Έτοιμοι να στήσουν τον πρόεδρο στον τοίχο...

του Γιάννου Χαραλαμπίδη

Δεν έχουμε κανένα λόγο να μην είμαστε ικανοποιημένοι από τα Συμπεράσματα του Συμβουλίου στις παραγράφους που αφορούν στην Τουρκία σε σχέση με το Κυπριακό. Και τα Συμπεράσματα αυτά χρήζουν ανάλυσης. Εάν θα χρησιμοποιηθούν στο πλαίσιο μιας εναλλακτικής στρατηγικής ή εάν θα παροπλιστούν, όπως συνέβη και στο παρελθόν. Εάν θα θυσιαστούν ή όχι στον βωμό ενός νέου Κραν Μοντανά. Το οποίο νέο Κραν Μοντανά θα οδηγήσει σε λύση ή σε διχοτόμηση;

Η Κυπριακή Δημοκρατία 

Τι αναφέρουν, λοιπόν, τα Συμπεράσματα; Επιγραμματικά τονίζουμε τα εξής: Πρώτον, την υποχρέωση της Τουρκίας να ομαλοποιήσει τις σχέσεις της με την Κυπριακή Δημοκρατία και να την αναγνωρίσει. Το κείμενο αναφέρεται στην Κυπριακή Δημοκρατία, η οποία επί τη βάσει του Πρωτοκόλλου 10 εντάχθηκε ως ενιαίο υπό κατοχήν κράτος στην ΕΕ με αναστολή του κεκτημένου στο βόρειο τμήμα του νησιού, λόγω της υφιστάμενης κατάστασης. Η δε εφαρμογή του κεκτημένου μπορεί να επέλθει μόνο με ομοφωνία. Δηλαδή με τη σύμφωνο γνώμη της Κυπριακής Δημοκρατίας

. Στα Συμπεράσματα, λοιπόν, γίνεται λόγος για αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας ως βασικής συνιστώσας και προϋπόθεσης της τουρκικής ενταξιακής διαδικασίας και όχι για αναγνώριση του πολιτειακού συστήματος, που θα προκύψει από την ΔΔΟ, των δυο ισότιμου δηλαδή καθεστώτος κρατών, που στην ουσία διχοτομούν και διαλύουν την Κυπριακή Δημοκρατία. Η οποία δεν θα έχει συνέχεια. Συνέχεια θα υπάρχει εάν από τώρα προταχθεί η αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας από την Τουρκία, όπως η αντιδήλωση της 21ης Μαρτίου του 2005 καθορίζει και συνιστά αναπόσπαστο τμήμα του κοινοτικού κεκτημένου και εφόσον η λύση αφορά διοικητικές αλλαγές στο πλαίσιο του υφιστάμενου κράτους.  Άρα,  αυτός είναι ο πρώτος θεμελιώδης πυλώνας νομικής και διπλωματικής αποτροπής της διάλυσης της Κυπριακής Δημοκρατίας και διασφάλισης της συνέχειάς της. Η αναγνώρισή της από την Τουρκία. Εάν κάποιοι θεωρούν ότι είναι ουτοπία, γιατί το διεκδικούν και γιατί το κομματικό σύστημα εκφράζει τη σχετική του ικανοποίηση ως προς τα Συμπεράσματα;

Οι αρχές και αξίες

Δεύτερο, τη λύση του Κυπριακού επί των αρχών και αξιών της ΕΕ. Εδώ πρέπει να επισημανθεί ότι, είναι άλλο οι αρχές και αξίες της ΕΕ και άλλο το κοινοτικό κεκτημένο. Στο κοινοτικό κεκτημένο μπορεί να περιλαμβάνονται ακόμη και αποκλίσεις από τις αρχές και αξίες της ΕΕ, οι οποίες να μη θεωρούνται ως αντιδημοκρατικού χαρακτήρα. Στις πλείστες, δε, των περιπτώσεων συνιστούν σιωπηρώς ή μη πρωτογενές δίκαιο. Πάμε, λοιπόν, στο διά ταύτα: Τι αναφέρουν, για παράδειγμα, οι συγκλίσεις των δυο μερών για το δικαίωμα της ψήφου; Ζήτημα θεμελιώδες για τον διχοτομικό ή όχι χαρακτήρα της λύσης. Τονίζουν ότι οι Ελληνοκύπριοι που θα μεταβούν στον βορρά, ακόμη και εάν έχουν μόνιμη κατοικία, δεν θα έχουν δικαίωμα ψήφου στις εθνικές εκλογές και μόνο το 20% εξ αυτών θα έχουν στις δημοτικές. Επί τούτου προβάλλεται ο ισχυρισμός ότι πρόκειται περί της αρχής του ετεροδημότη. Ουδέν αναληθέστερον. Γιατί; Διότι ο ετεροδημότης επιλέγει οικεία βουλήσει την αλλαγή της περιφέρειας εντός των ορίων του κράτους του. Στα όσα έχουν μέχρι στιγμής συμφωνηθεί στο Κυπριακό, η αποστέρηση δικαιώματος ψήφου των Ελληνοκυπρίων στον βορρά έχει φυλετικό και ρατσιστικό χαρακτήρα. Φανταστείτε στην Πολιτεία της Νέας Υόρκης των ΗΠΑ να μην είχαν δικαίωμα οι Μαύροι λόγω του χρώματός τους και οι Πολωνοί λόγω της εθνικής τους καταγωγής.

Συναφώς, προκύπτει και το ακόλουθο θέμα, που είναι ιδιαιτέρως σημαντικό: Το δικαίωμα της ψήφου είναι αυθύπαρκτο, το φέρει το άτομο μαζί του και του αναγνωρίζεται σε μιαν άλφα ηλικία. Συνδέεται, δε, άρρηκτα με την πατρίδα του, δηλαδή με την ιθαγένειά του ή και την εθνικότητά του. Τι συμβαίνει στην περίπτωσή μας; Έχουν γίνει αποδεκτές οι τρεις ιθαγένειες. Μια κοινή και μια για κάθε κρατίδιο. Το δικαίωμα της ψήφου σχετίζεται με την εσωτερική ιθαγένεια κάθε κρατιδίου. Άρα υπερισχύουν τα κρατίδια και η λογική των δυο κρατών, των δυο χωριστών πατρίδων. Η σχέση μας με τον Βορρά θα είναι χειρότερη από αυτές με τη Βρετανία ή το Βέλγιο. Στη μεν Βρετανία οι Κύπριοι έχουν δικαίωμα ψήφου λόγω Κοινοπολιτείας, στο δε Βέλγιο και σε άλλες χώρες της ΕΕ κάθε Ευρωπαίος κάτοικος έχει δικαίωμα στις τοπικές εκλογές και όχι μόνο το 20%, όπως θα ισχύει στην Κύπρο. Συνεπώς, έχουμε μια σιωπηρή δημιουργία πρωτογενούς δικαίου στη λογική της διάλυσης του ενιαίου κράτους και στην αντικατάστασή του από δυο κρατίδια, εκ των οποίων το ένα θα είναι το ψευδοκράτος. Για να αποκτήσει, δε, ένας Ελληνοκύπριος δικαίωμα ψήφου στον βορρά θα πρέπει να υποβάλλει αίτηση αλλαγής εσωτερικής ιθαγένειας. Και αν αυτή γίνει δεκτή, θα χάνει την ελληνοκυπριακή και θα γίνεται Τούρκος, καθότι δεν μπορεί να διατηρεί και τις δυο εσωτερικές ιθαγένειες. Αυτή βεβαίως η διαδικασία δεν εμπίπτει στις αρχές της Ε.Ε., αλλά του Οθωμανισμού. Όταν, δηλαδή, δικαίωμα ψήφου είχαν μόνο οι μουσουλμάνοι, οπότε οι χριστιανοί εάν ήθελαν δικαίωμα ψήφου θα έπρεπε να γίνουν μουσουλμάνοι και, εκ των πραγμάτων, Τούρκοι.

Ασφάλεια και οφέλη από αέριο 

Τρίτον, την επανάληψη των Συμπερασμάτων της 22ας και 23ης Μαρτίου του 2018, αλλά και νέα ρητή διατύπωση αφενός περί του σεβασμού την κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας στην ΑΟΖ και τον εναέριό της χώρο, καθώς και ότι η Άγκυρα θα πρέπει να τερματίσει τις παράνομες ενέργειές της εντός της κυπριακής ΑΟΖ και να αποφύγει τις οποιεσδήποτε άλλες θα προκαλέσουν ένταση. Στο εν λόγω θέμα θα πρέπει να τονιστούν τα ακόλουθα: Εάν επαναρχίσουν οι συνομιλίες, το πιθανότερο είναι είτε με τον έναν είτε με τον άλλο τρόπο να παγώσει το ενεργειακό πρόγραμμα. Όμως, και  να μην παγώσει πλήρως, θα επιβραδυνθεί. Υπάρχουν τρόποι, το είδαμε και στο παρελθόν. Το ερώτημα είναι τι θα συμβεί εάν δεν αρχίσουν εκ νέου συνομιλίες; Πόσο μας καλύπτουν στην πράξη τα Συμπεράσματα του Συμβουλίου στα θέματα της ασφάλειας; Εξαρτάται από τη σύγκλιση ή την απόκλιση συμφερόντων. Σημαντικό είναι ότι από τώρα, η Κυβέρνηση θα πρέπει δημόσια ακόμη και εγγράφως να ενημερώσει την ΕΕ και δη το Συμβούλιο ότι, λαμβανομένων υπόψη και των όσων αναφέρουν τα Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, καθώς και της συνεχούς κατοχής, εάν ο τουρκικός  στόλος μαζί με το τουρκικό τρυπάνι, ονόματι «Πορθητής», εισέλθει παράνομα στην κυπριακή ΑΟΖ, η ενέργεια αυτή συνιστά άλλη μια μορφή επίθεσης σε βάρος κράτους μέλους από τρίτο κράτος. Αυτό παρέχει αυτομάτως στην Κυπριακή Δημοκρατία τη δυνατότητα ενεργοποίησης του άρθρου 42,7 των Συνθηκών, που τονίζει ρητώς ότι: «Σε περίπτωση κατά την οποία κράτος μέλος δεχθεί ένοπλη επίθεση στο έδαφός του, τα άλλα κράτη μέλη οφείλουν να του παράσχουν βοήθεια και συνδρομή με όλα τα μέσα που έχουν στη διάθεσή τους, σύμφωνα με το άρθρο 51 του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών. Αυτό δεν επηρεάζει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της πολιτικής ασφάλειας και άμυνας ορισμένων κρατών μελών». Το άρθρο 42,7 συνδέεται και με τη νέα φράση των Συμπερασμάτων που καλεί την Τουρκία να εργαστεί  για την επίλυση του Κυπριακού, περιλαμβανομένων και των εξωτερικών πτυχών, δηλαδή της κατοχής και της αποχώρησης των στρατευμάτων της, καθώς και του τερματισμού των εγγυητικών δικαιωμάτων. Τελούμε, δηλαδή, ήδη υπό καθεστώς επίθεσης. Και η θέση μας πρέπει να είναι σαφής: Μηδέν τουρκικός στρατός, μηδέν εγγυήσεις.

Εφόσον περί της ασφάλειας και του  φυσικού αερίου ο λόγος, η θέση μας θα πρέπει να είναι εναρμονισμένη με τα Συμπεράσματα του Συμβουλίου: Η Τουρκία και οι Τουρκοκύπριοι θα έχουν τα όποια οφέλη από τη συνεργασία για την εκμετάλλευση του φυσικού αερίου εφόσον αναγνωρίσουν την Κυπριακή Δημοκρατία. Σε αυτήν ανήκουν τα κοιτάσματα. Αυτό είναι το υποκείμενο του διεθνούς δικαίου. Φυσικά οι δράσεις αυτές θα πρέπει να είναι ενταγμένες σε μια ευρύτερη αποτρεπτική στρατηγική, που προϋποθέτει συμμαχίες με τις γειτονικές χώρες. Η αποτροπή έχει δυο εκτός των άλλων σκέλη, το οικονομικό και το στρατιωτικό. Η περίπτωση του EastMed δεν επιτρέπει μόνο τη δημιουργία οικονομικής και στρατιωτικής, αλλά και διπλωματικής αποτροπής, εφόσον θα εμπλέκονται αρχικώς τα συμφέροντα Κύπρου, Ελλάδας, Ισραήλ και Ιταλίας, με την Αίγυπτο να εκφράζει ενδιαφέρον και -γιατί όχι- την εμπλοκή των αμερικανικών και άλλων συμφερόντων. Στην παρούσα φάση υπάρχει μια θετική συγκυρία, η οποία βεβαίως δεν θα κρατήσει για πάντα. Ειδικώς με το Ισραήλ και τις ΗΠΑ.

Η εφαρμογή του Πρωτοκόλλου και το εμπόριο

Τέταρτο, την υποχρέωση της Τουρκίας να εφαρμόσει το Πρόσθετο Πρωτόκολλο. Αυτό σημαίνει το άνοιγμα των τουρκικών λιμανιών και των αεροδρομίων και τον τερματισμό της απαγόρευσης κυπριακών προϊόντων στην Τουρκία. Πώς μπορεί να γίνει εμβάθυνση της τελωνειακής ένωσης όταν η Άγκυρα δεν εφαρμόζει όσα προκύπτουν από την υφιστάμενη; Στα Συμπεράσματα, εκτός των κυπρογενών υποχρεώσεων της Άγκυρας, που δεν εκπληρώνονται, τονίζεται ότι η Τουρκία απομακρύνεται από την Ε.Ε. και, ως εκ τούτου, ούτε νέα κεφάλαια μπορούν να ανοίξουν ούτε η εμβάθυνση μπορεί να γίνει. Στο σημείο αυτό υπογραμμίζουμε δυο σημεία: Α. Εάν η Τουρκία συνεχίσει να μην εφαρμόζει το Πρωτόκολλο και να απαγορεύει την εισαγωγή κυπριακών προϊόντων, τότε, από τη στιγμή που επιτρέπεται η εισαγωγή τουρκικών προϊόντων στην κυπριακή αγορά έχουμε έννομο συμφέρον, εάν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή -ως η καθ’ ύλην αρμόδια Αρχή εποπτείας για την εφαρμογή της τελωνειακής ένωσης που δεν επιλαμβάνεται του θέματος- να στραφούμε προς τη δικαιοσύνη. Προς το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο στο Λουξεμβούργο. Β. Εάν προχωρούσε η εμβάθυνση της τελωνειακής ένωσης προ της λύσης, τότε οι τουρκικές εταιρείες θα μπορούσαν να δρουν με ανάλογο καθεστώς ευρωπαϊκών εταιρειών, καλύπτοντας και την περίπτωση της Κύπρου. Οπότε η Τουρκία θα ήταν δυνατό να επικαλεστεί το κοινοτικό κεκτημένο για να μας πνίξει οικονομικά. Οι επιλογές που θα είχαμε σε μια τέτοια περίπτωση θα ήταν αφενός το μπλοκάρισμα της διαδικασίας ή η απόκλιση για την περίπτωση της Κύπρου ένεκα λόγων εθνικού συμφέροντος. 

Ποιος κοροϊδεύει ποιον;

Έχουμε, δηλαδή, τα Συμπεράσματα του Συμβουλίου, τα οποία αποτελούν τμήμα του κοινοτικού κεκτημένου και στηρίζονται επί των αρχών και αξιών της ΕΕ. Το δε λεγόμενο κεκτημένο των συνομιλιών βρίσκεται σε αντίφαση με τα Συμπεράσματα. Τα μεν Συμπεράσματα προνοούν την αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας, ως ενιαίου κράτους, από την Τουρκία, το δε κεκτημένο των συνομιλιών προβλέπει τη διάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας και την αντικατάστασή της από δυο ισότιμου καθεστώτος κράτη. Οι ελεύθερες περιοχές θα υποβαθμιστούν σε ελληνοκυπριακό συνιστών κράτος, το οποίο θα αναγνωρίζει το ψευδοκράτος ως τουρκοκυπριακό συνιστών στο πλαίσιο μιας ομοσπονδίας με συνομοσπονδιακό χαρακτήρα. Το δε τουρκοκυπριακό συνιστών κράτος θα αναγνωρίζει την υφιστάμενη Κυπριακή Δημοκρατία στην έκταση του εδάφους των ελεύθερων περιοχών ως ελληνοκυπριακό συνιστών κράτος. Και τα δυο μαζί θα αναγνωρίσουν την Τουρκία και η Τουρκία θα αναγνωρίσει το νέο πολιτειακό σύστημα και τα δυο κρατίδιά του. Βεβαίως, γίνεται λόγος για μία διεθνή προσωπικότητα, η οποία όμως θα διχοτομηθεί μέσα από την άσκηση της εκτελεστικής εξουσίας και την εκ περιτροπής Προεδρία. Εάν, δηλαδή, μπει στο ράφι το περιεχόμενο των Συμπερασμάτων και δεν αποτελέσει εναλλακτική στρατηγική, τότε γιατί τα εκδώσαμε; Για να κοροϊδεύουμε τους εαυτούς μας ή την ΕΕ; Πάντως όχι τους Τούρκους, που γνωρίζουν καλά τι τους γίνεται και τι θέλουν.

Από την άλλη, εάν ο Πρόεδρος ακούσει όσους των προτρέπουν να πάει σε συνομιλίες χωρίς προϋποθέσεις και αποδείξεις αλλαγής της τουρκικής στάσης, το νέο του λάθος θα είναι χειρότερο του προηγούμενου. Και στο Κραν Μοντανά έλεγαν ότι θα πάνε είτε για λύση είτε για καταλογισμό ευθυνών στην Τουρκία. Τελικώς ούτε λύση είχαμε ούτε καταλογισμό ευθυνών. Έχει μείνει στο τραπέζι το λεγόμενο κεκτημένο των συνομιλιών, δηλαδή η διχοτόμηση της Κύπρου και το όχημα μεταφοράς προς την πλήρη τουρκοποίηση, ανεξαρτήτως παραμονής ή όχι αριθμού τουρκικών στρατευμάτων στην Κύπρο. Ποιος λοιπόν υποστηρίζει τη λύση των δυο κρατών; Όσοι πιστεύουν και καταθέτουν εναλλακτικές προτάσεις δημοκρατικής λύσης επί τη βάσει των αρχών της ΕΕ για τη διατήρηση της Κυπριακής Δημοκρατίας και της συνέχειάς της στη βάση της επανενσωμάτωσης των κατεχομένων και της ασφαλούς εκμετάλλευσης του φυσικού αερίου ή όσοι τις απορρίπτουν και θέλουν να παροπλίζουν τις αρχές της ΕΕ και επιμένουν σε μετεξέλιξη της Κυπριακής Δημοκρατίας; Δηλαδή στη διάλυσή της και τη διχοτόμησή της σε δυο ισότιμου καθεστώτος κράτη με διχοτομημένη την Εκτελεστική Εξουσία στη βάση της εκ περιτροπής Προεδρίας.

Αποτυχία και στρατηγική 

Ο εξευμενισμός και η ομοσπονδία αποδείχθηκαν στο Κραν Μοντανά ότι είναι ουτοπία και ότι για να γίνουν ρεαλισμός θα πρέπει να παραδοθούμε στην Τουρκία. Εάν ο Πρόεδρος πάει σε νέο Κραν Μοντανά και δεν υπογράψει, τότε αυτοί που τον στέλνουν σήμερα, είναι οι ίδιοι που τον κατηγορούν ότι δεν υπέγραψε, και έχασε την ευκαιρία. Και είναι οι ίδιοι που θα τον ξαναστήσουν στον τοίχο. Οι «ημέτεροι» ανεξαρτήτως κομματικής ταυτότητας.  Ο Πρόεδρος έχει την ευκαιρία να προχωρήσει σε μια νέα στρατηγική αρχών της ΕΕ και συμμαχιών. Εκείνο που επιβάλλεται να αποφύγει είναι η εμπλοκή όχι μόνο του ιδίου αλλά και της Κύπρου, σε μια διαδικασία, η οποία θα αποτύχει ή θα καταλήξει σε ένα σχέδιο όπως το υπό συζήτηση, το οποίο θα απορριφθεί από τον λαό.