Ο καπιταλισμός και το"‘Σύνδρομο της Στοκχόλμης"

Γράφει ο Κώστας Λάμπος

claslessdemocracy@gmail.com

http://www.classlessdemocracy.blogspot.com,

Έννοια και  καταγωγή του όρου

‘Σύνδρομο της Στοκχόλμης’ αποκαλείται το ψυχοπαθολογικό φαινόμενο κατά το οποίο όμηροι εκφράζουν συμπάθεια, θετικά συναισθήματα αγάπης ακόμα και έρωτα προς τους απαγωγείς, τους ‘προστάτες’, τους δεσμώτες τους. Ο όρος προήλθε από την ληστεία που έγινε σε υποκατάστημα της τράπεζας KREDITBANKEN στο Νόρμαλμστοργκ, στην Στοκχόλμη της Σουηδίας, τον Αύγουστο του 1973, όπου δύο ένοπλοι άνδρες ο Γιαν-Έρικ Όλσσον και ο Κλαρκ Όλοφσον εισέβαλαν και έπιασαν και κράτησαν ομήρους, για έξι μέρες 4 υπαλλήλους της τράπεζας, την Ελίζαμπετ Όλντγκρεν, την Κρίστιν Ένμαρκ, την Μπιργκίτα Λούντμπλαντ και τον Σβεν Σάφστρομ. Μετά τη σύλληψη των δραστών, οι όμηροι προσπάθησαν να συλλέξουν χρήματα, για να ενισχύσουν οικονομικά τον δικαστικό αγώνα των απαγωγέων τους και αρνήθηκαν μάλιστα να καταθέσουν εναντίον τους. Η Kristin Ehnemark, μάλιστα  έγινε φίλη του Clark Olofsson. Τα κύρια συμπτώματα του ‘Συνδρόμου της Στοκχόλμης’ είναι:

·       Θετικά συναισθήματα από το θύμα προς το θύτη.

·       Αρνητικά συναισθήματα από το θύμα προς την οικογένειά του, τους φίλους ή τις αρχές που προσπαθούν να το απελευθερώσουν.

·       Θετικά συναισθήματα από το θύτη προς το θύμα.

·       Υποστηρικτική συμπεριφορά από το θύμα προς το θύτη.

·       Ανικανότητα του θύματος να καταστρέψει την ‘σχέση εξάρτησής’ του με το θύτη

Βέβαια το ‘Σύνδρομο της Στοκχόλμης’ το συναντάμε σε κάθε φάση της ζωής, σε διαφορετικές εντάσεις και σε διάφορες μορφές όπου τα θύματα θυσιάζονται για τους δεσμώτες τους, είτε ως σύζυγοι σε μια ετεροβαρή και τυραννική σχέση, είτε ως τρομοκρατημένοι και υστερόβουλοι πιστοί κάποιου δόγματος που αναφέρονται στους αγύρτες αυτοδιορισμένους εκπροσώπους κάποιων ανύπαρκτων ‘θεών’, φετίχ της εξουσίας, είτε ως ταυτισμένα μέλη κάποιας συμμορίας που αναφέρονται στον ‘αρχηγό’, είτε ως φανατισμένα μέλη κάποιου κόμματος, που αναφέρονται στο ‘ηγέτη’ τους, είτε ακόμα και ως θύματα του ίδιου του διχασμένου εαυτού τους, όπου το συνειδητό μισό τους ως θύμα, αναφέρεται στο ασυνείδητο μισό που λειτουργεί ως δεσμώτης και θύτης. Όλα αυτά τα ψυχοπαθολογικά φαινόμενα έχουν μια κοινή ρίζα και αυτή έχει να κάνει με το πλήθος των οικονομικοκοινωνικών ανισοτήτων που εκπορεύονται από την ατομική ιδιοκτησία πάνω στα μέσα παραγωγής η οποία δημιουργεί σχέσεις εξάρτησης μεταξύ θύματος και θύτη, στα πλαίσια των οποίων τα θύματα ταυτίζονται με τους θύτες τους.

Η παγκοσμιοποίηση του ‘Συνδρόμου της Στοκχόλμης΄

Τα εκμεταλλευτικά και καταπιεστικά κοινωνικά συστήματα και ιδιαίτερα ο παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός, ως αμερικανισμός^[1] συμπεριφέρονται ως δεσμώτες που με το ψέμα, την υποκρισία και την ωμή βία κρατούν ομήρους τις επιμέρους κοινωνίες και την εργαζόμενη ανθρωπότητα συνολικά. Το αποτέλεσμα αυτής της ομηρίας καταλήγει στο γεγονός σύμφωνα με το οποίο άτομα, σύνολα, ‘συλλογικότητες’, ‘ποίμνια’ κοινωνικές κατηγορίες και τάξεις θύματα, να ταυτίζονται με τα σκοταδιστικά και τα εξουσιαστικά ιερατεία και τις κυβερνήσεις τους και να βλέπουν με καχυποψία ή και να εχθρεύονται όποιους προσπαθούν να τους δείξουν την πλάνη τους, με βάση την οποία ο θύτης, το κεφάλαιο λεηλατεί τις ζωές τους, καταστρέφει την βιόσφαιρα, καταστρέφει τον συνεκτικό ιστό των κοινωνιών και γκριζάρει το μέλλον ολόκληρης της ανθρωπότητας.

Τα κλασικά μέσα και οι μέθοδοι χειραγώγησης και ομηρίας των ανθρώπων, των κοινωνιών και της ανθρωπότητας από το παγκοσμιοποιημένο κεφάλαιο εκτείνονται σε ένα ευρύ φάσμα που ξεκινάει από τις θρησκείες^[2] που μας ευνουχίζουν ‘εξ’ απαλών ονύχων’, περνάνε στην συστημική/ταξική παιδεία, την προπαγάνδα, και την παραπληροφόρηση που καταλήγουν στην κυρίαρχη εξουσιαστική ιδεολογία και στην πνευματική αλλοτρίωσή μας, ολοκληρώνονται με νόμους, συστήματα κάλπικων αξιών, θεσμούς που ενσωματώνουν βία και αδικία και καταλήγουν στους πολυποίκιλους και πολυεπίπεδους κατασταλτικούς μηχανισμούς που σκορπάνε καταστροφή και θάνατο.

Παρ’ όλα αυτά το κεφάλαιο δεν μπόρεσε ποτέ να καθηλώσει ολόκληρη την ανθρωπότητα σε μια καθολική και τόσο παρατεταμένη ομηρία, μέχρι που εμφανίστηκε ο φονικός, μονοκλωνικός ιός Sars-CoV-2, ο λεγόμενος και Κορωνοϊός:

·       είτε τυχαία και εξαιτίας της κερδομανιακής και γι’ αυτό ρυπογόνας λειτουργίας της καπιταλιστικής οικονομίας που οδηγεί σε αφύσικες ιογενέσεις και τερατογενέσεις,

·       είτε ως συνέπεια της πολιτικής των πολυεθνικών φαρμακοβιομηχανιών που παράγουν σχεδιασμένες επιδημίες για την αύξηση του κύκλου εργασιών και της κερδοφορίας τους,

·       είτε εξαιτίας της εγκληματικής παραγωγής βιολογικών όπλων στην υπηρεσία του νέομαλθουσιανισμού, του ιμπεριαλιστικού επεκτατισμού και των ηγεμονικών συγκρούσεων με στόχο την Νέα Φασιστική Τάξη Πραγμάτων.

Η φονικότητα, μάλιστα, αυτού του ιού, που δεν περιορίζεται στις εκατοντάδες χιλιάδες απρόσμενους και άδικους θανάτους με ταξικό κυρίως πρόσημο, ξάφνιασε ακόμα και τους άμεσους ή έμμεσους δημιουργούς του, επειδή δεν καθήλωσε μόνο την ανθρωπότητα στα σπίτια, δημιουργώντας συνθήκες φυσικής αποστασιοποίησης για λόγους περιορισμού της μεταδοτικότητάς του, αλλά κατέβασε και τους διακόπτες της παγκόσμιας οικονομίας με αποτέλεσμα την αναστολή της παραγωγής κατά συνέπεια και της κερδοφορίας σε ποσοστά ίσως και μεγαλύτερα του 80%. Αυτό το γεγονός που, μετά την λήξη του συναγερμού, θα καταγραφεί ως ‘σύνδρομο κορωνοϊού’ και ως φαινόμενο ‘θανάτου της ατομικής ιδιοκτησίας^[3] και της ιδιωτικής επιχειρηματικότητας’, το οποίο, βέβαια ο σκληρός πυρήνας του κεφαλαίου θα επιχειρήσει να το λύσει και πάλι σε βάρος των δυνάμεων της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού, δηλαδή σε βάρος της εργαζόμενης ανθρωπότητας με καινούργια μνημόνια, μεγαλύτερη ανεργία, προγράμματα λιτότητας και αυταρχικότερα συστήματα διακυβέρνησης.

‘Ουδέν κακόν αμιγές καλού’

Το ‘σύνδρομο κορωνοϊού’, έχει μια διπλή μορφή, είτε ως Ιανός, (ως θεός των ενάρξεων και των μεταβάσεων) είτε ως διπλός πέλεκης, (facio, εξ’ ού και φασισμός), που σημαίνει ότι μπορεί να λειτουργήσει προς δυό κατευθύνσεις:

Η μια κατεύθυνση δείχνει προς το επόμενο και εφιαλτικότερο κακό, προς το ‘σύνδρομο του παγκόσμιου φασισμού’. Εκεί που ο σκληρός πυρήνας του κεφαλαίου είτε ως αμερικανισμός, είτε ως κινεζισμός, είτε ως παγκόσμια κεφαλαιοκρατική συμμορία θα προσπαθήσει να επιβάλει δια πυρός και σιδήρου ξανά τις ‘θεότητες των αγορών’ με στόχο την καθολική και μόνιμη ομηρία των κοινωνιών και της ανθρωπότητας συνολικά. Στην λογική του ‘συνδρόμου της Στοκχόλμης’ ο καπιταλισμός θα προσπαθήσει, με αφορμή την προσωρινή ομηρία των κοινωνιών και της ανθρωπότητας συνολικά  να κάνει τα θύματά του να τον ξαναγαπήσουν, γιατί τώρα ξέρει ότι χωρίς την κοινωνία, την ύπαρξη της οποίας μέχρι σήμερα σκόπιμα αγνοούσε, δεν μπορεί να υπάρξει. Αν και ετούτην την φορά οι κοινωνίες ολιγωρήσουν παρασυρμένες από ψευδαισθήσεις του τύπου της φιλελεύθερης τάχα, ή σοσιαλδημοκρατικής, ή κάποιας ‘αριστερής’ διαχείρισης του καπιταλισμού, είναι περισσότερο από βέβαιο ότι θα οδηγηθούμε σε ολοκληρωτισμό που δεν έχει προηγούμενο στην ανθρώπινη ιστορία, με χαρακτηριστικά ενός καινούργιου μεσαίωνα. Όπου το κεφάλαιο, με την βοήθεια της σύγχρονης ηλεκτρονικής, ψηφιακής τεχνολογίας και της τεχνητής νοημοσύνης, θα επιδιώξει, ρομποτοποιώντας στα βιονικά εργαστήρια τον άνθρωπο, μηδενίζοντας την φυσική, κοινωνική και ιστορική υπόστασή του, να είναι ο καπιταλισμός αιώνιος και ‘μοίρα του ανθρώπου’, δια μέσου της καταστροφής κάθε φύτρου που θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια καινούργια Αναγέννηση και σε έναν νέο και σύγχρονο Διαφωτισμό.

Η άλλη και μοναδική εναλλακτική δείχνει προς την κατεύθυνση του καλού, προς το ‘σύνδρομο του διαχρονικού αγώνα του Κοινού των Ανθρώπων, της εργαζόμενης κοινωνίας, για την θεμελίωση του Πολιτισμού της Κοινωνικής Ισότητας’. Η αποφασιστική στροφή προς αυτήν την κατεύθυνση προϋποθέτει ότι οι δυνάμεις της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού, ως το σύγχρονο υποκείμενο της ιστορίας:

·   Θα κατανοήσουν ότι αυτό που τυχαία η εμφάνιση του Κορωνοϊού αποκάλυψε ότι δηλαδή με την απρογραμμάτιστη αποχή της εργαζόμενης ανθρωπότητας για ένα σχετικά μικρό χρονικό διάστημα από την παραγωγική δραστηριότητα ο τάχα πανίσχυρος καπιταλισμός κατέρρευσε, αλλά με τεράστιες ανθρώπινες θυσίες, ασύλληπτους περιορισμούς ελευθεριών, μεγάλες στερήσεις και πολύ περισσότερες απώλειες στο άμεσο μέλλον.

·   Θα συνειδητοποιήσουν ότι μια σχεδιασμένη και προγραμματισμένη συνειδητή καθολική αποχή των εργαζόμενων ίδιων διαστάσεων, ο καπιταλισμός μπορεί να ηττηθεί καταρρέοντας σαν χάρτινος πύργος και στην θέση του να χτιστεί από τις δυνάμεις της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού ένας καλύτερος κόσμος χωρίς αβεβαιότητες, θανάτους, απώλειες και με αισιόδοξες προοπτικές για το μέλλον της ανθρωπότητας.

·   Θα αποφασίσουν να παραμερίσουν τον απάνθρωπο και καταστροφικό καπιταλισμό και να χτίσουν έναν καλύτερο κόσμο, με μορφή την Άμεση Δημοκρατία και περιεχόμενο την Αταξική Κοινωνία^[4], που θα αφήνει πίσω του την καπιταλιστική βαρβαρότητα και θα χτίζει σταδιακά σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και οικουμενικό επίπεδο τον Οικουμενικό Ουμανιστικό Πολιτισμό.

·   Και τέλος θα καταγράψουμε όλοι στο φαντασιακό μας ότι οι σύγχρονες επιστήμες και οι ασύλληπτες σε δυνατότητες σύγχρονες τεχνολογίες, μέρος των οποίων εφαρμόζετε σε ευρεία κοινωνική κλίμακα κατά την τρέχουσα κρίση, μπορούν αύριο υπό κοινωνικό έλεγχο να εγγυηθούν την εφικτότητα της οικονομικής αυτοδιαχείρισης και της κοινωνικής αυτοδιεύθυνσης, μπορούν δηλαδή να εγγυηθούν έναν καλύτερο κόσμο.

Βρισκόμαστε σήμερά ένα βήμα πέρα από την αναγκαία, κατά τον Αριστοτέλη, συνθήκη, για την κατάργηση κάθε είδους και μορφής δουλείας, σύμφωνα με την οποία: «Όταν τα εργαλεία θα λειτουργούν (αυτόματα) όπως τα αγάλματα του Δαιδάλου και οι τρίποδες του Ηφαίστου και οι σαΐτες θα υφαίνουν μόνες τους και μόνες τους θα παίζουν και οι χορδές της κιθάρας, για να μην υπάρχει η ανάγκη κάποιοι, οι λίγοι, οι εξουσιαστές να είναι αφεντικά και οι πολλοί, οι εξουσιαζόμενοι, να είναι δούλοι».

Η λογική των αιώνων, το διαχρονικό όραμα των λαών για κοινωνική ισότητα και η αλήθεια και η δύναμη των αγώνων έφτασαν τις εξελίξεις μέσα από πολλά εμπόδια και με τεράστιες θυσίες στον 21^ο αιώνα, όπου οι απόγονοι των τρωγλοδυτών και τροφοσυλλεκτών ταξιδεύουν στο διάστημα και αγωνίζονται για τον κόσμο της κοινωνικής ισότητας. Αυτός ο κόσμος, αποδείχτηκε και με την κρίση που προκάλεσε τυχαία ο Κορωνοϊός, ότι είναι νομοτελειακά αναγκαίος, επιθυμητός, εφικτός και υποκειμενικά και αντικειμενικά αναπόφευκτος. Αυτή η διεργασία βρίσκεται σε κίνηση και αργά ή γρήγορα θα ξεσπάσει ως μια ειρηνική επανάσταση της Γνώσης, της Επίγνωσης και της Ουμανιστικής Συνείδησης, ως καθολική Οικουμενική Ουμανιστική Επανάσταση με φορέα και εκφραστή το Κοινό των Ανθρώπων, ως ενιαίο υποκείμενο της ιστορίας και ως Όλον.

---

^[1] Βλέπε αναλυτικά στο: Λάμπος Κώστας, Αμερικανισμός και παγκοσμιοποίηση. Οικονομία του φόβου και της παρακμής, ΠΑΠΑΖΗΣΗΣ, Αθήνα 2009.

^[2] Λάμπος Κώστας, Θεός και Κεφάλαιο, Δοκίμιο για τη σχέση μεταξύ θρησκείας και εξουσίας, ΚΟΥΚΚΙΔΑ, Αθήνα 2015 καί 2016

^[3] Βλέπε σχετικά, Λάμπος Κώστας, Η γέννηση και ο θάνατος της ατομικής ιδιοκτησίας, Η ατομική ιδιοκτησία ως μήτρα βίας, εξουσίας, ανισότητας, εγκληματικότητας, σκοταδισμού και ανηθικότητας ΚΟΥΚΚΙΙΔΑ, Αθήνα 2017.

^[4] Λάμπος Κώστας, Άμεση Δημοκρατία και Αταξική Κοινωνία. Η μεγάλη πορεία της ανθρωπότητας προς την κοινωνική ισότητα και τον Ουμανισμό, ΝΗΣΙΔΕΣ, Θεσσαλονίκη 2012.