του Στέφανου Σταμέλλου*
Βρισκόμαστε στη δίνη της κρίσης, η
οποία συνεχίζει να ταλαιπωρεί τη χώρα μας και κυρίως τον πληθυσμό των πόλεων
και ακόμα περισσότερο τον πληθυσμό της Αθήνας. Το φαινόμενο θα ενταθεί, όσο η
χρόνια ανεργία παρατείνεται∙ και κανείς δεν μπορεί να προβλέψει πόσο θα
κρατήσει σε βάθος χρόνου. Αφορά ανθρώπους που έχουν χάσει τα όνειρά τους, την
αξιοπρέπειά τους, και ζουν καθημερινά τον εφιάλτη της επιβίωσης.
Από την άλλη, πολλοί υποστηρίζουν ότι
ένα από τα βασικότερα προβλήματα της ελληνικής οικονομίας είναι το ζήτημα της
παραγωγής και της κατανάλωσης. Η παραγωγή υπολείπεται των αναγκών∙
με αποτέλεσμα, πολλά προϊόντα, ακόμα και στον τομέα της διατροφής, προϊόντα
πρώτης ανάγκης, να εισάγονται. Η ύπαιθρος και τα χωριά της ορεινής και της
ημιορεινής Ελλάδας τις τελευταίες δεκαετίες έχουν υποστεί σημαντική μείωση του
πληθυσμού τους λόγω της εσωτερικής κυρίως μετανάστευσης. Το αποτέλεσμα είναι
αυτό που ζούμε: από τη μια η αλματώδης αύξηση του πληθυσμού των πόλεων, κυρίως
οι πρωτεύουσες των νομών, η Θεσσαλονίκη και η Αθήνα, κι από την άλλη
παραγωγικές δυνατότητες, τόσο στον πρωτογενή τομέα όσο και στον τομέα της
παραδοσιακής μεταποίησης, εγκαταλείφθηκαν και ολόκληρες περιοχές μαράζωσαν.
Διαπιστώνεται τελευταία μια πολύ μικρή
μεταστροφή. Άνθρωποι που έχουν οικογενειακές ρίζες στα χωριά, επιστρέφουν
προκειμένου να αντιμετωπίσουν από καλύτερες συνθήκες το πρόβλημα της επιβίωσης,
στα πλαίσια και της «λιτής ευημερίας». Υπάρχουν αυτές οι δυνατότητες; Φυσικά
υπάρχουν τη στιγμή που οι καλλιέργειες έχουν περιοριστεί στα ελάχιστα ή και
καθόλου, τη στιγμή που ο δασικός πλούτος παραμένει ανεκμετάλλευτος, τη στιγμή
που η οικογενειακή κτηνοτροφία έχει μαραζώσει.
Για να προσεγγίσουμε με ορθολογικό
τρόπο την πραγματική οικονομία, πρέπει να δοθεί έμφαση στην περιφερειακή
ανάπτυξη και στην αποκέντρωση. Να σταματήσει επιτέλους η συγκέντρωση στις
πόλεις και να περάσουμε στη βιώσιμη, αποκεντρωμένη, πολυκεντρική κοινωνική και
οικονομική ανάπτυξη.
Αποκέντρωση
και «κοινωνική κινητικότητα»
Οι επίσημες προσπάθειες του κράτους
για την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης είναι στην κατεύθυνση της μερικής
αντιμετώπισης της ανεργίας και της εξασφάλισης προσωρινών λύσεων για
τους άπορους. Το διάφορα προγράμματα της Κοινωφελούς
Εργασίας, με τις προσλήψεις μέσω του ΟΑΕΔ στους ΟΤΑ, είναι χωρίς καμιά
προοπτική και συνέχεια και δεν λύνει το πρόβλημα. Αντίθετα
τις περισσότερες φορές δημιουργεί συνθήκες αργομισθίας και υποτίμησης της
προσωπικότητας των νέων, κυρίως, ανθρώπων. Αλλού πρέπει, κατά την άποψή μας, να
οδηγηθούν τα κονδύλια της απασχόλησης.
Ένα πρόγραμμα «Κοινωνικής Κινητικότητας»
προσωρινής ή και μόνιμης εγκατάστασης απόρων και χρόνια ανέργων στην
περιφέρεια, πιστεύουμε ότι είναι εφικτό να αποδώσει. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι να
υπάρξουν φορείς στο επίπεδο της πρόνοιας, που θα οργανώσουν την αποστολή
τέτοιων ατόμων ή οικογενειών στην ύπαιθρο και στα χωριά. Φορείς αποστολής και
φορείς υποδοχής που θα μπορέσουν να δώσουν μονιμότερη διέξοδο σε αρκετούς από
αυτούς τους χρόνια άνεργους, που δεν έχουν καμιά προοπτική.
Υπάρχουν χωριά, που με την ελάχιστη
βοήθεια της Πρόνοιας την πρώτη κρίσιμη περίοδο της προσαρμογής, θα μπορέσουν να
απορροφήσουν και να «ζήσουν» αρκετές οικογένειες. Αυτό όμως θέλει οργάνωση.
Θέλει να υπάρξει συντονισμός και συνεργασία. Να υπάρξουν οι συντονιστές, οι
Φορείς Αποστολής και οι Φορείς Υποδοχής. Να γίνει υπόθεση όλο και
περισσότερων δυνάμεων της κοινωνίας.
Συντονιστής μπορεί να είναι μια
ΜΚΟ με εμπειρία και προφίλ ανάλογο, μια ΚοινΣΕπ ή ακόμα και υπηρεσία του
Υπουργείου. Φορείς Αποστολής επίσης μπορεί να είναι ΜΚΟ, ίσως αυτές που
σήμερα λειτουργούν στα πλαίσια των αστέγων και της κοινωνικής αλληλεγγύης. Φορείς
Υποδοχής μπορούν αντίστοιχα να είναι ΜΚΟ, ΚοινΣΕπ ή Τοπικές Κοινότητες, ή
ακόμα και Δήμοι. Οι φορείς αυτοί μπορεί να απασχολούν εθελοντές ή και
αμειβόμενους υπαλλήλους, ψυχολόγους, κοινωνιολόγους και ειδικότητες, που θα
βοηθήσουν στην προετοιμασία αυτών των ανθρώπων στο να δεχθούν να ενταχθούν στο
πρόγραμμα και να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες διαβίωσης.
Το Πρόγραμμα πρέπει:
- Να έχει συγκεκριμένους και αναλυτικούς
στόχους, που θα προσπαθήσει να τους προσεγγίσει απόλυτα. Αριθμό απόρων και
ανέργων που θα προωθηθούν ανά έτος, αριθμό Φορέων Αποστολής που θα συμβάλουν
στο πρόγραμμα, αριθμό Φορέων Υποδοχής, προϋπολογισμό κλπ. Τα οικονομικά, όπως
σε κάθε κοινωνική δομή, θα καλύπτονται είτε από τον προϋπολογισμό του
Υπουργείου - που πρέπει να ανακατανείμει τα ποσά, τα οποία σήμερα δαπανώνται σε
δράσεις αστέγων και άλλες προνοιακές δομές και τα οποία αφορούν τους ίδιους
τους ωφελούμενους - ή από χορηγίες και άλλες πηγές εσόδων των ΜΚΟ.
- Να οργανώσει και να εκπαιδεύσει τους
φορείς και να ενημερώσει την κοινωνία και τους φορείς των αστέγων και των
απόρων για το Πρόγραμμα. Οι Φορείς Αποστολής και Υποδοχής πρέπει να
πιστοποιηθούν για να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα, όπως γίνεται σε όλα τα
εθελοντικά προγράμματα.
- Να στελεχώσει υπηρεσίες του
Υπουργείου και των Περιφερειών που θα συμμετάσχουν
- Να προβάλει και να προωθήσει τα
κίνητρα για τον κάθε φορέα που θα συμμετάσχει στο πρόγραμμα. Τα κίνητρα μπορεί
να είναι ποικίλα: από οικονομικά - άμεσα και έμμεσα - έως ηθικής αμοιβής κλπ.
- Να ελέγχει τακτικά με συσκέψεις,
ημερίδες και συνέδρια την πορεία των στόχων και να παίρνει μέτρα βελτίωσης ή
και τροποποίησης των παραμέτρων.
Τα προγράμματα Κοινωφελούς Εργασίας, όπως
υλοποιούνται σήμερα, δεν προσφέρουν καμιά προοπτική και διέξοδο για τους
ωφελούμενους, άρα και για την ουσιαστική αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης.
Δεν κινούνται στην κατεύθυνση επίλυσης του προβλήματος της απασχόλησης, της
ανάσχεσης της ανεργίας και της παραγωγικής ανασυγκρότησης της τοπικής
οικονομίας, αλλά παγώνουν προσωρινά μια απαράδεκτα θλιβερή κατάσταση.
Ορισμένα
συμπληρωματικά στοιχεία:
- Ο σύμβουλος ορίζεται από τον Φορέα
Υποδοχής, είναι υπεύθυνος για την παροχή προσωπικής υποστήριξης στους
ωφελούμενους και συμβάλλει στην ενσωμάτωσή τους στην τοπική κοινωνία.
Διαδραματίζει επίσης σημαντικό ρόλο κατά τη συζήτηση με τον ωφελούμενο σχετικά
με τη στέγαση και την εργασία. Οι ωφελούμενοι μπορούν να απευθύνονται στον
σύμβουλο για κάθε πρόβλημα. Υπάρχει η πιθανότητα να είναι ο ίδιος φορέας, φορέας
αποστολής και φορέας υποδοχής στο Πρόγραμμα, αρκεί να έχει τοπικά παραρτήματα
στις περιοχές που θα δραστηριοποιηθεί. Για να συμμετάσχει στο πρόγραμμα, θα
πρέπει να έχει πιστοποιηθεί από τον συντονιστή φορέα.
- Όλα αυτά θα πρέπει να γίνουν αντικείμενο
μιας σοβαρής καμπάνιας ενημέρωσης όλων των μερών και των ενδιαφερομένων.
Πιθανόν να προκύψουν φόβοι και καχυποψίες από τους μόνιμους κατοίκους των
περιοχών της υπαίθρου, γι’ αυτό θέλει προσοχή, πώς θα περάσει στις τοπικές
κοινωνίες και με ποιον τρόπο. Η αλληλεγγύη είναι εργαλείο για την κοινωνική
συνοχή, δεν είναι «φιλανθρωπία», αλλά είναι πολύ θεωρητικό στοιχείο για την
μεγάλη πλειοψηφία των συνανθρώπων μας.
Διαβάζουμε ότι υλοποιούνται προγράμματα, και
είναι σε εξέλιξη, στον τομέα της αποκατάστασης των αστέγων κ ά. Όλα αυτά όμως έχουν
συγκεκριμένο χρονικό ορίζοντα και εξαρτώνται άμεσα από την χρηματοδότηση του
προγράμματος. Δεν διασφαλίζεται η συνέχεια και άρα η αποτελεσματικότητα της
δράσης. Ενώ με τα χρήματα αυτά θα μπορούσαν να υλοποιηθούν πολλά στον τομέα της
κοινωνικής κινητικότητας.
Λαμία, 18.4.2019
* Στέφανος Σταμέλλος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου