Το δόλωμα των ΗΠΑ και το τείχος του EstMed

Του Γιάννου  Χαραλαμπίδη*
Πρόεδρος Ντόναλτ Τραμπ διέταξε την αποχώρηση των 2 χιλιάδων στρατευμάτων της χώρας του που βρίσκονταν στη Συρία και είχαν ρόλο παρατηρητών και παρείχαν μορφή ασφάλειας, υπό την έννοια ότι θα ήταν δυνατό να αποτρέψουν την προώθηση των τουρκικών στρατευμάτων σε βάρος των Κούρδων, τους οποίους ομού μετά των Ρώσων είχαν χρησιμοποιήσει στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας. Το ερώτημα είναι κατά πόσον αυτή η εξέλιξη επηρεάζει την Κύπρο και σε ποια έκταση, καθώς και τις σχέσεις Τουρκίας - ΗΠΑ και της Τουρκίας με τη Συρία, το Ιράν, τη Ρωσία και το Ισραήλ.

 

Ο πόλεμος Συρίας - Τουρκίας 

 

Επί των ανωτέρω μπορούν να επισημανθούν τα ακόλουθα:  

 

Πρώτον, δεν γνωρίζουμε ακόμη, εάν η Τουρκία θα προχωρήσει ανατολικά και δυτικά του Ευφράτη, όπως επιδιώκει και, αν, τελικώς, θα της το επιτρέψουν οι Ρώσοι. Στο σημείο αυτό επισημαίνουμε: 
 

 

Α.  Κατά πόσον θα εμπλακεί στο παιχνίδι ο συριακός στρατός, ο οποίος υποστηρίζεται από τους Ρώσους, για να καταλάβει εδάφη που εποφθαλμιούν οι Τούρκοι και κατέχουν σήμερα οι Κούρδοι. Εάν υπάρξει άμεση επαφή μεταξύ τουρκικών και συριακών στρατευμάτων, θα έχουμε πλέον πόλεμο μεταξύ δύο κρατών και ο ισχυρισμός περί  ζώνης ασφαλείας της Άγκυρας στη Συρία, για σκοπούς καταπολέμησης της τρομοκρατίας, θα εκμηδενιστεί. Θα πρόκειται για κατοχή  εδάφους. 

Β. Ποια θα είναι η στάση της Ρωσίας, εάν έρθουν σε σύγκρουση τα συριακά με τα τουρκικά στρατεύματα; Θα πωλήσει η Μόσχα τον Άσαντ για το χατίρι του Ερντογάν; Τι θα πράξει το Ιράν, που σπονσάρει επί μακρόν το συριακό καθεστώς; Και εδώ θα πρέπει να υπογραμμίσουμε κάτι ακόμη: Τι θα συμβεί με τον «άξονα του κακού», όπως τον λένε οι ΗΠΑ, δηλαδή μεταξύ Ρωσίας, Ιράν, Τουρκίας; Θα διαλυθεί; 

Γ. Εάν δεν εμπλακούν άμεσα οι Σύροι με τον κρατικό στρατό και προχωρήσει ο τουρκικός για εκκαθαριστικές επιχειρήσεις σε βάρος των Κούρδων, θα είναι μια επιχείρηση κλειστού χρονικού διαστήματος ή ένας πόλεμος τριβής και φθοράς;

 

Ο ρόλος του Ισραήλ και η φθορά 

 

Στο σκηνικό, βεβαίως, είναι και το Ισραήλ, το οποίο δεν θα επιτρέψει την ενίσχυση της τουρκικής απειλής, ενώ ήδη κτυπά ιρανικούς στόχους στη Συρία για λόγους δικής του ασφάλειας. Όσο, δε, για τις ΗΠΑ, η αποχώρηση των 2 χιλιάδων στρατιωτών δημιουργεί κενά και νέα προβλήματα, όπως καταγράφηκαν ανωτέρω. Οι Αμερικανοί, ωστόσο, δεν χάνουν από την ισχύ τους, αφού διαθέτουν Βάσεις στην περιοχή και δη στο Ιράκ και τον 6ο στόλο, τον οποίο μπορούν να ενεργοποιήσουν ανά πάσα στιγμή όταν κρίνουν ότι θα πρέπει να υπερασπιστούν τα συμφέροντά τους. Άλλωστε, το δικό τους δόγμα είναι η μη χρήση αμερικανικών στρατευμάτων και η εκμετάλλευση των τοπικών εμπλεκόμενων πληθυσμών και της τεχνολογικής τους υπεροχής με κτυπήματα από τα πολεμικά τους πλοία και την αεροπορία.

 

Η Κύπρος, το Ισραήλ και η Ελλάδα βολεύονται, εάν η αποχώρηση των 2 χιλιάδων Αμερικανών από τη Συρία οδηγήσει την Άγκυρα σ’ έναν πόλεμο τριβής με τους Κούρδους ή με τη Συρία. Όσο περισσότερα προβλήματα έχει η Τουρκία, τόσο καλύτερο για τη δική μας πλευρά, εάν υπάρχει στρατηγική εκμετάλλευσης. Επί τούτου, θα πρέπει να επισημανθεί και το εξής: Ο πόλεμος φθοράς για την Τουρκία ευνοείται και από τις ΗΠΑ και από τη Ρωσία και από το Ισραήλ. Ο πόλεμος τριβής και φθοράς την καθιστά πιο αδύναμη και πιο διαχειρίσιμη. Μειώνει τις δυνατότητες επιτυχούς άσκησης της τουρκικής πολιτικής του εκκρεμούς, που εκδηλώνεται από την Άγκυρα στην εξής βάση: Όταν δεν της κάνει τα χατίρια η Αμερική, στρέφεται προς τη Ρωσία, και αντίστροφα. Η αποχώρηση των Αμερικανών από τη Συρία, επί της ουσίας δεν αλλάζει τα ισοζύγια των μεγάλων δυνάμεων. Ερώτημα, λοιπόν: Ανοίγει την πόρτα στην Τουρκία για προέλαση ή είναι δόλωμα για να την οδηγήσει σε τριβή και φθορά; Εκείνο που μπορεί να λεχθεί με σιγουριά είναι το εξής: Το Ισραήλ δεν θα δεχθεί δημιουργία καθεστώτος που θα αυξάνει τις σε βάρος του απειλές μέσω Συρίας, είτε αυτές προέρχονται από το Ιράν είτε από την Τουρκία.

 

Ο Βόρειος Αγωγός 2 και ο αγωγός Κατάρ - Τουρκίας 

 

Ας εξετάσουμε, τώρα, κατά πόσον οι εξελίξεις στη Συρία ευνοούν την ενεργειακή πολιτική της Κύπρου ή όχι και κάτω από ποιες συνθήκες θα ήταν δυνατό να είναι θετικές εξελίξεις. Πρώτον, τον περασμένο Ιούλιο, στη Σύνοδο του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες, ο Αμερικανός Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ είχε κλείσει την πόρτα στην κατασκευή του Βόρειου Αγωγού 2. Είχε τονίσει προς τη  Γερμανίδα Καγκελάριο Άγκελα Μέρκελ ότι πρέπει να αποφασίσει τι θέλει. Εάν, δηλαδή, θα υιοθετήσει πολιτική απεξάρτησης από τη Μόσχα και δη ενεργειακής, ή εάν θα εμβαθύνει την εξάρτησή της έναντι της Ρωσίας, μια πολιτική με την οποία διαφωνούν οι  ΗΠΑ και πολλοί των συμμάχων, περιλαμβανομένης της Πολωνίας και των Βαλτικών Χωρών, καθώς και της Βρετανίας. Δεύτερον, με τις εξελίξεις στη Συρία έχει στην ουσία ενταφιαστεί ο αγωγός Κατάρ - Τουρκίας και εκείνος από το Ιράν στη Συρία και από εκεί προς τη Μεσόγειο.

 

Δυτική δημοκρατία και Κυπριακό

 

Υπό αυτές τις συνθήκες, μένουν στο σκηνικό δύο βασικοί αγωγοί. Ο ένας είναι ο Turkish Stream και ο άλλος ο  EastMed. Ο Turkish Stream συνδέεται με τον αγωγό από Κύπρο προς Τουρκία σε περίπτωση λύσης του Κυπριακού και εμβάθυνση της εξάρτησης της Ευρώπης έναντι και της Ρωσίας και της Τουρκίας, εξέλιξη την οποία δεν επιθυμούν. Απόδειξη τούτου είναι η σαφής πλέον πρόθεση της ΕΕ να μην επιτρέψει την πλήρη ένταξη της Άγκυρας στην ΕΕ, όχι μόνο γιατί θα αλλάξουν κατά τρόπον επικίνδυνο τα ισοζύγια δυνάμεων, αλλά και για έναν άλλο λόγο: Η ίδια η Τουρκία δεν μπορεί να γίνει δημοκρατία δυτικού τύπου, διότι, εάν συμβεί κάτι τέτοιο, θα απειληθεί η συνοχή της. Ενώ, δηλαδή, στις δυτικές χώρες η αύξηση του δείκτη δημοκρατίας ενισχύει τη συνοχή των κρατών αυτών και της ΕΕ, στην Τουρκία συμβαίνει το αντίθετο. Αυτό ακριβώς το μοντέλο εφαρμόζεται και στις προσπάθειες λύσης του Κυπριακού. Αντί να είναι οι δημοκρατικές αρχές και αξίες η βάση λύσης, είναι οι πραγματικότητες, που προκάλεσε η εισβολή. Η Άγκυρα δεν συνδέει τη βιωσιμότητα της λύσης με τη δημοκρατία, αλλά με τη δική της επικυριαρχία, μέσα από τις συνταγματικές διατάξεις και δη την εκ περιτροπής Προεδρία, αλλά και επί της περιοχής, ένεκα της δική της υπεροπλίας, που συνδέεται με τον έλεγχο του φυσικού αερίου και τον αγωγό προς Τουρκία. Συνεπώς, ο Turkish Stream και ο αγωγός από Κύπρο προς Τουρκία εγκλωβίζουν και εμάς και την Ευρώπη στη Μόσχα και στην Άγκυρα. Το φυσικό αέριο της Κύπρου θα έπρεπε να συνδεθεί με την αποκατάσταση της παραβιασθείσας εννόμου τάξεως της Κυπριακής Δημοκρατίας από την Τουρκία και την επανενσωμάτωση των κατεχομένων και όχι με τη διχοτόμηση του υφιστάμενου κράτους σε δύο ισότιμου καθεστώτος κρατίδια.  

 

Αποτροπή και Εθνική Φρουρά

 

O EastMed είναι η βασική εναλλακτική επιλογή που συνδέει ευρωπαϊκά, αμερικανικά και ισραηλινά συμφέροντα, ακόμη και αιγυπτιακά, και απεγκλωβίζει όλους από τη ρωσική και την τουρκική εξάρτηση. Δεν είμαστε εξ εκείνων που ισχυρίζονται ότι οι Ρώσοι είναι εχθροί μας ή ότι δεν μπορεί να αλλάξει η στάση των ΗΠΑ. Η Μόσχα μακάρι να ήταν παρούσα στο παιχνίδι του δικού μας φυσικού αερίου. Αποφάσισε, όμως, να παίξει με την Τουρκία. Όσον αφορά, δε, την πολιτική μας με τους Αμερικανούς, θα πρέπει, ως οι αδύναμοι, να συνδέσουμε τα δικά τους συμφέροντα με τα ευρωπαϊκά και άλλα, μέσω Κύπρου, σε οικονομικό και στρατιωτικό επίπεδο. Εκείνο που πρέπει να μας ανησυχεί δεν είναι μόνο οι ΗΠΑ, αλλά και δηλώσεις όπως αυτές του Προέδρου της Δημοκρατίας, Νίκου Αναστασιάδη, στις 27 Δεκεμβρίου, ότι στόχος της Εθνικής Φρουράς δεν είναι η ανατροπή των κατοχικών δεδομένων. Ενδεχομένως να είναι ειλικρινής ο Πρόεδρος, θέλοντας να πει ότι δεν έχουμε επιθετική διάταξη και ότι δεν μπορούμε να κάνουμε πόλεμο για να απελευθερώσουμε τον βορρά από τον Αττίλα. Εκείνο, όμως, που δεν είπε ο Πρόεδρος είναι εάν έχει πρόθεση να αναβαθμίσει την  Εθνική Φρουρά, για να έχει την αποτρεπτική ισχύ, που δεν έχει σήμερα. Εκτός, δε, των άλλων, ένας στρατός, εάν δεν μπορεί μόνος του  να διαφυλάξει την ύπαρξη του κράτους, τότε, μαζί με συμμάχους, θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα, μετά την άμυνα, να περάσει στην αντεπίθεση. Όσοι στρατοί δεν έχουν στο δόγμα τους την αρχή της αντεπίθεσης, δεν έχουν πιθανότητα νίκης. Είναι καταδικασμένοι σε ήττα. Και όταν ακούει ο εχθρός ότι εσύ δεν έχεις πρόθεση να του προκαλέσεις κόστος, τότε πώς να γίνει διαλλακτικότερος στις συνομιλίες; Είμαστε όλοι εναντίον του πολέμου, αλλά ο πόλεμος δεν αποτρέπεται όταν ο εχθρός γνωρίζει ή όταν εσύ δημοσίως παραδέχεσαι ότι δεν μπορείς να κάνεις και πολλά πράγματα, αλλά όταν αντιλαμβάνεται ότι, εάν επιτεθεί, το κόστος θα είναι γι’ αυτόν περισσότερο από το όφελος. Εάν δεν έχεις αποτροπή για να αποφύγεις τον πόλεμο, θα υποκύψεις στις αξιώσεις του ισχυρού με ειρηνικό τρόπο ή θα οδηγηθείς σε αδιέξοδα.    Υπενθυμίζουμε ότι ακόμη και αυτές οι ΗΠΑ, όταν προχωρούν σε πολέμους, δεν προχωρούν μόνες, αλλά με εκείνες τις χώρες που είναι κάτω από την ίδια απειλή. Με συμμάχους. Το ζητούμενο, βεβαίως, δεν είναι να κάνεις πόλεμο, αλλά να τον αποφύγεις. Και θα τον αποφύγεις, όταν η Τουρκία γνωρίζει ότι η Εθνική Φρουρά δεν είναι μόνη, αλλά σε συμμαχία με άλλες χώρες, όπως το Ισραήλ, η Ελλάδα, καθώς και ότι, οι ΗΠΑ και η ΕΕ, δεν θα επιτρέψουν κάτι τέτοιο, διότι είναι εναντίον των συμφερόντων τους. 

 

Ο σωλήνας των συμφερόντων 

 

Ο EastMed είναι μια ευκαιρία για να δεθούν όλα αυτά τα συμφέροντα κατά τρόπο αποτρεπτικό έναντι της τουρκικής απειλής, εφόσον, βεβαίως, οι σύμβουλοι του Προέδρου και του Υπουργού Άμυνας αντιληφθούν τι είναι η αποτροπή. Για να μην εκτιθέμεθα ως θεσμοί και ως κράτος. Πώς, όμως, να συνάψουμε συμμαχίες, όταν εμείς δίνουμε την εντύπωση ότι δεν έχουμε πρόθεση για την οικοδόμηση αξιόπιστων ενόπλων δυνάμεων και αποτροπής; Γιατί οι άλλοι να έρθουν και να αποτρέψουν την τουρκική απειλή, όταν εμείς δεν πράττουμε τα απαραίτητα; Και γιατί να μην δώσουν την ασφάλεια του δικού μας φυσικού αερίου και την εκμετάλλευσή του στην Άγκυρα, όταν εμείς δεν έχουμε διάθεση να φτιάξουμε αποτροπή;  Εκ των πραγμάτων, γίνεται αντιληπτό πως ό,τι συμβαίνει στον χώρο του φυσικού αερίου, πολύ περισσότερο στηρίζεται στις στρατηγικές άλλων και όχι στη δική μας. Με άλλα λόγια, οι εξελίξεις είναι αποτέλεσμα του ότι το Ισραήλ δεν θέλει να τεθεί κάτω από την εξάρτηση της Τουρκίας και όχι γιατί η δική μας ηγεσία αποκλείει την επιλογή να τεθούμε εμείς κάτω από την κηδεμονία της Άγκυρας μέσω μιας ομοσπονδίας και μέσα από την επιμονή του κομματικού κατεστημένου του ΔΗΣΥ και του ΑΚΕΛ για την κατασκευή του αγωγού προς την Τουρκία. Εάν ο Ερντογάν αλλάξει την αλαζονική και αυτοκρατορική του πολιτική που απειλεί το Ισραήλ και κάνει στροφή προς τις ΗΠΑ και προς το Ισραήλ, εμείς θα είμαστε βορά στους ιέρακες της Άγκυρας και στους λευκούς καρχαρίες του Τελ Αβίβ. Συνεπώς, τώρα που κολλά τα σίδερο, θα πρέπει να οικοδομηθεί μια στρατηγική σε βάθος χρόνου και η φόρμουλα ονομάζεται EastMed, ο οποίος δεν είναι απλή σωλήνα μεταφοράς φυσικού αερίου, αλλά εργαλείο οικονομικής ανάπτυξης, συμμαχιών, ασφάλειας και τείχος αποτροπής!   

 

*ΓΙΑΝΝΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ,Δρ Διεθνών Σχέσεων