Ελληνικές ΑΟΖ: Κλειδί η Αίγυπτος, έτοιμη η Κύπρος…

του Γιάννου Χαραλαμπίδη*

Εμβάθυνση αμυντικών συμμαχιών με Ισραήλ και με χώρες της ΕΕ - Πώς η πρωτοβουλία της ΕΕ μπορεί να επιδράσει επί της Τουρκίας, τα προβλήματα καθορισμού ΑΟΖ Κύπρου - Ελλάδας, η Βάση της Άγκυρας στη Λιβύη και τα καυτά ζητήματα ασφάλειας

Κλειδί στις εξελίξεις για τον καθορισμό των ελληνικών ΑΟΖ είναι η Αίγυπτος, την ίδια στιγμή που είναι ανοικτό το θέμα της εμβάθυνσης των αμυντικών σχέσεων της Κυπριακής Δημοκρατίας σε τρία επίπεδα: Το ένα με την Ελλάδα, το άλλο με το Ισραήλ και το τρίτο με χώρες της ΕΕ που εμπλέκονται στην εκμετάλλευση του φυσικού αερίου, όπως είναι η Γαλλία και η Ιταλία.

Το μοντέλο του ψευδοκράτους μεταφέρεται στη Λιβύη

Μπορεί να επιτύχει η ΕΕ σε μια διαμεσολάβηση και πώς;

Πρέπει ή όχι να σταθμεύσουν ελληνικά μαχητικά στην Κύπρο;

Πώς μπορούν να καθοριστούν οι συμμαχικές σχέσεις με το Ισραήλ

Ρόλος της Γαλλίας και οι σκιές

Η Γαλλία είναι πρόδηλον ότι θέλει να διαδραματίσει ενισχυμένο ρόλο στην περιοχή για την εξυπηρέτηση των δικών της εθνικών συμφερόντων, ενώ η ΕΕ ως τέτοια έχει πρόθεση να αναλάβει πρωτοβουλία διπλωματική, παρότι η επιρροή της επί της Τουρκίας είναι στην παρούσα φάση αποδυναμωμένη, αφού η ενταξιακή της διαδικασία είναι παγωμένη, χωρίς επί του παρόντος να υπάρχει φως στην άκρη του τούνελ.

Μετά τη συμφωνία Ελλάδας και Ιταλίας για τα μεταξύ τους θαλάσσια σύνορα, οι σκιές που δημιουργούνται μέσω διαφόρων δημοσιευμάτων ως προς τις προθέσεις της Ρώμης φαίνεται να σβήνουν. Βεβαίως, σε κάθε περιοχή τα συμφέροντα των κρατών είναι διαφορετικά.

Τουρκική στρατηγική και η Σύρτη

Η Τουρκία πάντως είναι ανυποχώρητη στις θέσεις της, αφού κερδίζει έδαφος στη Λιβύη και εδραιώνεται στη Συρία. Τα ελληνικά ραντάρ συνεχίζουν να καταγράφουν καθημερινά τουρκικά μεταγωγικά αεροσκάφη που στέλνουν στρατιωτική βοήθεια στις φιλοκυβερνητικές δυνάμεις της Λιβύης. Μεταξύ των τουρκικών στρατηγικών στόχων είναι και οι εξής:

1. Η υιοθέτηση του κυπριακού μοντέλου στη Λιβύη. Δηλαδή, όπως η Τουρκική Εταιρεία Πετρελαίων υπέγραψε παρανόμως συμφωνία με το ψευδοκράτος, κατά ανάλογο τρόπο, η Άγκυρα θέλει να υπογραφεί συμφωνία μεταξύ της Τουρκικής Εταιρείας Πετρελαίου και της λιβυκής κυβέρνησης, η οποία αναγνωρίζεται, καθώς και το λιβυκό κράτος, διεθνώς. Τουρκική επιδίωξη είναι να δέσει νομικά τη λιβυκή κυβέρνηση, ώστε ακόμη και αν πέσει από την εξουσία, να έχει επιχειρήματα ότι αυτή έχει τα δικαιώματα της εκμετάλλευσης του φυσικού αερίου στη λιβυκή θάλασσα.
2. Η δημιουργία αεροναυτικής Βάσης κοντά στον κόλπο της Σύρτης για να εδραιωθεί και στη Βόρειο Αφρική και στα νότια της Κρήτης. Ήδη, η Άγκυρα διαθέτει Βάσεις στο Κατάρ, στη Σομαλία και κατέχει την Κύπρο. Οικοδομεί τη λογική της Γαλάζιας Πατρίδας και πέραν αυτής, για να ελέγχει θαλάσσιες οδούς και ενεργειακές πηγές.
3. Η επιβολή των θαλάσσιων ορίων του μνημονίου με τη Λιβύη διά της τουρκικής ισχύος. Εξ ου και οι στρατιωτικές ασκήσεις, εκ των οποίων η μία έλαβεν χώραν στις 29 με 30 Μαΐου, φέρουσα σειρά κωδικών που όταν ενώνονταν σχημάτιζαν το σύνθημα: «Είναι υπερήφανος όποιος είναι Τούρκος». Στόχος είναι η αποκοπή του όποιου άξονα Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ και η ανατροπή του EastMed.
4. Η εδραίωση της Τουρκίας στη Συρία, γεγονός το οποίο βρίσκεται σε εξέλιξη με τη λεγόμενη ζώνη ασφαλείας.
5. Η εμπέδωση των τετελεσμένων στην Κύπρο. Όχι μόνο επί του εδάφους, αλλά και στη θάλασσα για γεωπολιτικούς και ενεργειακούς λόγους.

Η ΑΟΖ με την Αίγυπτο

Η υπόθεση της Κύπρου είναι συναφής με τον καθορισμό ΑΟΖ μεταξύ της Ελλάδας και της Κύπρου. Από την πλευρά της, η κυπριακή Κυβέρνηση δηλώνει ετοιμότητα για καθορισμό ΑΟΖ με την Ελλάδα, η οποία μετά τη διευθέτηση της ΑΟΖ της με την Ιταλία θεωρεί ότι κλειδί για τις παραπέρα εξελίξεις είναι συμφωνία για την ΑΟΖ της με την Αίγυπτο. Επί του θέματος εγείρονται τεχνικά ζητήματα από πλευράς Καΐρου, που πρέπει να επιλυθούν. Για τον σκοπό αυτό μεταβαίνει στην Αίγυπτο, στις 18 του μήνα, ο Υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας Νίκος Δένδιας. Ο καθορισμός ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου θεωρείται ότι ανοίγει τον δρόμο για τον καθορισμό ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου, υπό την έννοια ότι θα υπάρχουν συνθήκες ασφάλειας. Επί μακρόν η Αθήνα ήταν διστακτική στον καθορισμό ΑΟΖ με την Κύπρο, για να μην προκληθεί, όπως ελέγετο, η Άγκυρα. Στην παρούσα φάση, η Ελλάδα δεν απέφευγε αυτό που φοβόταν, διότι η πρόκληση επιβλήθηκε από την Τουρκία με το μνημόνιο, το οποίο υπέγραψε με τη Λιβύη, και τις απειλές ότι θα προχωρήσει σε έρευνες περί το τέλος του έτους εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας.

Η λογική του διαλόγου

Το ερώτημα που εγείρεται είναι το εξής: Με την προκλητική στάση που τηρεί η Άγκυρα σήμερα, θα τολμήσει η Ελλάδα να καθορίσει ΑΟΖ με την Κύπρο; Για να συμβεί κάτι τέτοιο σημαίνει ότι η ελληνική Κυβέρνηση θα πρέπει να είναι έτοιμη για όλα. Για να υπερασπίσει και τον εαυτό της και την Κύπρο. Ή να έχει οικοδομήσει τέτοιες συμμαχίες, ώστε η όποια τουρκική κίνηση να αποτραπεί. Όταν κηρύσσεις ΑΟΖ, θα πρέπει να διαθέτεις και την ανάλογη ισχύ για να την υπερασπιστείς. Οι όποιες πρωτοβουλίες μπορούν να αναληφθούν από την ΕΕ θα ήταν θετική εξέλιξη, εφόσον μπορούν να αλλάξουν την τουρκική εξωτερική πολιτική. Με την μεν Ελλάδα θα ήταν δυνατό να ξεκινήσει διάλογος, αλλά με ποια βάση; Η Άγκυρα έχει πάρει φόρα και, χωρίς κόστος, η όποια κίνηση για διάλογο εκλαμβάνεται ως αδυναμία. Και ζητά να πάρει περισσότερα στο τραπέζι των συνομιλιών από εκείνα που θα ήταν δυνατό να πάρει -εάν θα έπαιρνε- στο πεδίο της μάχης. Τώρα, ως προς την περίπτωση της Κύπρου, η Τουρκία μάς θεωρεί δεδομένους. Δεν υπάρχει λόγος να μπει σε διάλογο εάν αυτός δεν έχει ως βάση την κατοχύρωση περισσότερων δικαιωμάτων από αυτά που παρανόμως ασκεί σήμερα εντός της Κυπριακής ΑΟΖ. Στην ουσία θέλει να νομιμοποιήσει όσες παράνομες πρακτικές ασκεί σήμερα, συν άλλες, που αξιώνει στο πλαίσιο της αναθεωρητικής της πολιτικής. Όσο, δε, για τον ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η ΕΕ, αυτός είναι μειωμένου βαθμού επιτυχίας, υπό την έννοια ότι η επιρροή των Βρυξελλών επί της Τουρκίας είναι σαφώς αποδυναμωμένη. Τι θα προσφέρουν ο Μπορέλ ή άλλοι αξιωματούχοι της ΕΕ στην Άγκυρα για να γίνει πιο λογική στην επεκτατική της πολιτική; Δεν είναι ανόητοι οι Τούρκοι. Γνωρίζουν ότι η ΕΕ δεν έχει δικές της ένοπλες δυνάμεις, για να υπερασπιστεί είτε την Κύπρο είτε την Ελλάδα σε περίπτωση κρίσης.

Πώς δεν θα αποτύχουν οι Βρυξέλλες

Εάν η ΕΕ σοβαρομιλά και θέλει να την λάβει σοβαρά η Τουρκία, η όποια διπλωματική πρωτοβουλία θα πρέπει να κινηθεί πάνω σε τρεις άξονες:

1. Η συζήτηση με την Ελλάδα και την Κύπρο θα πρέπει να γίνεται στη βάση του κεκτημένου και του Δικαίου της Θάλασσας. Υπό αυτές τις συνθήκες, η Άγκυρα θα πρέπει να σεβαστεί τη διεθνή έννομη τάξη και όχι εμείς την αναθεωρητική της πολιτική. Η όποια άλλη βάση, σημαίνει απώλεια κυριαρχικών δικαιωμάτων. Διότι, δεν χάνει ο κλέφτης όταν συζητά επί των δικαιωμάτων οικίας που δεν του ανήκει, αλλά ο νοικοκύρης.
2. Η σαφής διατύπωση της θέσης ότι εάν η Τουρκία προχωρήσει σε νέες προκλήσεις με τη χρήση στρατιωτικών μέσων σε βάρος της Ελλάδας και της Κύπρου, η ΕΕ θα ενεργοποιήσει αμέσως το άρθρο 42, παράγραφος 7. Θα στείλει δηλαδή στρατιωτικές δυνάμεις στο πλευρό της Ελλάδας και της Κύπρου. Είναι έτοιμα τα κράτη μέλη της ΕΕ και δη τα ηγετικά να υπερασπιστούν στην πράξη τα σύνορα των κρατών μελών και της ίδιας της ΕΕ; Εφόσον δεν υπάρχει η δημόσια εκφρασμένη προς αυτήν την κατεύθυνση πρόθεση, που σημαίνει αποτροπή, τότε η Άγκυρα γιατί να λάβει υπόψη τις πρωτοβουλίες τής ΕΕ;
3. Η ξεκάθαρη θέση της ΕΕ ότι εάν η Τουρκία συνεχίσει τις προκλήσεις σε βάρος της Κύπρου και της Ελλάδας, τότε οι Βρυξέλλες: Α) Θα τερματίσουν την ενταξιακή πορεία της Τουρκίας στην ΕΕ. Και δεν θα προσφέρουν ούτε ευρώ στην Άγκυρα από το νέο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο, δηλαδή από τον κοινοτικό προϋπολογισμό 2021-2027. Β) Επιβολή οικονομικών και άλλων κυρώσεων σε βάρος της Τουρκίας εάν συνεχίσει τις παρανομίες της στην Ανατολική Μεσόγειο και δεν σέβεται τα κυριαρχικά και ειδικά κυριαρχικά δικαιώματα της Κύπρου και της Ελλάδας.

Ερωτήματα συναφή με τα ανωτέρω: Είναι έτοιμη η ΕΕ να προχωρήσει σε τέτοια αποτρεπτικά βήματα; Τα θέλουν Κύπρος και Ελλάδα; Ή παίζουν αμφότερες με την ΕΕ για επικοινωνιακούς λόγους, έχοντας στο πίσω μέρος του μυαλού τους ότι θα γίνει διαλλακτικότερη η Άγκυρα και ότι θα πρέπει να εμπλακούν σε συνομιλίες για έντιμους συμβιβασμούς; Τονίζονται αυτά, διότι οι εταίροι μας, και δη ο κ. Μπορέλ όπως και άλλοι αξιωματούχοι, δεν είναι αφελείς. Διαβάζουν τη σκέψη μας και γνωρίζουν τη θέση μας. Δεν θα τα σπάσουν αυτοί με την Άγκυρα και εμείς να δηλώνουμε έτοιμοι για διπλωματικές ερωτοτροπίες μαζί της, τις οποίες, ανεπιτυχώς, δοκιμάσαμε στο παρελθόν.

ΟΙ ΗΠΑ

Οι Υπουργοί Εξωτερικών της ΕΕ θα έχουν αύριο τηλεδιάσκεψη με τον Αμερικανό ομόλογό τους, Μάικ Πομπέο, για τα ζητήματα της Τουρκίας καθώς και για άλλα. Η εμπλοκή των ΗΠΑ φανερώνει: 1. Την αδυναμία της ΕΕ να δράσει μόνη της. 2. Τη σημασία του ΝΑΤΟ, που αποτελεί το θεμελιώδες σύστημα ασφάλειας της ΕΕ, στο οποίο συμμετέχουν Ελλάδα – Τουρκία, αλλά όχι η Κύπρος. Στην ουσία η ΕΕ μετατοπίζει τον κεντρικό ρόλο διαμεσολάβησης στις ΗΠΑ, οι οποίες καλούνται να βγάλουν τα κάστανα από τη φωτιά ή να επέμβουν, μετά τις όποιες αρνητικές εξελίξεις για να έχουν ρόλο διαιτητικό, υιοθετώντας όμως τους κανόνες ισχύος. Η τουρκική ισχύς είναι σε βάρος της Ελλάδας, αλλά η πρόσθετη αυθάδεια και ο ανεξέλεγκτος χαρακτήρας της Άγκυρας είναι σύμμαχος των Αθηνών και της Λευκωσίας.

Ελληνικά μαχητικά και κρίση

Ας εξετάσουμε, όμως, προτού οι άλλοι ενεργήσουν για την Κύπρο και την Ελλάδα, τι οι δυο χώρες μπορούν να πράξουν για να στηρίξουν τον εαυτό τους. Εφόσον είναι ανοικτό το ενδεχόμενο κρίσης, στην Κρήτη και στο Αιγαίο, που μπορεί να διαχυθεί και στην Κύπρο και δη στη γραμμή αντιπαράταξης όπου βρίσκεται η αχίλλειος πτέρνα του Ελληνισμού, δεν θα έπρεπε ήδη να σταθμεύουν στην Κύπρο ελληνικά μαχητικά στο πλαίσιο της Συνθήκης Εγγύησης (εννοείται ότι τα έξοδα θα τα αναλάβει η Λευκωσία); Γιατί έχει κατασκευαστεί η Βάση Ανδρέας Παπανδρέου; Τι φοβούνται Αθήνα και Λευκωσία; Ότι θα προκαλέσουν την Άγκυρα; Μα η ίδια η Ελλάδα έχει προειδοποιήσει ότι εάν η Τουρκία προχωρήσει στην Κρήτη, θα χρησιμοποιήσει στρατιωτικά μέσα. Υπάρχει κανείς που πιστεύει ότι εάν ξεσπάσει κρίση στο Κρητικό Πέλαγος ή αλλού δεν θα διαχυθεί στην Κύπρο; Και πάλι η Κύπρος θα είναι μακριά;.. Εάν, βεβαίως, επιμένουν τόσο η Αθήνα όσο και η Λευκωσία ότι μια τέτοια ενέργεια θα είναι πρόκληση για την Άγκυρα και ως εκ τούτου δεν μπορούν να την διαχειριστούν, τότε γράψτε άκυρο! Η ουσία, όμως, δεν αλλάζει. Σε περίπτωση κρίσης θα είμαστε έρμαιο της Τουρκίας.

Βήματα στη συμμαχία με το Ισραήλ

Ας πάμε στο δεύτερο εναλλακτικό σενάριο, που είναι μεν συναφές με το πρώτο, αλλά ευρύτερης κλίμακας. Η Λευκωσία εκφράζει την πρόθεσή της για εμβάθυνση των αμυντικών και άλλων σχέσεών της με το Ισραήλ στη λογική της αποτροπής. Στις 23 του μήνα, ο Κύπριος Υπουργός Άμυνας Σ. Αγγελίδης θα έχει επαφές με τον Ισραηλινό ομόλογό του. Αληθές είναι ότι το Ισραήλ είναι η πιο αξιόπιστη και ισχυρότερη χώρα στην περιοχή με την οποία έχουμε σύγκλιση συμφερόντων στα ενεργειακά, αλλά και σε ευρύτερα γεωπολιτικά ζητήματα, αφού ο διάδρομος προς την Κύπρο και την Ελλάδα είναι η έξοδος από την κυκλωτική κίνηση που υφίσταται το Ισραήλ από αραβικά και μουσουλμανικά κράτη. Είτε με, είτε χωρίς τον EastMed, ο άξονας Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ είναι ζωτικός για όλες τις πλευρές και μπορεί να καλύψει το όποιο κενό ασφαλείας δημιουργείται στην περιοχή μας. Τι σημαίνει εμβάθυνση; Η υπογραφή συμφώνου μη επιθέσεως, που θα συνοδεύεται με πρακτικούς τρόπους αμυντικής δράσης, όπως είναι: Α) Μια κοινή ομπρέλα αεράμυνας μεταξύ των τριών χωρών. Β) Αγορές Ισραηλινών οπλικών συστημάτων. Γ) Μεταφορά στην Κύπρο ισραηλινών εταιρειών παραγωγής οπλικών συστημάτων που θα μπορούν με ευρωπαϊκή ταυτότητα να μπουν στην αγορά της ΕΕ. Δ) Παραχώρηση διευκολύνσεων και στο Ισραήλ και στην Ελλάδα στη Βάση Ανδρέας Παπανδρέου, όπου θα μπορούν να σταθμεύουν ισραηλινά μαχητικά και ελικόπτερα ή μεταγωγικά. Ανάλογες διευκολύνσεις μπορούν να δοθούν και στα κυπριακά λιμάνια. Και τι θα πράξει η Τουρκία; Θα κτυπήσει το Ισραήλ;

Στόχοι συμμαχία με ευρωπαϊκά κράτη και φυσικό αέριο

Πέραν της εμβάθυνσης των σχέσεων με το Ισραήλ, και τον άξονα με την Ελλάδα, είναι πλέον λογικό να προχωρήσουμε σε συμμαχική εμβάθυνση με την ΕΕ και δη με τους εταίρους εκείνους που εμπλέκονται στην εκμετάλλευση του φυσικού αερίου, όπως είναι η Γαλλία, η Ιταλία και η Ελλάδα, που ούτως ή άλλως θα πρέπει να συνεργαστούν εάν κατασκευαστεί ο EastMed. Αλλά, ακόμη και αν δεν κατασκευαστεί ο EastMed και η επιλογή είναι άλλη, όπως το τερματικό, τα θέματα της ασφάλειας κινούνται χέρι - χέρι με την εκμετάλλευση του φυσικού αερίου και αντίστροφα. Συνεπώς, έχουμε ομάδα κρατών της ΕΕ, τα οποία έχουν κοινούς νομικούς δεσμούς, σύστημα αρχών και αξιών και κοινά συμφέροντα να υπηρετήσουν στην Κύπρο και στην περιοχή στη λογική της σταθερότητας και της ασφάλειας, που σημαίνει την αντιμετώπιση της όποια απειλής. Ούτως ή άλλως γαλλικά, ελληνικά και ιταλικά πολεμικά πλέουν στην περιοχή στο πλαίσιο διεθνών υποχρεώσεων. Χρειάζεται λοιπόν:

1) Στόχος: Η διατήρηση της σταθερότητας, της ασφάλειας και της ειρήνης, καθώς και ο σεβασμός του Ευρωπαϊκού και Διεθνούς Δικαίου. 2) Πολιτική Βούληση. 3) Ύπαρξη κοινών εθνικών συμφερόντων μεταξύ των κρατών μελών, όπως είναι το φυσικό αέριο, καθώς και η υπεράσπιση των συμφερόντων της ΕΕ. 3) Αποτρεπτικός χαρακτήρας μιας τέτοιας αμυντικής συμμαχίας. 4) Καθορισμός ορίων δράσης και κανόνων εμπλοκής, που αφορούν πάσης φύσεως απειλές και έκνομες ενέργειες σε βάρος των συμφερόντων των εμπλεκομένων μερών. 5) Παροχή όλων των αναγκαίων στρατιωτικών διευκολύνσεων σε λιμάνια και αεροδρόμια της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Ο εξευμενισμός και η τρύπα στο νερό

Οι τμηματικές συμμαχίες μπορούν να συνενωθούν και να διευρυνθούν, αναλόγως της εξυπηρέτησης εθνικών συμφερόντων. Συνεπώς, το κλειδί για τα παραπέρα βήματα του καθορισμού των ελληνικών ΑΟΖ είναι μεν η Αίγυπτος, αλλά τόσο για την Κύπρο όσο και για την Ελλάδα, ο μεταξύ τους καθορισμός ΑΟΖ περνά μέσα από τον τομέα της ασφάλειας και των ισχυρών συμμαχιών. Το βασικό θέμα είναι το εξής: Οι ηγεσίες των Αθηνών και της Λευκωσίας θα πρέπει να απαλλαγούν από την πολιτική του εξευμενισμού, η οποία έχει αποθρασύνει την Τουρκία. Χωρίς την απαλλαγή των ψευδαισθήσεων και χωρίς οικοδόμηση πολιτικής αποτροπής, οι ενέργειές μας θα έχουν ένα και μόνο αποτέλεσμα: Μια τρύπα στο νερό…

*Δρ των Διεθνών Σχέσεων

ΠΗΓΗ  Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ