Αντιμετωπίζοντας τις στρατηγικές και γεωπολιτικές προκλήσεις του μέλλοντος

του Δρος Μάριου Παναγιώτη Ευθυμιόπουλου*

Τα σχέδια της Τουρκίας

Έως σήμερα, η Τουρκία για χρόνια επεδίωξε, να ανοικοδομήσει ένα νέο ρόλο. Αναζήτησε την δική της ανανεωμένη πολιτική περί της ανάπτυξης και σταθερότητας ως περιφερειακής δύναμης. Εξίσου, προετοίμαζε την πολιτική στρατηγικού βάθους της, όπως αυτή την κατανοεί. Χωρίς ‘φίλτρα’ και χωρίς ενδοιασμούς και συναισθηματισμούς σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής αλλά και στρατιωτικής. Δεν είναι τυχαίο πως η εμπλοκή της Τουρκίας σε πολλά πλέον επίπεδα, είναι αποτέλεσμα βαθυστόχαστης πολιτικής στρατηγικής και συνέργειας που συντελέστηκε πολύ προσεκτικά. 

Η εικόνα της Τουρκίας σήμερα είχε και έχει στόχο, την παγκόσμια εικόνα της χώρας. Την ανάδειξη της Τουρκίας ως εταίρου και διαμορφωτή πολιτικής δια μέσου μεταξύ άλλων και της παραγωγικής, βιομηχανικής, εμπορικής οικονομικής διαδικασίας, δηλαδή ενός εταίρου εμπορικού σε παγκόσμια κλίματα. 

Η παρούσα ηγεσία φαίνεται, πως ακόμα, από την απαρχή του πολιτικού της κόμματος, είχε σταθερό στόχο και σκοπό. Διαμόρφωσε πολιτικό κλίμα ανά τα έτη. Η πολιτική της τακτική έφερε ευρέως πολιτικές εσωτερικές αλλαγές στο τρόπο που λαμβάνονται οι αποφάσεις αλλά και λειτουργεί το κράτος. Όλα αυτά, τα κατάφερε ο Ερντογάν διαμέσου του κυβερνώντος κόμματος του AKP. Τα αποτελέσματα του οποίου τα βλέπουμε και σήμερα. 

Η πολιτική ηγεσία της Τουρκίας είχε και ένα ακόμα πλεονέκτημα. Είχε τα νούμερα του εργατικού δυναμικού, φθηνού εργατικού δυναμικού. Δημογραφικά, εξίσου, η Τουρκία θεωρείται από τις νέες ηλικιακά χώρες. Επιπλέον, η Τουρκία ήταν και βρίσκεται στην άμεση αυλή της Ευρώπης προσφέροντας υπηρεσίες με φθηνότερο κόστος. 

Πολιτισμικά, η δυτική της πλευρά ήταν και είναι επηρεασμένη από το κοσμοπολίτικο περιβάλλον που μόνο η Κωνσταντινούπολη μπορούσε να αποδώσει ιστορικά και πολιτιστικά σήμερα. Και αυτό φαίνεται πως ακόμα και η Κωνσταντινούπολη διαμορφώνει την ανάδειξης της ικανότητας της Τουρκίας σε ένα πολύ-επίπεδο και διεθνές περιβάλλον. Εξάλλου δεν πρέπει να ξεχνάμε την προσπάθεια του Τούρκου Προέδρου να κερδίσει τον δήμο από τον οποίο ο ίδιος εξελίχθηκε και συνεπώς γνωρίζει την βαρύτητα της Πόλης.  

Είχα αναφέρει και παλαιότερα πως η Τουρκία προσβλέπει στρατηγικά στην εξάπλωση της επιρροής της σε όλα τα επίπεδα. Προσβλέπει στην αγοραστική ικανότητα, στην πολιτιστική διπλωματία, την οικονομική διπλωματία, στην γλωσσολογική προσέγγιση και μεταξύ άλλων και στην ενεργειακή της ασφάλεια. Μέσα από όλα αυτά επιδιώκει το εθνικό της συμφέρον, όπως αυτή θέλει να το ορίσει. 

Τα παραπάνω στοιχεία περιγράφουν εν συντομία την διπλωματική «πολιτική ναυαρχίδα της Τουρκίας». Αυτός ο νέο-Οθωμανισμός του Ερντογάν δεν θα σταματήσει. Για αυτό και η πολιτική του «Στρατηγικού βάθους» του κ. Νταβούτογλου αποτέλεσε και αποτελεί ναυαρχίδα. Έστω που και τώρα τα πράγματα δεν είναι όπως παλιά μεταξύ του πρωτεργάτη και πλέον αντίπαλου πολιτικού δέους με τον Πρόεδρο Ερντογάν, τα γεγονότα τρέχουν.

Η Τουρκία επιδιώκει να δημιουργήσει την δική της ιστορία. Αυτά είναι τα δεδομένα μεταξύ πολλών. Λαμβάνει πρωτοβουλίες, σαν να μην υπήρχε η ιστορία του χτες. Το απέδειξε με την Κύπρο. Εξακολουθεί να μην αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία και να εξακολουθεί να έχει ποσοστό της Κύπρου παρανόμως κατεχόμενο. Εξακολουθεί να πιστεύει ότι το Κυπριακό είναι θέμα δύο κοινοτήτων όπως και το ενεργειακό. Εξακολουθεί να υπονομεύει και να εμπλέκεται εκεί που δεν πρέπει. Σε περιοχές με νοητή γραμμή ανάπτυξης του Νέο-Οθωμανισμού. Σε περιοχές που παραδόξως, εκεί που υποτιμούσαν ορισμένοι, πήγαν και εμπλέκονται και εμείς απλά το είδαμε, το αναλύσαμε, το υποτιμήσαμε. Τώρα πρέπει πραγματικά να αντιδράσουμε. 

Οι δικές μας αποφάσεις

Για τους παραπάνω αυτούς λόγους, χρειάζεται να πάρουμε και εμείς ορισμένες αποφάσεις. Αν έπρεπε να γίνουν όλα αυτά από μεριάς Τουρκίας για να ξυπνήσουμε αν είναι. Μέχρι να συνετιστεί η Τουρκία και να αποδώσει τα όσα πρέπει πίσω στην Κύπρο, να φύγει ο κατεχόμενος στρατός και πλέον φύγει από τις νέο-οθωμανικές της επιδιώξεις η Τουρκία δεν θα είναι ποτέ ικανός και σημαντικά γειτονικός εταίρος της Κύπρου και της Ελλάδος. Και αν κάποιος υποτιμήσει τις δυναμικές μεταξύ των χωρών αυτών που προανέφερα, θα ήθελα να αναφέρω πως η διαφορά κατανόησης είναι πολύ απλή. 

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση είμαστε όλοι ίσοι. Είτε με τον έναν τρόπο είτε με τον άλλον. Η μέγιστη διαφορά με την Τουρκία που απλά υποτιμά ακόμα και την ύπαρξη της χώρας. Και το βλέπουμε όταν αυτή διεκδικεί την ΑΟΖ της Κύπρου.  

Που κανείς θα αναρωτιόταν τελικά, εφόσον δεν την ενδιαφέρει η Κύπρος, γιατί θέλει να την ελέγξει και να την αποδομήσει; Για αυτό και η ένταξη της Κύπρου ήταν πλήγμα για την Τουρκία. 

Μέχρι τώρα αποδώσαμε μια μικρή αντιπροσωπευτική εικόνα του τί θέλουν και τί φαντάζονται. Δεν αναφέραμε καθόλου στο τί πρέπει να κάνουμε εμείς, πως, πότε και τί να σταματήσουμε. Πρέπει η Τουρκία να πάρει την απάντησή της. Όπως εμείς μόνο γνωρίζουμε. 

Χρειάζεται να προχωρήσουμε σε πρακτικές και πραγματιστικές λύσεις. Πρέπει και εμείς να δημιουργήσουμε το στρατηγικό μας βάθος. Όχι τι μπορούμε. Αλλά τί πρέπει. Πρέπει να κατανοήσουμε πως μπορούμε. Να είμαστε πολυδιάστατοι. 

Χρειάζεται να ακμάσουμε και πάλι. Να εμπλουτίσουμε τις στρατηγικές μας επιλογές: οικονομικά, στρατηγικά, στρατιωτικά, κοινωνικά και πολιτισμικά. Σε όλα τα κοινωνικά και εμπορικά επίπεδα πρέπει να χτίσουμε και να δημιουργήσουμε.

Εκεί που δεν το πιστεύουμε πρέπει να το πιστέψουμε πως μπορούμε. Εξάλλου, δεν ζούμε σε μια περίοδο που το τί μπορούμε και τί δεν μπορούμε δεν ορίζεται πλέον. Ένα καλό που μας έκανε η πανδημία είναι να αναθεωρήσουμε του τί είχαμε και τί πρέπει να κάνουμε. 

Το βασικό πολιτικό, οικονομικό, επενδυτικό και στρατηγικό ακόμα και στρατιωτικό παιχνίδι τώρα αρχίζει στην αρχή της μετά πανδημίας εποχής (αν μπορεί κανείς να το τιτλοφορήσει έτσι). Πρέπει να είμαστε πρωτεργάτες και όχι ουραγοί. 

Είμαστε, όσο και να μην το πιστεύει κανείς γεωστρατηγικά σε σημαντικό γεωπολιτικά σημείο. Και αυτό πρέπει να εκμεταλλευτούμε. Είμαστε μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και είμαστε οικονομικά και επενδυτικά και εμπορικά και στρατιωτικά και κοινωνικά, εταίροι πολλών χωρών μεταξύ και εκτός ΕΕ, της μεγάλης Ηπείρου της Αφρικής αλλά και εκ’ του συνόλου της Μέσης Ανατολής. Είμαστε πολιτισμικά γείτονες. Και είμαστε διπλωματικά και εμπορικά εταίροι. Πρέπει να δημιουργήσουμε σοβαρότατες συμμαχίες. 

Δεν είναι καιρός να αφήσουμε την ευκαιρία αυτή του τί θα γίνει. Πρέπει ήδη να διαμορφώνουμε το δικό μας Στρατηγικό Βάθος. Γιατί απλά, και άμεσα, τα οικονομικά θα αμφιταλαντευτούν. Για τα επόμενα δύο χρόνια τουλάχιστον. 

Πρόκειται να χρειαστεί να παρθούν αποφάσεις γενναίες που θα πρέπει εν' τέλει να ενισχύσουν εξ’ αρχής τα θεμέλια της οικονομίας και μαζί κοινωνίας μας αλλά με ριζικές αλλαγές. Και ίσως αυτό είναι και το θεμέλιο ερώτημα της επόμενης κυβέρνησης που θα επέλθει στην Κύπρο. 

Θα πρέπει να αναδείξουμε ικανότητες και πολλαπλούς εταίρους. Να αναβαθμίσουμε συνεργασίες με υφισταμένους και να κάνουμε την υπέρβαση σε πάγιες πολιτικές που πραγματικά και απλά χρειάζονται αλλαγή. Δεν είναι καιρός για πολιτικές αγκυλώσεις και πολιτικές ιδεολογίες του 20ου αιώνα που ακόμα κουβαλάμε. Είναι καιρός για αλλαγή κειμένου, τρόπου προσέγγισης και ιδεολογίας. Πρέπει να αποδεχτούμε πως είμαστε παγκόσμια μέλη μιας παγκόσμιας κοινωνίας. 

Η Κύπρος έχει πολιτικές επιλογές και την υπάρχουσα δυναμική να το κάνει. Πρώτα αρχίζουμε από το σπίτι μας. Πρέπει να το πιστέψουμε. Πρέπει εν συνεχεία να το οργανώσουμε. Να το καταγράψουμε και να οριοθετήσουμε τακτική και επιχειρησιακή αναβάθμιση εσωτερική και εξωτερική ανάδειξη ικανοτήτων. Συλλογικό και Ευρωπαϊκό είναι το θέμα. Είναι και Διεθνές. Είναι και διατλαντικό. Και Ευρω-Ατλαντικό. Είναι περιφερειακό. Εκεί μέσα σε όλα αυτά βρίσκονται οι συμμαχίες μας. Αν δεν τις επιδιώξουμε δεν θα μάθουμε και δεν θα μπορέσουμε ποτέ. Όλες οι χώρες είναι βασικές. Από όλες τις Ηπείρους. Πρέπει να διαμορφώσουμε πολιτική. Γίνεται. 

 *Αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνούς Ασφάλειας και Στρατηγικής. Πρόεδρος του Ερευνητικού Ινστιτούτου Διεθνών Ευρωπαϊκών Ατλαντικών και Στρατηγικών Μελετών, Strategy International