Turkish Airlines : Το μακρύ χέρι του Ταγίπ

Ο Ερντογάν έχει εντάξει τα έργα μεταμόρφωσης των υποδομών της χώρας σε ένα δραματικό αφήγημα, περιγράφοντάς τα σαν μια νίκη επί των εχθρών στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Στην τελετή του νέου αεροδρομίου, πριν από δυο εβδομάδες, οι αφίσες στον νέο τερματικό σταθμό υπενθύμιζαν στους προσκεκλημένους περί τίνος επρόκειτο: «Αυτό δεν είναι μόνο ένα αεροδρόμιο. Είναι ένα μνημείο για τη νίκη»

Της Laura Pitel 

Από τους Financial Times

Σε ομιλία του στο προσωπικό της Turkish Airlines ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έδωσε μια νοσταλγική νότα. «Θυμάμαι, όταν ήμουν παιδί, μόλις ακούγαμε αεροπλάνο να πλησιάζει ξαπλώναμε στον δρόμο και το βλέπαμε να περνά από πάνω μας», είπε.

Λάμποντας από χαρά ο Τούρκος Πρόεδρος τόνισε ότι κανένας δεν χρειάζεται να κάνει το ίδιο σήμερα για να δει τα αεροπλάνα στον ουρανό της Τουρκίας. Χάρη στην τεράστια ανάπτυξη των Τουρκικών Αερογραμμών, είπε, «όλοι οι πολίτες μας μπορούν πλέον να ταξιδέψουν με αεροπλάνο».

Αυτό είναι μάλλον υπερβολή.

Αλλά η εταιρεία αναμφισβήτητα γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη επί Ερντογάν, λειτουργώντας ως ένα εργαλείο ήπιας δύναμης στην προσπάθειά του να αλλάξει τη θέση της χώρας στον κόσμο. Με τη ραγδαία εξάπλωσή της διεθνώς έχει γίνει μια από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες αεροπορικές εταιρείες στον κόσμο, ενώ διαγκωνίζεται με εταιρείες του Κόλπου που προσπαθούν να αρπάξουν τη δουλειά από τους παραδοσιακούς Ευρωπαίους και Αμερικανούς ανταγωνιστές.

Αλλά ο εθνικός αερομεταφορέας, που ανήκει κατά 49% στο τουρκικό κράτος, δοκιμάζεται από την περιφερειακή και την εσωτερική αναταραχή που πλήττει την Τουρκία του Ταγίπ Ερντογάν τα τελευταία χρόνια, από τον πόλεμο στη γειτονική Συρία μέχρι τις επιπτώσεις από την αιματηρή απόπειρα πραξικοπήματος το 2016. Τώρα ετοιμάζεται να υπαχθεί σε ένα νέο υπερταμείο 12 δισ. δολαρίων, που αποτελεί το πετράδι του στέμματος των μεγαλεπήβολων σχεδίων του Τούρκου Προέδρου. Τα εγκαίνια του αεροδρομίου της Κωνσταντινούπολης, το οποίο όταν ολοκληρωθεί θα έχει δυνατότητα εξυπηρέτησης 200 εκατομμυρίων επιβατών τον χρόνο, αποτελούν ορόσημο για την εταιρεία καθώς και σύμβολο του οράματος Ερντογάν για το έθνος. «Με αυτό το αεροδρόμιο θέλει να ενισχύσει το κύρος της Τουρκίας στην περιοχή και στον κόσμο», λέει ο Χιλάλ Καπλάν, δημοσιογράφος της φιλοκυβερνητικής εφημερίδας "Σαμπάχ".

Ο πρόεδρος της Turkish Airlines, Ιλκέρ Αϊτζί, περιέγραψε τη μεταφορά στο νέο αεροδρόμιο -που εγκαινιάστηκε συμβολικά πριν από δυο εβδομάδες- ως ένα «ορόσημο στη βιομηχανία της τουρκικής αεροπλοΐας». Ο κύριος Ερντογάν εκμεταλλεύθηκε την τελετή για να διακηρύξει ότι το έργο «θα αποτελέσει παράδειγμα για όλο τον κόσμο». Αλλά μερικοί αναλυτές διερωτώνται κατά πόσον ο εθνικός αερομεταφορέας μπορεί να μπει σε νέα φάση μεγέθυνσης ή αν έχει φτάσει στα όριά του.

Η μεταμόρφωση του εθνικού αερομεταφορέα

Οι Τουρκικές Αερογραμμές ήταν κάποτε τόσο απαίσιες που οι επιβάτες έλεγαν αστειευόμενοι πως το ακρωνύμιό τους (THY) σήμαινε «αυτοί σε μισούν» (ΣτΜ: λογοπαίγνιο του τουρκικού Turk Hava Yollari με το αγγλικό They Hate You). Οι υπηρεσίες βελτιώθηκαν σημαντικά επί Τζεμ Κοζλού, ο οποίος υπηρέτησε πολλές θητείες στο πηδάλιο της εταιρείες στις δεκαετίες του '80 και του '90. Ο Κοζλού έφυγε όταν εκδιώχθηκαν άλλα ανώτερα διοικητικά στελέχη μετά την άνοδο στην εξουσία του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Ταγίπ Ερντογάν, στις εκλογές του 2002. Αλλά ο Τζεμ Κοζλού δεν κρατά κακία και περιγράφει την περίοδο μετά την αποχώρησή του σαν εποχή «εκρηκτικής ανάπτυξης».

Η μεταμόρφωση της αεροπορικής εταιρείας, η οποία ιδρύθηκε το 1933, ταίριαζε απόλυτα στο φιλόδοξο μήνυμα του κυρίου Ερντογάν. Το AKP υποσχέθηκε ότι «κάθε Τούρκος πολίτης θα πετάξει τουλάχιστον μια φορά στη ζωή του».

Η ανασύνταξη του τομέα των αερομεταφορών ταίριαζε στο μήνυμα του κόμματος ότι είναι φιλικό προς τις επιχειρήσεις. Απορρύθμισε την εσωτερική αγορά, κατάργησε το μονοπώλιο της Turkish Airlines στις πτήσεις εσωτερικού και μείωσε δραστικά τα τέλη πτήσης. Το κράτος παραιτήθηκε από τον πλειοψηφικό έλεγχο της εταιρείας με δυο μετοχοποιήσεις, το 2004 και το 2006.

Ο αριθμός των Τούρκων επιβατών εκτοξεύθηκε στα ύψη καθώς οι ανταγωνιστές, κυρίως η εταιρεία χαμηλού κόστους Pegasus, μπήκαν στο παιχνίδι. Ο αριθμός των επιβατών εσωτερικού αυξήθηκε από 9 εκατ. το 2002, σε 85 εκατ. το 2015, χάρη στα φτηνά εισιτήρια και την ισχυρή οικονομική ανάπτυξη που αποτέλεσε τη βάση για τις επανειλημμένες εκλογικές επιτυχίες του Ταγίπ Ερντογάν.

Αυτή η μεγάλη εσωτερική αγορά αποτελεί το πλεονέκτημα της Turkish Airlines έναντι των αντιπάλων της στον Κόλπο -Emirates, Etihad και Qatar Airways- που ακολουθούν παρόμοιες στρατηγικές επιθετικής ανάπτυξης. Ακόμα ένας παράγοντας της επιτυχίας είναι ο μεγάλος και πολυσχιδής τουριστικός τομέας της χώρας. Αλλά το μεγαλύτερο αβαντάζ των Τουρκικών Αερογραμμών είναι η γεωγραφική θέση, μεταξύ Ευρώπης και Ασίας, όπως λένε αναλυτές. Σχεδόν 50 χώρες απέχουν από την Κωνσταντινούπολη τρεις ώρες ή ακόμα λιγότερο και αυτό επιτρέπει στην εταιρεία να χρησιμοποιεί αεροσκάφη με στενή άτρακτο, που καταναλώνουν λιγότερα καύσιμα, ενώ οι πτήσεις τους χρειάζονται λιγότερους επιβάτες για να είναι πλήρεις. Από το 2004 η εταιρεία έχει δώσει προτεραιότητα σε αυτό το μοντέλο ανάπτυξης. Επίσης, στο πλαίσιο της διαφημιστικής εκστρατείας της έγινε χορηγός της ποδοσφαιρικής ομάδας Μπαρτσελόνα (FC Barcelona) και διαφημίστηκε στο αμερικανικό πρωτάθλημα Super Bowl.

Σήμερα υποστηρίζει ότι πετά σε περισσότερους προορισμούς από οποιαδήποτε άλλη αεροπορική εταιρεία του κόσμου. Στο δίκτυο των 252 διεθνών προορισμών της προστέθηκαν πρόσφατα το Κόνακρι, πρωτεύουσα της Γουϊνέας, το Χάρκοβο στην Ουκρανία και το νησί Πουκέ στην Ταϊλάνδη.

Κρατική παρέμβαση και εργαλειοποίηση

Στη διάρκεια αυτής της επέκτασης ο ρόλος της τουρκικής κυβέρνησης στην εταιρεία έγινε αμφισβητήσιμος. Αν και το κράτος ελέγχει λίγο κάτω από τις μισές μετοχές, οι επικριτές λένε ότι η αεροπορική εταιρεία διευθύνεται από -και με τη βοήθεια της- Άγκυρας. Αυτή η διασύνδεση έχει ως αποτέλεσμα οι Τουρκικές Αερογραμμές να αθροίζονται μαζί με τις ανταγωνίστριές τους στον Κόλπο, που κατηγορούνται για κρατική στήριξη και παραβίαση των κανόνων του ανταγωνισμού από τις αμερικανικές και ευρωπαϊκές αεροπορικές εταιρείες.

Το Ίδρυμα Ρομπέρ Σουμάν, μια δεξαμενή σκέψης με έδρα στο Παρίσι, ανέφερε πρόσφατα την Τουρκία ως παράδειγμα για «τον τρόπο με το οποίο πολιτικοί παράγοντες υποστηρίζουν τον τομέα των αερομεταφορών και τον μετατρέπουν σε στρατηγικό εργαλείο». Αυτό αποτελεί απειλή όχι μόνο για τις αεροπορικές εταιρείες της Ε.Ε., αλλά και για τις παγκόσμιες αερομεταφορές, όπως σημείωσε.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Πρόεδρος Ερντογάν, που επιθυμεί να αναβιώσει τον οθωμανικό ηγετικό ρόλο της Τουρκίας στον μουσουλμανικό κόσμο, έχει βάλει το χέρι του στη μεγέθυνση της εταιρείας. Πριν από την Αραβική Άνοιξη βρισκόταν στην πρώτη γραμμή της ανάπτυξης των εμπορικών σχέσεων μεταξύ της Τουρκίας και των γειτόνων της στη Μέση Ανατολή. Όταν οι εξεγέρσεις ανέκοψαν αυτές τις φιλοδοξίες ο Ταγίπ Ερντογάν διπλασίασε αυτές τις προσπάθειες στην κατεύθυνση της Αφρικής. Το 2003 η Τουρκία είχε 12 πρεσβείες στην αφρικανική ήπειρο και η Turkish Airlines 5 προορισμούς. Τον περασμένο Μάρτιο οι πρεσβείες ήταν 40 και οι προορισμοί 52.

«Παρά τις αποτυχίες στη Μέση Ανατολή, οι Τουρκικές Αερογραμμές παραμένουν σημαντικό κομμάτι των προσπαθειών του Ερντογάν να οικοδομήσει την περιφερειακή και παγκόσμια επιρροή της Τουρκίας», λέει ο Σονέρ Τζαγαπτάι, επικεφαλής του προγράμματος για την Τουρκία στο Ινστιτούτο της Ουάσιγκτον. «Με αυτή την έννοια το κατάφερε. Είναι η πρώτη και πιο γνωστή διεθνής φίρμα της Τουρκίας».

Η ρητορική του Προέδρου Ερντογάν για την ενίσχυση του κύρους της Τουρκίας αποτελεί βασικό πυλώνα της απήχησης που έχει ο ίδιος σε εκατομμύρια Τούρκους. Αλλά ο τρόπος με τον οποίο ασκεί επιρροή στην εταιρεία προκαλεί οργισμένες αντιδράσεις. Ο Τούρκος Πρόεδρος απέρριψε τις ανησυχίες των ακτιβιστών που προειδοποίησαν ότι το νέο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης θα προκαλούσε ανείπωτη οικολογική καταστροφή και θα ενθάρρυνε την αστική επέκταση σε μια πόλη που σηκώνει ήδη το βάρος ενός πληθυσμού 15 εκατομμυρίων.

Το αεροδρόμιο κατασκευάστηκε γρήγορα από εταιρείες που έχουν στενές σχέσεις με τον Πρόεδρο, ενώ στοίχισε τη ζωή τουλάχιστον 27 εργατών, σύμφωνα με τα στοιχεία της κυβέρνησης.

Οι υπέρμαχοι του έργου επιμένουν ότι είναι ανάγκη να αντικατασταθεί το σημερινό αεροδρόμιο Ατατούρκ, που δεν διαθέτει επαρκείς διαδρόμους. «Η στρατηγική ανάπτυξης των Τουρκικών Αερογραμμών καθυστερεί εξαιτίας των περιορισμών στις υποδομές» δήλωσε νωρίτερα εφέτος ο διευθυντής του νέου αεροδρομίου, Καντρί Σαμσουνλού. Ο τερματικός σταθμός των επιβατών ήταν «σαν το Μεγάλο Παζάρι», είπε. (ΣτΜ: παραπέμπει στο Καπαλί Τσαρσί, τη Σκεπαστή Αγορά της Κωνσταντινούπολης).

Η Μουτζελά Γιαπιτζί, από το Επιμελητήριο Αρχιτεκτόνων της Κωνσταντινούπολης, ήταν μεταξύ εκείνων που προσπάθησαν αλλά δεν κατάφεραν να σταματήσουν το έργο επικαλούμενοι περιβαλλοντικά και οικονομικά προβλήματα. Η Τουρκία δεν είναι η μόνη χώρα που αδιαφορεί για τέτοιες ανησυχίες, λέει, όμως προσθέτει: « Άλλες χώρες έχουν δημοκρατικά μέσα για τον έλεγχο της διαδικασίας. Αλλά δυστυχώς, σε αυτούς τους καιρούς, η νομική οδός παρεμποδίζεται στην Τουρκία».

Με το πέρασμα των χρόνων, καθώς ο κύριος Ερντογάν αντιμετώπιζε κατηγορίες για αυξανόμενη αδιαλλαξία απέναντι στους επικριτές του και γινόταν πιο τολμηρός στην επιβολή των συντηρητικών αξιών του σε μια χώρα που ιδρύθηκε πάνω σε κοσμικές αξίες, η αεροπορική εταιρεία βρέθηκε επίσης αντιμέτωπη με επικρίσεις. Σταμάτησε να σερβίρει αλκοόλ στις πτήσεις εσωτερικού. Σταμάτησε επίσης να προσφέρει στους επιβάτες εφημερίδες που ασκούν κριτική.

Μετά από την απόπειρα πραξικοπήματος, το 2016, ο αερομεταφορέας μιμήθηκε τις κρατικές διώξεις σε βάρος δημοσίων υπαλλήλων για τους οποίους υπάρχουν υποψίες ότι υποστήριξαν τη συνωμοσία και προχώρησε σε απολύσεις προσωπικού. Η εταιρεία αρνήθηκε να δώσει συνεντεύξεις για αυτό το άρθρο ενώ δεν απάντησε στο αίτημα να σχολιάσει γιατί δρα στην ίδια γραμμή με την κυβέρνηση.

Δύσκολοι καιροί

Η απόπειρα πραξικοπήματος έγινε μετά από ένα κύμα τρομοκρατικών επιθέσεων, ανάμεσα τους μια τριπλή βομβιστική επίθεση αυτοκτονίας στο αεροδρόμιο Ατατούρκ, και βύθισε την Τουρκία σε αναβρασμό. Η οικονομική ανάπτυξη επιβραδύνθηκε. Ο αριθμός των τουριστών έκανε βουτιά. Οι «μετασεισμοί» επιδεινώθηκαν από τις αντιπαραθέσεις μεταξύ του Προέδρου Ερντογάν και των ευρωπαϊκών χωρών που κατήγγειλαν τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, από τις ανησυχίες για τη δράση του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία καθώς και από μια βραχυχρόνια απαγόρευση από τις ΗΠΑ για τη μεταφορά φορητών υπολογιστών σε πτήσεις από την Τουρκία και άλλες χώρες.

Έχοντας πετύχει ρεκόρ καθαρών κερδών ενός δισεκατομμυρίου δολαρίων το 2015, η εταιρεία σημείωσε απώλειες 77 εκατ. δολαρίων το 2016 καθώς αναγκάστηκε να μειώσει δραστικά τις τιμές των εισιτηρίων ώστε να μην μείνουν άδειες οι επιπλέον θέσεις που είχε προϋπολογίσει πριν από την αναταραχή. Μείωσε τον αριθμό των πτήσεων και καθυστέρησε την παραλαβή των νέων αεροσκαφών. Τα κέρδη επανήλθαν πέρυσι, αλλά η εταιρεία θα πρέπει τώρα να διαχειριστεί αυτό που έρχεται σύμφωνα με τις προβλέψεις των οικονομολόγων, μια βαθιά ύφεση μετά από τη νομισματική κρίση και τις απανωτές βουτιές που έκανε εφέτος η τουρκική λίρα.

Η αεροπορική εταιρεία λειτουργεί σε εξαιρετικά ανταγωνιστικό περιβάλλον. Έχοντας δημιουργήσει φήμη καλών υπηρεσιών, κατρακύλησε στη λίστα της ικανοποίησης των επιβατών (World Airline Awards) από την τέταρτη θέση που ήταν το 2015 στη 18^η θέση εφέτος.

Παρά την εντυπωσιακή μεγέθυνση, λέει ο Τζούλιαν Ρίμερ της εταιρείας διαχείρισης κεφαλαίων Investec Corporate and Institutional Banking, η μετοχή της Turkish Airlines ήταν «σχεδόν πάντοτε φτηνή» εξαιτίας των σχέσεων της εταιρείας με την Άγκυρα καθώς και του ρίσκου που έχουν οι επενδύσεις στην Τουρκία. «Υπάρχει πάντα ένα πρόβλημα: ποιος ωφελείται από τις Τουρκικές Αερογραμμές - οι μέτοχοι ή η κυβέρνηση;» λέει. Ορισμένοι επενδυτές ξαφνιάστηκαν από την απόφαση να μεταφερθούν οι μετοχές που ελέγχει το Δημόσιο σε ένα κρατικό επενδυτικό ταμείο, που δημιουργήθηκε μετά από την απόπειρα πραξικοπήματος και στο οποίο είναι τώρα επικεφαλής ο Πρόεδρος της χώρας. Εν τω μεταξύ τα καθαρά κέρδη δεν κατάφεραν να επανέλθουν στα ανώτατα επίπεδα που είχαν φτάσει στο τέλος της προηγούμενης δεκαετίας.

Η πρόκληση του νέου αεροδρομίου

Αναλυτές προειδοποιούν ότι η μεταφορά στο νέο αεροδρόμιο αποτελεί ακόμα μια μεγάλη πρόκληση. Παρά τον αγώνα δρόμου για την ολοκλήρωση του έργου στα τέλη Οκτωβρίου, η μεταφορά των λειτουργιών έχει μετατεθεί για το τέλος του έτους.

Στα «εγκαίνια», πριν από δυο εβδομάδες, το δάπεδο του τερματικού σταθμού ήταν πασαλειμμένο με τσιμέντο και το πάρκινγκ των αυτοκινήτων ήταν γεμάτο μπουλντόζες. Αυτού του είδους τα ζητήματα αισθητικής μπορούν να επιλυθούν. Αλλά η γραμμή του μετρό που συνδέει το αεροδρόμιο με την πόλη δεν θα είναι έτοιμη πριν από τα τέλη του 2019.

Η επενδυτική τράπεζα Unlu & Co, που έχει την έδρα της στην Κωνσταντινούπολη, προειδοποιεί ότι οι Τουρκικές Αερογραμμές «πιθανώς θα αντιμετωπίσουν επιχειρησιακά προβλήματα και υπέρβαση κόστους κατά τη μεταφορά στη νέα βάση τους».

Ωστόσο, άλλοι επιμένουν πως το αεροδρόμιο αποτελεί ευκαιρία. Με την ολοκλήρωση της τελικής φάσης της κατασκευής, που προβλέπεται για τα τέλη του 2027, θα υπάρχουν έξι διάδρομοι και το αεροδρόμιο θα είναι το μεγαλύτερο στον κόσμο, όπως λέει η κυβέρνηση.

«Αν και δεν έχει απόλυτη ανοσία στους κινδύνους, η Turkish Airlines φαίνεται πως θα συνεχίσει την αναπτυξιακή της πορεία», εκτίμησε σε πρόσφατη έκθεση το κέντρο ερευνών και αναλύσεων για την αεροπορία CAPA.

Ο Ταγίπ Ερντογάν θέλει πολύ να πετύχει το αεροδρόμιο - όχι μόνο γιατί το Δημόσιο εγγυάται ένα ελάχιστο ύψος εσόδων. Η μεταμόρφωση των υποδομών της Τουρκίας θα βρεθεί στο επίκεντρο των εορτασμών το 2023 για τη συμπλήρωση ενός αιώνα από την ίδρυση της τουρκικής δημοκρατίας από τον Κεμάλ Ατατούρκ. Ο Τούρκος ηγέτης έχει εντάξει αυτά τα έργα σε ένα δραματικό αφήγημα, περιγράφοντάς τα σαν μια νίκη επί των εχθρών στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Στην τελετή, πριν από δυο εβδομάδες, καθώς τα κανάλια μετέδιδαν σε απευθείας σύνδεση την προσγείωση του προεδρικού αεροπλάνου στον φρεσκοστρωμμένο διάδρομο, οι αφίσες στον νέο τερματικό σταθμό υπενθύμιζαν στους προσκεκλημένους περί τίνος επρόκειτο: «Αυτό δεν είναι μόνο ένα αεροδρόμιο. Είναι ένα μνημείο για τη νίκη».

Μετακόμιση σε 45 ώρες

Ο Τούρκος Πρόεδρος αρέσκεται να περιγράφει τα μεγαλεπήβολα σχέδιά του για τις υποδομές ως «τρελά έργα». Ίσως το πιο τρελό έργο του σχεδίου του για το νέο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης είναι η γρήγορη μετακόμιση που πρόκειται να γίνει στο τέλος του έτους.

Το Big Bang, όπως το αποκαλούν οι οργανωτές, αφορά το κλείσιμο ενός μεγάλου αεροδρομίου και τη μεταφορά όλων των επιβατικών λειτουργιών του σε μια τοποθεσία 32 χιλιόμετρα βορειότερα. Η διαδικασία πρέπει να ολοκληρωθεί σε μόλις 45 ώρες. Αξιωματούχοι λένε ότι τόσο μεγάλα εγχειρήματα έχουν υλοποιηθεί αλλού, όχι όμως μια μεταφορά αεροδρομίου αυτής της κλίμακας.

Η επιχείρηση θα ξεκινήσει στις 3 τα ξημερώματα της 30ής Δεκεμβρίου, σύμφωνα με την κοινοπραξία IGA που κατασκεύασε και θα διαχειρίζεται το νέο αεροδρόμιο. Πρώτα θα σταματήσουν οι πτήσεις των μη τουρκικών εταιρειών προς το αεροδρόμιο Ατατούρκ. Κατόπιν θα σταματήσουν οι πτήσεις της Turkish Airlines και άλλων εγχώριων εταιρειών. Όποιος θα θέλει να προσγειωθεί στην Κωνσταντινούπολη σε αυτό το διάστημα, θα πρέπει να πάει στο αεροδρόμιο Sabiha Gokcen, στην ασιατική πλευρά της πόλης.

Ο έλεγχος της εναέριας κυκλοφορίας θα περάσει στο νέο αεροδρόμιο. Εκατοντάδες αεροσκάφη θα πετάξουν από τον Νότο προς τον Βορρά, ενώ θα μεταφερθούν ή θα οδηγηθούν εκεί 14.000 οχήματα. Οι αξιωματούχοι επιμένουν ότι όλα έχουν σχεδιαστεί λεπτομερώς. Αλλά ορισμένοι ανησυχούν επειδή η μεταφορά θα γίνει την παραμονή της Πρωτοχρονιάς. «Πολλά μπορούν να πάνε στραβά», είπε ένα στέλεχος τουρκικής αεροπορικής εταιρείας.

Γίνονται ήδη μερικές πτήσεις. Αλλά το νέο αεροδρόμιο θα τεθεί σε πλήρη επιχειρησιακή λειτουργία την 1η Ιανουαρίου. Το αεροδρόμιο Ατατούρκ θα συνεχίσει να λειτουργεί για κάποιο διάστημα, για εμπορικές πτήσεις (cargo), αλλά το μέλλον του είναι αβέβαιο. Ο Ταγίπ Ερντογάν έχει υποσχεθεί ότι θα μετατρέψει ένα μέρος του σε «κήπο του λαού». Αλλά οι αντίπαλοί του φοβούνται πως εξαιτίας της θέσης του αναπόφευκτα θα καταλήξει να γίνει εμπορικό κέντρο ή συγκρότημα πολυτελών διαμερισμάτων.