή τη περίοδο, ένα είδος άτυπου συνεκτικού δεσμού ανάμεσα στην νεοφιλελεύθερη κλεπτοκρατική Ολιγαρχία, στην πολιτική ηγεσία του ρωσικού Κράτους και στη Δύση. Το ίδιο το καθεστώς Πούτιν υπήρξε άλλωστε η έκφραση ενός συμβιβασμού ανάμεσα αφενός στις ελίτ του Στρατού και των υπηρεσιών ασφαλείας, που τρόμαξαν βλέποντας τη διάλυση της χώρας τους και την επέλαση του ΝΑΤΟ, αφετέρου στη δύναμη της οικονομικής ολιγαρχίας. ‘Όπως και ενός συμβιβασμού ανάμεσα στο δυτικό, καπιταλιστικό στοιχείο και στο ρωσικό εθνικό στοιχείο. Το καθεστώς υποστηρίχθηκε ταυτόχρονα, κυρίως παθητικά, από την πλειοψηφία του ρωσικού λαού, μετά την εμπειρία της κοινωνικής και εθνικής τραγωδίας που έζησε κατά τη δεκαετία του 1990.

Η ίδια όμως η δυναμική του πολέμου ΝΑΤΟ και Ρωσίας ανατινάσσει όπως ήταν αναμενόμενο όλες αυτές τις ισορροπίες. Στο επόμενο άρθρο μας θα επιχειρήσουμε, όσο είναι δυνατό, να απαντήσουμε στο ερώτημα που βαδίζει η Ρωσία.

Πηγή: kosmodromio.gr