Η δίπορτη διπλωματία των Ιταλών και το άρωμα κυρώσεων από την ΕΕ

 του Γιάννου Χαραλαμπίδη 

Τι παίζεται πίσω από τον κατάλογο κυρώσεων της ΕΕ στη λογική του αμοιβαίου οφέλους... - Γιατί η Ρώμη δεν συναίνεσε στο τελευταίο διπλωματικό σκέλος της Τετραμερούς, οι χειρισμοί των Τριών και γιατί ο EastMed είναι αντίδοτο στη Γαλάζια Πατρίδα

Έγιναν μεν τα πρώτα βήματα για την τετραμερή στρατιωτική συνεργασία, αλλά η Ιταλία το παίζει δίπορτο. Ήταν η χώρα που δεν συναίνεσε στον αρχικό σχεδιασμό του τελευταίου σκέλους της άσκησης στις 28 του μήνα, που αρχικώς προέβλεπε την εκπροσώπηση των συμμετεχουσών χωρών, δηλαδή της Γαλλίας, της Ελλάδας, της Κύπρου και της ίδιας της Ιταλίας σε υπουργικό επίπεδο, ώστε να σταλούν πέραν των στρατιωτικών και ξεκάθαρα συναφή μηνύματα. Στην ουσία, η Ρώμη, με εύσχημο τρόπο, δεν ήθελα να ενοχληθεί η Τουρκία ακόμη περισσότερο, με όσα προκύπτουν μέσω της αεροναυτικής άσκησης «Ευνομία 2020». Άλλωστε, μετά την συμμετοχή της στην Τετραμερή, θα λάβει μέρος σε κοινή άσκηση και με την Τουρκία, για να κρατεί και τα δύο σχοινιά.

Γιατί η Ιταλία δεν ήθελε να ενοχληθεί η Τουρκία

Πώς ο εξευμενισμός γέννησε τον νέο γόρδιο δεσμό

Ποιος τροφοδότησε την τουρκική επιθετικότητα

Η διαχείριση

Τόσο η Γαλλία, όσο και η Ελλάδα, αλλά κυρίως η Κύπρος ήταν πολύ προσεκτικές στον τρόπο διαχείρισης της Ιταλίας, για να μην προκύψουν προβλήματα που θα αφορούσαν ακόμη και αυτή την αναβολή της άσκησης. Το κέρδος από την Τετραμερή και την αεροναυτική άσκηση «Ευνομία 2020» ήταν πολύ μεγαλύτερο απ’ αυτό που ζητούσε διπλωματικά η Ιταλία για να κατευνάσει τον θυμό της Τουρκίας, με την οποία έχει κοινά συμφέροντα στη Λιβύη. Ταυτοχρόνως, είχαμε και την κίνηση της Ελλάδας στο Ιόνιο, δηλαδή την επέκταση της αιγιαλίτιδάς της ζώνης στα 12 ν.μ. με τη σύμφωνη γνώμη της Ρώμης.

Η λογική του αμοιβαίου οφέλους

Βεβαίως, η στάση της Ιταλίας δεν είναι ανάλογη ως προς τις ελληνικές και κυπριακές θέσεις με εκείνη της Γαλλίας. Το Παρίσι έχει μια συνολική σύγκλιση συμφερόντων με την Κύπρο και την Ελλάδα και στη Λιβύη και στην περιοχή της Κρήτης και στην Κύπρο, λόγω της ενεργειακής εμπλοκής της TOTAL. Αυτή η ενεργειακή συνεργασία εξελίσσεται σε στρατιωτική και γεωπολιτική, αφού η Γαλλία αντιλαμβάνεται ότι η κυριαρχία της Τουρκίας στην ανατολική Μεσόγειο δεν θα πλήξει τα συμφέροντα της Ελλάδας και της Κύπρου μόνον, αλλά και της ίδιας, καθώς και του συνόλου της ΕΕ. Κατανοεί το Παρίσι, όπως και το Ισραήλ, ότι, εάν υλοποιηθεί η πολιτική της Γαλάζιας Πατρίδας και αν κερδίσει η Τουρκία στη Λιβύη, τότε θα ελέγχει τις θαλάσσιες και εναέριες οδούς και θα θέσει τις επιλογές της Ευρώπης υπό τη δική της εξάρτηση.

Η συνεργασία με τη Γαλλία μεταφέρεται σε επίπεδο ΕΕ, λόγω σύγκλισης συμφερόντων. Στην τελευταία άτυπη Σύνοδο των ΥΠΕΞ στο Βερολίνο ήταν πρόδηλον ότι οι εταίροι έχουν στο τραπέζι το πιστόλι των κυρώσεων σε βάρος της Τουρκίας, αλλά θέλουν, έως τις 24 Σεπτεμβρίου, όταν θα γίνει η ειδική σύνοδος, στην οποία θα συζητηθούν οι σχέσεις της ΕΕ με την Άγκυρα, να δοθεί χώρος και χρόνος στη διπλωματία. Ενώ οι ΥΠΕΞ της ΕΕ ετοιμάζονταν για τη συνεδρίασή τους στο Βερολίνο, η Γερμανία ζήτησε τη διαμεσολάβηση των ΗΠΑ, για να δοθεί το φιλί της ζωής στη δική της πρωτοβουλία. Ο Πρόεδρος Τραμπ παρενέβη τηλεφωνικώς, κατόπιν παράκλησης της κ. Μέρκελ, στην Αθήνα και στην Άγκυρα, προς τον Έλληνα Πρωθυπουργό και τον Τούρκο Πρόεδρο, για να επιτραπεί στην Γερμανίδα Καγκελάριο να συνεχίσει την προσπάθειά της. Η συνέχιση της γερμανικής πρωτοβουλίας ήταν στη λογική τού win - win situation. Δηλαδή: 1. Η Ελλάδα θα μπορούσε να προσβλέπει στην όποια επιβολή μέτρων, εάν η Τουρκία θα συνέχιζε την ίδια πολιτική. 2. Η Τουρκία θα απέφευγε τη σε βάρος της επιβολή μέτρων έως την αποπεράτωση του προγράμματος των ερευνών της στην παρούσα φάση. 3. Η Γερμανία και οι ΗΠΑ θα περιόριζαν, επί του παρόντος, τις πιθανότητες μιας κλιμάκωσης της κρίσης, που θα έθετε σε κίνδυνο τη συνοχή της ΕΕ, καθώς και του ΝΑΤΟ.

Ο Κ. Μητσοτάκης ζήτησε από τον Πρόεδρο Τραμπ τη διεξαγωγή διαλόγου επί τη βάσει του διεθνούς δικαίου, χωρίς απειλές, και απόσυρση του τουρκικού στόλου και των ερευνητικών σκαφών της Άγκυρας από την ελληνική υφαλοκρηπίδα και τη γύρω περιοχή. Και ο Ερντογάν αναφέρθηκε σε διάλογο, αλλά επί τη βάσει του διεθνούς δικαίου όπως ο ίδιος και οι συνεργάτες του το αντιλαμβάνονται, χωρίς, δηλαδή, την επήρεια των ελληνικών νησιών. Συν το ότι, η τουρκική πλευρά, θέτει στην ατζέντα της μια σειρά άλλων ζητημάτων που αφορούν την αλλαγή της Συνθήκης της Λωζάνης και δη την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών. Βασικό στοιχείο της πολιτικής της Γαλάζιας Πατρίδας είναι η απώλεια της επήρειας που διαθέτουν τα ελληνικά νησιά και η αποστρατιωτικοποίησή τους, καθώς και η δημιουργία πρωτογενούς δικαίου που θα προκύψει μέσα από μια ελληνοτουρκική συμφωνία. Αυτή η συμφωνία θα είναι, πλέον, τμήμα του διεθνούς δικαίου και της τουρκικής αναθεωρητικής πολιτικής. Ερώτημα: Πώς θα γίνει διάλογος, όταν η Τουρκία δεν αποδέχεται ως βάση συζήτησης το διεθνές δίκαιο της θάλασσας; Ή θα υποχωρήσει, για να γλιτώσει τα χειρότερα, εφόσον δεν έχει πρόθεση να εμπλακεί σε μια στρατιωτική κρίση;

Εργαλεία και μηχανισμοί αποτροπής

Η Άγκυρα δεν υποχωρεί, διότι πιστεύει ότι, εάν ξεσπάσει πόλεμος, είναι πιο ισχυρή, διαθέτοντας, ταυτοχρόνως, το πλεονέκτημα της κατοχής της Κύπρου και της εδώ υπεροπλίας της. Δηλαδή, το πλεονέκτημα της Τουρκίας συνιστά την αχίλλειο πτέρνα του Ελληνισμού. Και εδώ είναι που θα πρέπει να γίνουν σοβαρές κινήσεις, όπως:

1. Αναδιάρθρωση και εξοπλισμός της Εθνικής Φρουράς.
2. Εξέλιξη της Τετραμερούς Στρατιωτικής Συνεργασίας σε Συμμαχική και εμπλουτισμός της με νέες χώρες όπως το Ισραήλ και η Αίγυπτος.
3. Επίσπευση της κατασκευής του EastMed, καθότι θα δημιουργήσει ένα νέο γεωπολιτικό καθεστώς και θα συμβάλει στην αποτροπή της τουρκικής απειλής. Δεν είναι τυχαίο που η Άγκυρα δεν θέλει τον EastMed. Το ερώτημα είναι πώς υπάρχουν ημέτεροι που υποστηρίζουν τουρκικές θέσεις! Για το Τελ Αβίβ, ο EastMed συνιστά το μακρύ χέρι του Ισραήλ που θα φθάνει ώς τις Βρυξέλλες. Όταν το Ισραήλ το αντιλαμβάνεται με τον τρόπο αυτό, πώς θα μπορούσε η Κύπρος, που είναι κράτος μέλος της ΕΕ, να το βλέπει αλλιώς και να θέλει να περάσει ο αγωγός προς την Τουρκία και να έχει αυτή, αντί ημών, τα οφέλη εντός της ΕΕ;
4. Οι μηχανισμοί της ΕΕ, μεταξύ των οποίων οι κυρώσεις και η ενεργοποίηση του άρθρου 42,7, που προβλέπει τη στήριξη κράτους μέλους που δέχεται επίθεση από τρίτη χώρα. Βεβαίως, κάποιος μπορεί να ισχυριστεί ότι προκύπτει πρόβλημα, διότι πλείστα των κρατών μελών της ΕΕ ανήκουν στο ΝΑΤΟ. Και επί τούτου υπάρχει απάντηση: Το ΝΑΤΟ δεν είναι επιθετικός Οργανισμός, αλλά αμυντική συμμαχία. Συνεπώς, οι χώρες της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, εάν στηρίξουν την Ελλάδα και την Κύπρο, όπως το πράττουν σήμερα ρητορικά, δεν επιτίθενται στην Τουρκία, αλλά η Τουρκία είναι αυτή που παρανομεί και επιτίθεται. Και η Κύπρος και η Ελλάδα τελούν εν αμύνη. Εάν, δε, η Τουρκία επιτεθεί στην Ελλάδα και γίνει πόλεμος χωρίς η ΕΕ να αντιδράσει, μια τέτοια εξέλιξη θα οδηγήσει την ΕΕ σε βαθιά κρίση, αναξιοπιστία και θα απειληθεί η συνοχή της. Το ίδιο ισχύει και για το ΝΑΤΟ. Εξ ου και το γεγονός ότι ο Έλληνας Πρωθυπουργός τονίζει, κάθε φορά που συνομιλεί με την κ. Μέρκελ και τις προάλλες με τον κ. Τραμπ, ότι το ΝΑΤΟ θα έχει πρόβλημα. Η αναποφασιστικότητα για τη διεκδίκηση της ενεργοποίησης του 42,7 τροφοδοτεί την τουρκική επιθετικότητα, διότι η Άγκυρα αντιλαμβάνεται ότι η Ελλάδα και η Κύπρος δεν έχουν την απαιτούμενη στρατιωτική στήριξη από την ΕΕ. Και όταν αναφερόμαστε στην ΕΕ, εννοούμε τα κράτη μέλη της, διότι ως τέτοια δεν διαθέτει δικές της ένοπλες δυνάμεις και ολοκληρωμένο σύστημα άμυνας και ασφάλειας, αφού εξαρτάται ακόμη από το ΝΑΤΟ.

Λυσσά η Τουρκία

Τώρα πληρώνουμε τα λάθη της εξευμενιστικής πολιτικής και των ψευδαισθήσεων. Η αποθράσυνση της Τουρκίας είναι ακριβώς τα παράγωγα μιας πολιτικής φιλοσοφίας, δηλαδή του κατευνασμού, που έχει αποτύχει. Η κατάσταση εξελίσσεται σ’ έναν άλυτο γόρδιο δεσμό. Επί του παρόντος δεν κερδίζει αυτός που έχει το δίκαιο, δηλαδή η Ελλάδα και η Κύπρος, αλλά η Τουρκία, που γκριζοποιεί ζώνες δια της ισχύος της ή δια της σκιάς της ισχύος της. Και, το χειρότερο, είναι ότι, τόσον ο Ακάρ, όσο και ο Ερντογάν μάς τα έχουν πει δημόσια. Δηλαδή, εννοούν αυτά που λένε. Και υπάρχουν ακόμη πολιτικοί που έχουν την ψευδαίσθηση ότι θα κατευνάσουν το θηρίο. Ο EastMed συνιστά τον κεντρικό άξονα μιας αποτρεπτικής έναντι της Τουρκίας πολιτικής, η οποία είναι ταυτοχρόνως παραγωγική και κερδοφόρα. Δημιουργούνται συνθήκες τουρκικής ανάσχεσης και υποσύστημα ασφάλειας στην περιφέρεια της Ευρασίας. Η Τετραμερής είναι ένα πρώτο βήμα ενταγμένο σε αυτήν τη λογική, επί του οποίου μπορούν να οικοδομηθούν συμμαχίες. Βλέπει η Άγκυρα την προοπτική του EastMed και λυσσά. Γιατί πλήττεται η πολιτική και το όραμα της Γαλάζιας Πατρίδας!

ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΩΝ

Το άτυπο συμβούλιο των υπουργών εισηγείται επιλογές κυρώσεων. Αυτό δεν σημαίνει ότι στο ειδικό συμβούλιο της 24ης Σεπτεμβρίου θα υιοθετηθούν όλες οι επιλογές κυρώσεων, εάν η Τουρκία δεν αλλάξει πολιτική. Οι αποφάσεις θα είναι συναφείς με τα συμφέροντα των κρατών μελών. Και μια ουσιώδης παρατήρηση: Ακόμη και εάν αποφασιστούν τον Σεπτέμβριο κυρώσεις, αυτές δεν μπορούν να εφαρμοστούν άμεσα. Χρειάζεται νομικό πλαίσιο, που ενδέχεται να πάρει περί τους δύο μήνες. Βεβαίως, μέχρι στιγμής δεν ιδρώνει το αυτί του Ερντογάν.

Α. ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΠΙΛΟΓΩΝ (παρουσιάστηκε προφορικά από ΥΕ ενόψει περαιτέρω διαμόρφωσής του προς υποβολή σε επικείμενο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο).

1. Περιοριστικά μέτρα σε περίπτωση συνέχισης παράνομων γεωτρήσεων σε Ανατολική Μεσόγειο.
2. Καταχώρηση πλοίων που εμπλέκονται σε παράνομες ερευνητικές δραστηριότητες.
3. Τομεακές κυρώσεις (πωλήσεις, προμήθειες, εξαγωγή υλικού σχετικά με έρευνες στον ενεργειακό τομέα, μεταφορά τεχνολογίας και προϊόντων).
4. Χρηματοοικονομικές υπηρεσίες (τραπεζικός και βιομηχανικός τομέας) – απαγόρευση δανεισμού σε Τουρκία από κρατικές τράπεζες.
5. Δυνατότητα για μείωση ευρωπαϊκών κονδυλίων.
6. Σε περίπτωση μη συμμόρφωσης της Τουρκίας μέχρι τον Σεπτέμβριο, δυνατότητα εξέτασης απαγόρευσης ταξιδιών (travel ban).
7. Να ενισχυθούν περαιτέρω οι καταχωρήσεις για ενέργειες Τουρκίας σε θαλάσσιες ζώνες ΚΔ και Ελλάδας σε υφιστάμενο καθεστώς κυρώσεων κατά Τουρκίας.

Β. ΑΛΛΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

1. Επιβεβαίωση αλληλεγγύης προς Ελλάδα και Κύπρο και άμεση έκκληση προς Τουρκία να τερματίσει τις παράνομες ενέργειες στην Ανατολική Μεσόγειο, σημειώνοντας ότι η αποχή της Τουρκίας από μονομερείς ενέργειες είναι βασικό στοιχείο για την πρόοδο του διαλόγου.
2. Επίσπευση της εξέτασης από αρμόδιες ομάδες Συμβουλίου προτάσεων ΚΔ 18/7/20 για επιπλέον καταχωρήσεις σε υφιστάμενο καθεστώς κυρώσεων κατά Τουρκίας, με στόχο την άμεση ολοκλήρωσή τους.
3. Έκκληση προς Τουρκία να ανταποκριθεί σε πρόσκληση ΚΔ για οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, συμπεριλαμβανομένης και της υποβολής στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.
4. Διασύνδεση των κυρώσεων κατά της Λευκορωσίας με το ζήτημα των κυρώσεων κατά της Τουρκίας.

*Δρ Διεθνών Σχέσεων