Κατάκτηση

του Ανδρέα Αδριανόπουλου

Τα περισσότερα σύγχρονα κράτη κυριαρχούν σε εδάφη που κάποτε απέκτησαν με κατάκτηση. Ελάχιστοι είναι οι λαοί που κυριαρχούν στα τωρινά τους εδάφη για παραπάνω από χίλια χρόνια. Και για πολλά χρόνια, ίσως και αιώνες, ζούσαν κάτω από την ανασφάλεια πως κάποιος άλλος θα τους ανέτρεπε και θα τους έδιωχνε από την πατρογονική τους γη. Βλέπουμε έτσι και κραταιές αυτοκρατορίες να χτίζονται πάνω στα ερείπια προηγούμενων ηγεμονιών. Ενώ κι αυτές αργότερα χάνονται κάτω από την ορμή, το πάθος και τα προηγμένα οπλικά συστήματα καινούργιων κατακτητών.

Ετσι χάθηκαν οι Μακεδόνες, οι Ρωμαίοι, οι Βυζαντινοί, οι Πέρσες αλλά και οι αραβικές μωαμεθανικές δυναστείες. Ετσι διαμορφώθηκαν οι νεότερες αυτοκρατορίες, όπως η Βρετανική, η Οθωμανική, η οιονεί Αμερικανική και η Τσαρική. Με παρόμοιο τρόπο έδυσαν οι Αψβούργοι, οι Χοενζόλερν και τόσες άλλες δυναστείες στην Ισπανία, στη Γαλλία, στην Κίνα, στην Ιταλία, στο Μεξικό παλαιότερα και στη Βόρεια Αφρική και τη Νοτιοανατολική Ασία. Σχεδόν όλοι εμπέδωσαν την κυριαρχία και την επέκτασή τους στη δύναμη των όπλων ή στον τρόμο που προκαλούσαν. Πολλοί σήμερα αγωνιούν για τη διατήρηση της ισχύος τους και κατηγορούν άλλους για επιθετικότητα. Λησμονούν όμως πως η δική τους εξουσία στηρίχθηκε στην επεκτατική βία και στην καθυπόταξη λαών με διαφορετική ιστορία, θρησκεία και πολιτισμό. Οι μουσουλμανικές χώρες επεκτάθηκαν σε τρεις ηπείρους με εργαλείο το ξίφος και την πολεμική τους δεινότητα. Από τον ίδιο τον Μωάμεθ μέχρι και τους μεγαλύτερους χαλίφηδες που τον διαδέχθηκαν (Μπακρ, Ούτμαν, Αλί) και τις δυναστείες που ακολούθησαν (Ουμαγιάροι στη Δαμασκό και Αμπασίδες στη Βαγδάτη), αλλά και τους άλλους ηγέτες του Ισλάμ που ακολούθησαν (Οθωμανοί, Σελτζούκοι, Φατιμίδες), η επέκταση της ισχύος τους αναχαιτίσθηκε μόνο από εξαιρετικά γεγονότα που οδήγησαν κάποιους να σώσουν την Ευρώπη (μάχη του Πουατιέ, δύο μάχες της Βιέννης, η «ρεκονκουίστα», ανακατάκτηση στην Ισπανία).

Η κρατική εξασφάλιση αποκαταστάθηκε στην Ευρώπη μόνο μέσω της περίφημης Ειρήνης της Βεστφαλίας (1648) που έδωσε οντότητα στα τότε εύθραυστα κρατίδια και ασφάλεια στη δυναμική της επιβίωσής τους ανεξαρτήτως θρησκευτικών προσεγγίσεων και συσχετισμών. Εκτοτε τα κράτη σταθεροποιήθηκαν και τα έθνη άρχισαν να συσπειρώνονται γύρω τους. Αυτό δεν σημαίνει πως τίποτε δεν μπορεί να αλλάξει. Κάποιες χώρες, λ.χ. η σύγχρονη Τουρκία, αντιδρούν στη σημερινή ευρωπαϊκή πολιτική αρχιτεκτονική και αμφισβητούν ευθέως τους κανόνες της.

Παραβλέποντας το κατακτητικό της παρελθόν και το γεγονός πως η όποια εθνική της ομοιογένεια προέρχεται από άγριες εκκαθαρίσεις αλλοεθνών στο έδαφός της, αμφισβητεί την ισχύ ευρωπαϊκών συνθηκών και υιοθετεί συμπεριφορές επιτιθέμενου νταή. Το ανησυχητικό είναι πως ακολουθεί σχεδόν κατά γράμμα τα ιστορικά προηγούμενα των κατακτήσεων των επεκτατικών δυνάμεων. Τη δημιουργία δηλαδή αρχικά κάποιου νομικού ερείσματος (δικαίωμα σε ύδατα και υφαλοκρηπίδα), τη χρήση χαρτών (αυτούς που καταθέτει στον ΟΗΕ και σε άλλα φόρα), την απόδοση νέας ονομασίας (γαλάζια πατρίδα), την καθυπόταξη των γηγενών πληθυσμών (επιβολή μέσω δίκαιου ισχυροτέρου), την άσκηση δικαιώματος κατακτητή (χαρακτηριστική η συμπεριφορά στο Κυπριακό) και την υπεράσπιση των κατακτημένων εδαφών (στόλος στο Αιγαίο και στρατός στην Κύπρο). Αυτά περιγράφονται με κάθε λεπτομέρεια στο διαφωτιστικό βιβλίο του David Day, «Conquest: How Societies Overwhelm Others» (Oxford U P, 2008).

Καλό είναι να τα γνωρίζουμε αυτά και να προετοιμαζόμαστε…