Η ωραία Ελένη του Τραμπ και ο έρωτας του Σουλτάνου

του Γιάννου Χαραλαμπίδη 

Ανέκαθεν -το δίδαξε, άλλωστε, ο Θουκυδίδης μέσω του Πελοποννησιακού Πολέμου- σε μια κρίση υπάρχουν τα αίτια και οι αφορμές. Το τραγούδησε, μάλιστα, και ο Όμηρος μέσα από την Ηλιάδα. Η ωραία Ελένη ήταν η αφορμή του Τρωικού Πολέμου. Η αιτία ήταν ο έλεγχος των Δαρδανελλίων. Και σήμερα ο πάστορας  Άντριου Μπράνσον είναι η ωραία Ελένη του Τραμπ, στον πόλεμό του με την Τουρκία. Πρόκειται για τον εμφανιζόμενο ηθικό λόγο της  πολιτικής νομιμοποίησης των κυρώσεων. Ένας λόγος που σχετίζεται με το θρησκευτικό και ηθικό σύστημα των Αμερικανών, το οποίο εμφανίζεται στο διεθνές πεδίο με τη μορφή της «αποστολικής διπλωματίας».

 

Οικονομικά αίτια    

 

Τα αίτια της κρίσης είναι διαφορετικά: 

 

Πρώτον, όντως η Τουρκία είχε ανέκαθεν οικονομικό πρόβλημα στο ισοζύγιο εμπορικών συναλλαγών, γεγονός που ανάγκαζε τη χώρα να προχωρεί σε ελεγχόμενη υποτίμηση της λίρας για να διατηρεί ζωντανή την ανταγωνιστικότητά της. 

 

Δεύτερον, το οικονομικό πρόβλημα οξύνθηκε, με αποτέλεσμα να τεθεί το δίλημμα, ανάπτυξη ή αύξηση του επιτοκίου. Αυτό, άλλωστε, ήταν η προεκλογική σύγκρουση Ερντογάν με την Κεντρική Τράπεζα της χώρας του. Ο Τούρκος Πρόεδρος αναγκάστηκε να συμβιβαστεί με την Κεντρική Τράπεζα στην αύξηση του επιτοκίου, για να περιοριστεί ο πληθωρισμός, που είχε φτάσει το 10%. Μάταια, όμως, διότι η κρίση συνεχίστηκε,
λόγω των αρνητικών αξιολογήσεων της χρηματοπιστωτικής ικανότητας  της χώρας από τους διεθνείς οίκους, που είχε ως αποτέλεσμα νέα αποσταθεροποίηση και νέες πιέσεις επί της τουρκικής λίρας, που έφεραν νέες υποτιμήσεις, με τον πληθωρισμό να ξεπερνά το 15%. Ως  εκ τούτου, κατέστη επιβεβλημένη η αύξηση των επιτοκίων για να μαζευτεί το χρήμα από την αγορά, γεγονός, όμως, που  βάζει φρένο στην πολιτική της ανάπτυξης που θα ήθελε να έχει ο Ερντογάν. Αληθές είναι ότι, η όποια ανάπτυξη είναι, ούτως η άλλως, πλασματική, υπό την έννοια ότι: Η ανάπτυξη δεν μπορεί να καλύψει το κόστος που προκαλείται από την  άθλια κατάσταση, στην οποία βρίσκεται η τουρκική οικονομία.

 

Το κερασάκι στην τούρτα ήλθε με την αύξηση των δασμών που έθεσαν οι ΗΠΑ επί του χάλυβα και του αλουμινίου από την Τουρκία, κατά 50% και 20% αντίστοιχα. Σε συνδυασμό, δε, με τα υπόλοιπα οικονομικά προβλήματα, τα τουρκικά ομόλογα αυξήθηκαν κατά 20%, ενώ τα χρέη της Άγκυρας πολλαπλασιάστηκαν, ένεκα της πτώσης της τουρκικής λίρας έναντι του δολαρίου. Και οι πολίτες της και η ίδια η Τουρκία έχουν γίνει τραγικά φτωχότεροι. 

Το Ισραήλ, η Ρωσία, το Ιράν και οι Άραβες

 

Έχουμε εσωτερικές και εξωτερικές επιπτώσεις από την κρίση στην Τουρκία. Τις πρώτες αυτονόητες εσωτερικές και εξωτερικές επιπτώσεις, δηλαδή την αύξηση του χρέους και τη  φτωχοποίηση της χώρας, που έχουμε ήδη αναφέρει, αλλά υπάρχουν και οι επιπτώσεις στις διεθνείς αγορές και δη σε ορισμένες τράπεζες του Ευρωπαϊκού Νότου. Οι ΗΠΑ δεν προχώρησαν σε μια στιγμιαία κίνηση. Ήταν calculated decision (υπολογισμένη απόφαση), που ελάμβανε υπόψη όλες τις μεταβλητές και τα συμφέροντα των ΗΠΑ. Οι κυρώσεις σε βάρος της Τουρκίας ήταν συνέχεια: Α. Των δασμών επί του ατσαλιού και του αλουμινίου, που εισάγονται από την Ε.Ε. και από άλλες χώρες ανταγωνιστικές των ΗΠΑ, όπως ο Καναδάς. Β. Των κυρώσεων επί της Ρωσίας και του Ιράν, που μαζί με την Τουρκία είχαν συνάψει άξονα, ο οποίος απειλούσε να πλήξει τα συμφέροντα των Αμερικανών και του Ισραήλ. Ο άξονας αυτός  σχετίζεται: 1. Με τη στροφή Ερντογάν προς τη Μόσχα, ως αποτέλεσμα της διαφωνίας των ΗΠΑ και της Τουρκίας στο Κουρδικό και της όλο και περισσότερο ανεξάρτητης πολιτικής τής Άγκυρας με αυτοκρατορικό, μάλιστα, χαρακτήρα. 2. Με την προσπάθεια της Μόσχας να αυξήσει την επιρροή της στην περιοχή και να εκμεταλλευθεί το ρήγμα στις σχέσεις των ΗΠΑ με την Τουρκία, για να προκαλέσει προβλήματα στο ΝΑΤΟ και στην ίδια την Ουάσιγκτον. Γεγονός που την οδήγησε στην προσπάθεια για τη δημιουργία μιας συμμαχίας με την Τουρκία και το Ιράν, για την οποία δεν ανησυχεί μόνο η Αμερική, αλλά και η Σουνιτική Σαουδική Αραβία, και, κυρίως, το Ισραήλ, το οποίο η κυβέρνηση Τραμπ επέλεξε ως τον κύριο σύμμαχό της από την πρώτη στιγμή που ανέλαβε την εξουσία, προβαίνοντας σε δύο βασικές κινήσεις: i) Αναγνώρισε τα Ιεροσόλυμα ως πρωτεύουσα του Ισραήλ. ii) Ζήτησε νέους όρους εφαρμογής για τη συμφωνία του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν. Εφόσον οι όροι δεν έγιναν δεκτοί, οι ΗΠΑ αποχώρησαν από τη συμφωνία. Η πολιτική της Τουρκίας να ηγηθεί του αραβικού και ισλαμικού κόσμου και η προσπάθεια για την καθιέρωση μιας πιο ανεξάρτητης πολιτικής, που στρέφεται κυρίως σε βάρος του Ισραήλ με το πρόσχημα της υπεράσπισης των Παλαιστινίων και στην ουσία της Χαμάς, σήμανε συναγερμό στον αραβικό μουσουλμανικό κόσμο. Η ανησυχία αυτή έγινε εντονότερη όταν άρχισε το φλερτ της Άγκυρας με την Τεχεράνη. 

 

Ο εχθρός του εχθρού…

 

Συναφώς: 1) Τόσο η Αίγυπτος όσο και η Σαουδική Αραβία αισθάνθηκαν τον κίνδυνο της απώλειας του ηγετικού ρόλου που θέλουν να διαδραματίζουν στον αραβικό και μουσουλμανικό κόσμο. Στην περίπτωση της Αιγύπτου, η Άγκυρα είχε υποστηρίξει το καθεστώς της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και όταν επανήλθε το φιλοαμερικανικό καθεστώς των στρατιωτικών και του κοσμικού κράτους, η Άγκυρα είχε απομακρυνθεί από το Κάιρο, το οποίο είχε στραφεί προς τη Λευκωσία και την Αθήνα και παρασκηνιακά προς το Ισραήλ, λόγω κοινών ενεργειακών συμφερόντων. Όπως παρασκηνιακά είχε στραφεί και η Σαουδική Αραβία προς το Ισραήλ στη γνωστή λογική: Ο εχθρός (Ισραήλ) του εχθρού μου (Ιράν), είναι φίλος. Το ίδιο ισχύει και για το Ισραήλ. Και μαζί με το Ιράν θεωρήθηκε και η Τουρκία επικίνδυνη, ειδικώς διότι: Αφενός η Άγκυρα συμμάχησε με το Κατάρ, που προσπάθησε να σηκώσει παντιέρα και να αμφισβητήσει τη Σαουδική Αραβία, εξέλιξη που βοηθούσε την Τουρκία, εξ ου και η παραχώρηση σε αυτήν Βάσεων. Αφετέρου, η Άγκυρα επιδίωκε να καταστεί η ίδια, μέσα από την όλο και περισσότερο ανεξάρτητη πολιτική της, η κύρια περιφερειακή δύναμη, υπερσκελίζοντας το Ισραήλ. Ο έρωτας του Ερντογάν είναι η εξουσία και η μεγαλομανία, την οποία κινδυνεύει να πληρώσει ακριβά.  

 

Επιλογές Ερντογάν

 

Καμιά αμφιβολία δεν υπάρχει ότι, μαζί με τις ΗΠΑ, σε αυτόν τον πόλεμό τους με την Τουρκία (στον οποίο χρησιμοποιούνται επί του παρόντος πολιτικά και οικονομικά εργαλεία και ουχί στρατιωτικά) είναι το Ισραήλ. Τα υπονοούμενα από τον Ερντογάν για το σε βάρος του αποτυχημένο πραξικόπημα αφορούν και τους Αμερικανούς και τους Ισραηλινούς. Είναι, δε, πλέον, ηλίου φαεινότερον ότι οι Ρωσικές Μυστικές Υπηρεσίες προειδοποίησαν την τουρκική ΜΙΤ για το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου του 2015. 

 

Οι Αμερικανοί με τους Ισραηλινούς έχουν τη δυνατότητα να διαλύσουν την τουρκική οικονομία αφήνοντας μία μόνο επιλογή στον Ερντογάν: Αυτήν της προσφυγής στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ). Εκτός και αν πέρα από τα 15 δις ευρώ του Κατάρ που δόθηκαν ως βοήθεια στην Τουρκία, η Άγκυρα θα λάβει στήριξη και από τη Μόσχα. Αυτό εξαρτάται, κατά πόσον η Ρωσία βολεύεται ή όχι και αυτή από μιαν αποδυναμωμένη Τουρκία, η οποία φλέρταρε, μεν, με την Μόσχα, αλλά ήθελε να δρα στον ίδιο γεωπολιτικό και ενεργειακό χώρο, άλλοτε ως σύμμαχος και άλλοτε ως ανταγωνιστής. Η στάση της Μόσχας λαμβάνει υπόψη όχι μόνο τα συμφέροντά της με την Τουρκία στην παρούσα φάση, αλλά και στην εξής λογική: Κατά πόσον θα είναι καλύτερη η εξυπηρέτησή τους με μιαν αποδυναμωμένη Τουρκία ή όχι. Και εδώ είναι που η Μόσχα θα πρέπει να σταθμίσει τα συμφέροντά της με τις ΗΠΑ και με σημείο αναφοράς την Τουρκία και τα ευρύτερα ενεργειακά και άλλα συμφέροντα στην περιοχή. Από την πλευρά του, ο Ερντογάν ακολουθεί τη λογική ενός κοινού δικτάτορα. Ως εκ τούτου: Α. Είτε θα συνεχίσει την πολιτική του, που σημαίνει μεγαλύτερη οικονομική κρίση και μεγαλύτερο κίνδυνο εσωτερικής πολιτικής αστάθειας και φθοράς του. Το καλύτερο για τις ΗΠΑ σενάριο είναι η ανατροπή Ερντογάν εκ των έσω και η ανάληψη της εξουσίας από μία νέα Αρχή, συμβατή με τα αμερικανικά συμφέροντα. Β. Είτε θα υποχωρήσει και θα προσαρμοστεί με τους Αμερικανούς βρίσκοντας κάποιο πρόσχημα, ευελπιστώντας ότι θα κρατηθεί στην εξουσία. Δεν είναι βέβαιον, όμως, εάν οι ΗΠΑ και το Ισραήλ θα τον αφήσουν να αναπνεύσει, ειδικώς εάν δεν υποταγεί στις πολιτικές και στρατηγικές τους επιλογές. 

 

Κρίση και πόλεμος 

 

Η επιπρόσθετη πίεση, και δη η εσωτερική, δεν είναι διόλου παράδοξο να οδηγήσει τον Ερντογάν στην κλιμάκωση της έντασης στο Αιγαίο, στην Κύπρο και στη Συρία. Αυτή η πολιτική είναι συνυφασμένη με την καλλιέργεια και τη  δημιουργία αντιαμερικανικού κλίματος, που θα εξουδετερώσει τον όποιο φιλοαμερικανικό ρόλο της αντιπολίτευσης, η οποία θα είναι εξαιρετικά δυνατό να βάλει φρένο σε μια επιθετική πολιτική διεκδίκησης του Αιγαίου και του φυσικού αερίου της Κύπρου, καθώς και της κλιμάκωσης του πολέμου σε βάρος των Κούρδων στη Συρία. Ένας πόλεμος που διεξάγεται υπό το πρόσχημα της αντιτρομοκρατικής δράσης και της ασφάλειας του τουρκικού έθνους. Πρόκειται για την πολιτική του ολοκαυτώματος, που σημαίνει ότι ο Ερντογάν, προκειμένου να γλιτώσει, θα παίξει το χαρτί της κρίσης, ακόμη και του πολέμου. Αυτό ενδέχεται να είναι το Βατερλώ της Τουρκίας, στην περίπτωση κατά την οποία οι ΗΠΑ επέμβουν με τιμωρητικό σε βάρος της τρόπο. Μια κρίση, για παράδειγμα, δεν θα μπορούσε να αποκλειστεί εντός της κυπριακής ΑΟΖ ή στο Αιγαίο από την Τουρκία για να μετρήσει τις προθέσεις των Αμερικανών. Όσο ο Ερντογάν αισθάνεται πιεσμένος, τόσο μεγαλύτερο θα είναι το ενδεχόμενο εξωτερίκευσης τη κρίσης, εκτός και αν χάσει τον έλεγχο του στρατού και κυριαρχήσουν άλλες επιλογές. 

 

Λανθασμένες επιλογές της Κύπρου  

 

Η κρίση στην Τουρκία αναδεικνύει τις λανθασμένες στρατηγικές επιλογές των Αθηνών και της Λευκωσίας. Από αυτές τις στήλες, επί τη βάσει στοιχείων, υποστηρίζαμε ότι οι Ρεπουμπλικάνοι, εάν έρχονταν στην εξουσία, θα υιοθετούσαν μια διαφορετική έναντι της Τουρκίας πολιτική, αφού στελέχη τους και Δεξαμενές Σκέψης θεωρούσαν, για τους λόγους που βλέπουμε σήμερα να προβάλλονται και έχουν ήδη αναλυθεί, τον Ερντογάν ως επικίνδυνο, ενώ, ταυτοχρόνως, υποστήριζαν  τη συμμαχία Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ για ενεργειακούς και στρατηγικούς σκοπούς. Δηλαδή, ως σύστημα αποτροπής έναντι της τουρκικής απειλής και ως εναλλακτικό υποσύστημα ασφάλειας της Δύσης. Αληθές είναι ότι, εφόσον δεν υπάρχει εναλλακτικό υποσύστημα ασφάλειας, οι ΗΠΑ δεν θα ήθελαν να δουν τη διάλυση του συστήματος ασφάλειας, που τους παρέχει η Τουρκία. Άρα, κτυπούν την οικονομία, αλλά γνωρίζουν ότι, κατάρρευση του συστήματος ασφάλειας της Τουρκίας, χωρίς εναλλακτικό σενάριο, θα προκαλέσει μια χαώδη κατάσταση χειρότερη από αυτήν στο Ιράκ, εφόσον δεν θα υπάρχει μια άλλη ή άλλες συμμαχικές των ΗΠΑ χώρες, πλην του Ισραήλ, που θα δύνανται να επιβάλουν την τάξη και την ασφάλεια. Εάν, δε, είτε με τον έναν είτε με τον άλλον τρόπο φύγει ο Ερντογάν από την εξουσία, λογικό είναι, η νέα τουρκική Κυβέρνηση να τελεί υπό την επιρροή των ΗΠΑ. Εάν, μάλιστα, η πολιτική της κυπριακής Κυβέρνησης και του ΑΚΕΛ είναι η λύση στη βάση του κεκτημένου των συνομιλιών, που είναι αντίθετο με τις αρχές της Ε.Ε., αφού δημιουργεί πρωτογενές δίκαιο και νομιμοποίηση του διοικητικού, εδαφικού και πληθυσμιακού διαχωρισμού, όπως επιβλήθηκε από τα τετελεσμένα της εισβολής, το Κυπριακό θα επιλυθεί στη βάση των τουρκικών σχεδιασμών, με εκ περιτροπής Προεδρία και επανακαθορισμό της κυπριακής ΑΟΖ και ανακατανομή του φυσικού αερίου. Εάν στους επόμενους μήνες επιλυθεί το Κυπριακό, η απόφαση αυτή θα ομοιάζει με αυτοκτονία. Όταν οι ΗΠΑ και η Ευρώπη τον θεωρούν επικίνδυνο, εμείς πώς θα τον εμπιστευτούμε; Πώς θα ζήσουμε σε συνθήκες καλής γειτονίας; Αυτά τα αδιέξοδα είναι επακόλουθα του ότι δεν διαθέτουμε σχέδιο Β και εναλλακτική στρατηγική. 

 

Αποχώρηση τουρκικού στρατού  

 

Εάν είχαμε ήδη θέσει σε εφαρμογή τη στρατηγική συμμαχία Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ και εάν οι ηγεσίας μας είχε διαγνώσει ορθά τις εξελίξεις μπαίνοντας στο παιγνίδι των ισοζυγίων δυνάμεων με το Ισραήλ και τις ΗΠΑ, σήμερα, θα μπορούσαμε να ζητήσουμε τη στήριξη των Αμερικανών: Α. Για την πλήρη αποχώρηση στρατευμάτων. Β. Δεν θα γινόταν λόγος για διευθέτηση του Κυπριακού μέσω μιας διχοτομικής ομοσπονδιακής λύσης, η οποία θα ενίσχυε την αυθάδη Τουρκία, αλλά για μια λύση στη λογική της επανενσωμάτωσης των κατεχομένων στην Κυπριακή Δημοκρατία. Λόγω, δε, της κρίσης, οι Τουρκοκύπριοι θα ήταν δυνατό να στραφούν προς αυτήν  τη μορφή λύσης, δηλαδή της επανενσωμάτωσης των κατεχομένων στην Κυπριακή Δημοκρατία,  λόγω της κατάρρευσης του οικονομικού συστήματος της Άγκυρας, που τους επηρεάζει αρνητικά.

 

Όσο, δε, για το σύστημα ασφάλειας, το έχουμε επισημάνει πολλές φορές: Η πολιτική θέση για ένταξη της Κύπρου στο ΝΑΤΟ θα αποδυναμώσει και θα εξουδετερώσει τον τουρκικό ισχυρισμό περί της  ασφάλειας των Τουρκοκυπρίων και της Τουρκίας, που παραπέμπει στην παραμονή του Αττίλα στην Κύπρο. Διότι, τι θα έλεγε και τι θα πει η Άγκυρα, ότι το ΝΑΤΟ στον οποίο ανήκει είναι εχθρική δύναμη; Εάν το πει, ας τα βρει με τους Αμερικανούς. Για να συμβούν, όμως, αυτά θα πρέπει εμείς να αποφασίσουμε τι θέλουμε και αν θέλουμε πραγματικές στρατηγικές συμμαχίες και τον άξονα Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ με τις ευλογίες των ΗΠΑ για την εξυπηρέτηση κοινών συμφερόντων και όχι όπως συμβαίνει σήμερα στην Ελλάδα, που μια αριστερή Κυβέρνηση παρέχει εκδουλεύσεις στις ΗΠΑ χωρίς ανταλλάγματα. Έχει δώσει και το Μακεδονικό και το θέμα των Μουφτήδων της Ξάνθης σε μια περίοδο αποδυνάμωσης της Τουρκίας και των Σκοπίων! Ανάλογα συμβαίνουν και στην Κύπρο. Από τη μια έχουμε αφορισμούς κατά των ιμπεριαλιστών Αμερικανών και, από την άλλην, υιοθετούν οι ημέτεροι τουρκικές φόρμουλες λύσης μέσω ΗΠΑ.  Κανονικά, έστω και τώρα, το σχέδιο Β θα έπρεπε να τεθεί επί τάπητος από την ηγεσία μας, για να μην είμαστε εμείς η παράπλευρη απώλεια της κρίσης στην Τουρκία και της σύγκρουσης της με τις ΗΠΑ… Τροφή προς σκέψη.