Σε 'εμφραγμα η Τουρκική οικονομία

του Γιάννου Χαραλαμπίδη
Η Τουρκία δεν τα πάει καλά με τις ΗΠΑ, αλλά ούτε και με τον ίδιο της τον εαυτό. Επί του παρόντος ο μεγάλος τουρκικός πονοκέφαλος είναι τα προβλήματα στην οικονομία και δη η διολίσθηση της τουρκικής λίρας έναντι του δολαρίου σε ισοτιμία 1 προς 4,8 και έναντι του ευρώ σε ισοτιμία 1 προ 5,7. Η τουρκική οικονομία βρίσκεται μπροστά στο εξής δίλημμα: Συνέχιση ρυθμών ανάπτυξης με χαμηλά επιτόκια ή ψηλότερα επιτόκια και δημοσιονομική πειθαρχία για να καταπολεμηθεί ο πληθωρισμός, που φτάνει στο 12%; Αυτή είναι και η βασική διαφορά και η σύγκρουση του Τούρκου Προέδρου Ταγίπ Ερντογάν με την Κεντρική Τράπεζα της χώρας, γεγονός που διεφάνη κατά το πρόσφατο παρελθόν, ενώ την περασμένη Τετάρτη επήλθε μερικός συμβιβασμός για την αντιμετώπιση της κατάστασης, χωρίς όμως να δοθεί λύση στο πρόβλημα. 

 

 

Ρυθμοί ανάπτυξης Vs πληθωρισμός 

 

Ο Ταγίπ Ερντογάν θέλει να μείνουν σε χαμηλά επίπεδα τα επιτόκια, για να μπορεί να γίνεται δανεισμός, να υπάρχουν υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης και να κερδίσει τις εκλογές. Όμως, η φόρμουλα αυτή οξύνει το πρόβλημα της αύξησης του πληθωρισμού, που καθιστά το νόμισμα ευάλωτο, εκτοξεύει τις τιμές στα ύψη και κάνει τους πολίτες στην ουσία φτωχότερους, αφού με τα ίδια χρήματα, που έπαιρναν πριν από τρεις μήνες, σήμερα είναι σε θέση να αγοράζουν λιγότερα αγαθά. Ακόμη και αν υπάρχει αύξηση μισθών, η διαδικασία αυτή συνιστά ένα αδιέξοδο ράλι με την αύξηση των τιμών. Σε τέτοιες περιπτώσεις, η αύξηση των μισθών δεν προλαβαίνει τον πληθωρισμό.

 

Το πρόβλημα γίνεται μεγαλύτερο, διότι η λίρα δεν αφορά μόνο τους Τούρκους πολίτες, αλλά και το ίδιο το κράτος και τις αγορές, στις οποίες είναι υποχρεωμένο να συναλλάσσεται στο εξωτερικό, όπως είναι για παράδειγμα η Ε.Ε. και οι ΗΠΑ. Αυτή δηλαδή τη στιγμή, η Τουρκία αγοράζει πολύ πιο ακριβά απ' ό,τι αγόραζε από την Ευρώπη και τις ΗΠΑ σε τιμές δολαρίου και ευρώ συγκριτικά με τους προηγούμενους μήνες και το προηγούμενο έτος. Και επειδή επί μακρόν το εμπορικό ισοζύγιο συναλλαγών της Άγκυρας ήταν αρνητικό, για να κρατήσει την ανταγωνιστικότητά της, αναγκαζόταν να προχωρεί σε χαλαρή διολίσθηση - υποτίμηση της λίρας. Σήμερα, η κατάσταση τείνει να ξεφύγει. Διότι, όσο πέφτει η νομισματική αξία της λίρας, άλλο τόσο ανεβαίνει και το χρέος αντί να μειώνεται. Σε αντίθεση με τον Ερντογάν, η Κεντρική Τράπεζα υποστηρίζει ότι θα πρέπει να υπάρξει δημοσιονομική πειθαρχία, δηλαδή περικοπές στο Δημόσιο, και να αυξηθούν τα επιτόκια για να περιοριστεί το χρήμα στην αγορά και έτσι να μπει φρένο στον πληθωρισμό. Αυτό θα προκαλέσει σταδιακά νομισματική σταθερότητα και εφόσον λειτουργήσουν οι νόμοι της αγοράς, θα μειωθεί η ζήτηση, λόγω λιγότερου χρήματος και θα πέσουν αναγκαστικά οι τιμές και ο πληθωρισμός. 

 

 

Το σωσίβιο του τουρισμού και η συνωμοσία

 

Την περασμένη Τετάρτη, ο Τούρκος Πρόεδρος αποδέχθηκε μερικώς τις εισηγήσεις της Κεντρικής Τράπεζας της Τουρκίας και το επιτόκιο αυξήθηκε από 13,5% σε 16,4%, γεγονός που οδήγησε σε ελαφρά άνοδο της ισοτιμίας της τουρκικής λίρας (4,6 από 4,8 συγκριτικά με το δολάριο). Λόγω εκλογών ο Ταγίπ Ερντογάν επιδίδεται αφενός σε μια παροχολογία και αφετέρου σε έναν μεγαλοϊδεατισμό στα θέματα της εξωτερικής πολιτικής και άμυνας, τα οποία για να υλοποιηθούν, θα πρέπει αυξηθεί ο κρατικός προϋπολογισμός.

 

Ταυτοχρόνως, εφόσον το εμπορικό ισοζύγιο είναι αρνητικό και η λίρα σε χαμηλό επίπεδο, θα είναι δύσκολη η μείωση των χρεών, παρότι ο Ερντογάν υπολογίζει να εισπράξει μεγάλα ποσά από τον τουρισμό, κατά τη φετινή χρονιά, που φτάνουν, όπως ισχυρίζεται, τα 161 δις δολάρια, αφού οι επισκέπτες αναμένεται να ανέλθουν στα 40 εκατομμύρια! Επιπροσθέτως, θέτει στο τραπέζι του προεκλογικού και κάτι άλλο: Ότι, δηλαδή, τα οικονομικά προβλήματα, τα οποία η χώρα σήμερα αντιμετωπίζει, οφείλονται στην εκδικητική στάση των ΗΠΑ και του Ισραήλ που δεν τον θέλουν στην εξουσία, επειδή ονειρεύεται να καταστήσει την Τουρκία μιαν αυτάρκη και πραγματικά ανεξάρτητη χώρα. Μια περιφερειακή δύναμη. Το πολιτικό και οικονομικό σκηνικό βοηθά τον Ερντογάν να γίνεται πιστευτός σε βαθμό που να ικανοποιεί την προεκλογική του εκστρατεία και να αντιμετωπίζει τις φωνές της αντιπολίτευσης, που ισχυρίζονται ότι εάν συνεχίσει με τα ίδια μυαλά, θα ρίξει την Τουρκία στον τοίχο. Ο ίδιος λέει ότι θα κάνει την Τουρκία μεγάλη χώρα. Μεγαλύτερη απ' ό,τι είναι σήμερα και ότι οι ρυθμοί ανάπτυξης το 2017 ήταν οι δεύτεροι μεγαλύτεροι μετά από αυτούς της Κίνας. 

 

Το επιτόκιο των ΗΠΑ και οι Διεθνείς Οίκοι 

 

Ερώτημα: Γιατί βρίσκει έδαφος η πολιτική Ερντογάν στην τουρκική κοινή γνώμη και από τι τροφοδοτείται; Πρώτο, η τουρκική λίρα χάνει 20% από την αξία της μετά την απόφαση του οίκου S&P να αξιολογήσει στις 22 Μαΐου την πιστοληπτική ικανότητα της Τουρκίας σε BB-, ενώ στους μόλις προηγούμενους μήνες άλλοι οίκοι αξιολόγησης τη βαθμολόγησαν με ΒΒ+, την ώρα που ο Οίκος Fitch αναφερόταν σε υψηλό ρυθμό ανάπτυξης το 2018 της τάξης του 4,7% επί του ΑΕΠ. Η τελευταία αξιολόγηση ήταν αυτή που έφερε και τη νέα πτώση της τουρκικής λίρας και έδωσε λαβή στον Τούρκο Πρόεδρο να ισχυρίζεται ότι επιβεβαιώθηκε για ό,τι έλεγε. Ότι, δηλαδή, του την έχουν στημένη και ότι τόσο ο ίδιος όσο και η χώρα του είναι θύματα ξένων συνωμοτών, που θέλουν να τον πλήξουν προεκλογικά. 

Δεύτερο, η Ομοσπονδιακή Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ έχει αυξήσει το επιτόκιο και καταθέσεων και δανεισμού, προφανώς για να αυξήσει τα αποθεματικά της. Συνεπώς, όχι μόνο η Τουρκία, αλλά και η Βραζιλία καθώς και η Αργεντινή, για παράδειγμα, αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα από τις επιπτώσεις αυτή της αμερικανικής κίνησης, που στόχο έχει: Αφενός να φέρει χρήματα στις ΗΠΑ που θα κατατίθεντο αλλού, και επιδιώκει να το πετύχει αυτό μέσω του αυξημένου επιτοκίου και αφετέρου μέσω μεγαλύτερων εισπράξεων από τους δανεισμούς. Σε ό,τι αφορά την Τουρκία, συμβαίνει το εξής: με βάση τα οικονομικά στοιχεία του 2017, η Άγκυρα οφείλει να πληρώσει χρέος της τάξης των 250 δις δολαρίων. Η πτώση της λίρας αυξάνει το χρέος σε δολάρια, εφόσον η χώρα γίνεται φτωχότερη. Το χρέος μπορεί να μεγαλώσει ούτως ή άλλως από την αύξηση του αμερικανικού επιτοκίου. Αυτό τελεί σε συνάρτηση με το πότε και κάτω από ποιες συνθήκες έγινε ο δανεισμός. Πάντως, σήμερα οι συνθήκες είναι πολύ χειρότερες από τους προηγούμενους μήνες.

 

Επειδή, δε, υπάρχει μείωση της ισοτιμίας λίρας συγκριτικά με το δολάριο, η Τουρκία θα αγοράζει τα εισαγωγικά προϊόντα σε πιο ακριβές τιμές, οπότε θα αυξάνει το αρνητικό πρόσημο στο ισοζύγιο εμπορικών συναλλαγών και ως εκ τούτου η τουρκική οικονομία σε συνδυασμό με την αύξηση του πληθωρισμού θα μπει στη δίνη μεγαλύτερων διλημμάτων και η κρίση δυσκολότερα θα μπορεί να αντιμετωπιστεί μετά τις εκλογές, αφού εκτός των άλλων, θα έχει αύξηση του εξωτερικού χρέους και ενδεχομένως και του δημόσιου, εάν η χώρα δεν περάσει σε δημοσιονομική πειθαρχία και δεν στηριχθεί όσο ο Τούρκος Πρόεδρος αναμένει αυτό να συμβεί από τον τουρισμό. Τις εξελίξεις αυτές, ο Ερντογάν τις περνά στον κόσμο ως σκευωρία σε βάρος του και ότι ο ίδιος θα συνεχίσει την πολιτική ανάπτυξης και όχι λιτότητας. 

 

Ο καπνός και η φωτιά...

 

Αληθές είναι ότι, όπου υπάρχει καπνός, υπάρχει και φωτιά. Οι ΗΠΑ θέλουν να κόψουν τον βήχα του Ερντογάν και, για να το πετύχουν, χρησιμοποιούν την οικονομία. Ανησυχούν μήπως ο Τούρκος Πρόεδρος γίνει ανεξέλεγκτος. Ειδικότερα, μάλιστα, εάν επανεκλεγεί, οι στόχοι του, όπως ο ίδιος είπε, καταγράφονται ως εξής: α) Η ολοκλήρωση του πυρηνικού προγράμματος του Άκιουγιου, το οποίο τελεί υπό την επίβλεψη των Ρώσων, με ό,τι αυτό σημαίνει. β) Ο πλήρης έλεγχος των νερών, τον οποίο ήδη διαθέτει με τα φράγματα Ατατούρκ. γ) Η απόκτηση αεροπλανοφόρου, το οποίο συνδυάζεται με τις στρατιωτικές Βάσεις που διαθέτει στο Κατάρ και στη Σομαλία για να είναι στο παιχνίδι του ελέγχου των οδών του πετρελαίου. δ) Ο έλεγχος του φυσικού αερίου της Κύπρου και της ίδιας, του Αιγαίου, καθώς και η άσκηση θαλάσσιας επιρροής από τα στενά του Βοσπόρου ώς την περιοχή του Γιβραλτάρ και τη Σομαλία, καθώς και στον Καύκασο. Οι ΗΠΑ δεν θα ήθελαν την Τουρκία εκτός ελέγχου, αλλά θα ήθελαν να την δουν πιο πολύ ελεγχόμενη από τους ιδίους. Το ίδιο, βεβαίως, γιατί να μην επιθυμεί και η Ρωσία; Οι εξελίξεις εξαρτώνται και από τη στάση του Ερντογάν μετά τις εκλογές, υπό την έννοια ότι θα τις κερδίσει. Διότι, ό,τι και αν συμβεί, οι Αμερικανοί έχουν πολλά σενάρια στα συρτάρια τους. 

 

Επιπτώσεις στα κατεχόμενα 

 

Οι εξελίξεις στην Τουρκία εκ των πραγμάτων επηρεάζουν τα κατεχόμενα, που τελούν υπό την πλήρη εξάρτηση της Άγκυρας. Και αυτή ήταν και είναι η επιλογή των Τουρκοκυπρίων, οι οποίοι κατά μια άλλη άποψη, και να θέλουν, δεν μπορούν να πράξουν αλλιώς. Όχι μόνο λόγω του στρατού κατοχής, αλλά επειδή εμείς δεν δίνουμε εναλλακτική επιλογή και σε αυτούς και στους εαυτούς μας, αφού η πρόταση για την ομοσπονδία είναι τουρκικής και βρετανικής επινοήσεως από το 1956. Τα κατεχόμενα είναι επαρχία της Τουρκίας και το τραπεζικό και οικονομικό σύστημα ελέγχεται από την Άγκυρα και είναι αφελής να πιστεύει κάποιος ότι κάτι τέτοιο θα σταματήσει να συμβαίνει μετά από μια λύση ομοσπονδίας, όταν ήδη υπάρχει εξάρτηση μέσω του νερού, των τηλεπικοινωνιών και του ηλεκτρισμού. Συν του ότι η ισχύς της Τουρκίας θα είναι πάντα... εκεί. Η οικονομική κρίση στην Τουρκία και οι επιπτώσεις στα κατεχόμενα πρέπει να είναι άσκηση για το τι μπορεί να συμβεί και μετά τη λύση. Εάν το βόρειο τμήμα, δηλαδή το μελλοντικό τουρκοκυπριακό συνιστών κράτος, συνεχίσει να τελεί υπό την εξάρτηση των τουρκικών τραπεζών και της τουρκικής οικονομίας, ασχέτως εάν υιοθετηθεί το ευρώ, οι ζημιές θα πληρώνονται κυρίως από τους Ελληνοκυπρίους. Διότι, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δεν θα μιλά και δεν θα ζητά εξηγήσεις από τις τράπεζες του βορρά, αλλά από την ομόσπονδη κεντρική τράπεζα της Κύπρου.

 

Η σύνδεση του τουρκικού συνιστώντος κράτους με την Τουρκία  θα αποτελεί μια διαρκή απειλή για την κυπριακή οικονομία, ειδικά στις περιπτώσεις αστάθειας και απορρόφησης σε περιόδους ακμής. Η Άγκυρα δεν είναι αφελής και, ως εκ τούτου, θα επιδιώξει τη συνέχιση αυτής της εξάρτησης. Εάν τώρα έρθουμε στην παρούσα φάση, γίνεται αντιληπτό ότι οι Τουρκοκύπριοι, που χρησιμοποιούν την τουρκική λίρα, έχουν γίνει φτωχότεροι συγκριτικά με τους Ελληνοκύπριους, που συναλλάσσονται με ευρώ. Άρα, είναι δυσκολότερες οι αγορές στα εδάφη που ελέγχονται από την Κυπριακή Δημοκρατία αλλά και στα κατεχόμενα, γιατί όσο τρέχει ο πληθωρισμός στην Τουρκία, άλλο τόσο τρέχει και εκεί. Εφόσον διαθέτουν κυπριακές ταυτότητες, οι Τουρκοκύπριοι που ενδέχεται να εργάζονται στα εδάφη που ελέγχονται από τις νόμιμες Αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας θα ήταν δυνατό να ανοίξουν λογαριασμούς σε δικές μας τράπεζες, υπό την έννοια ότι γνωρίζουν και οι τράπεζες και το κράτος από πού προέρχονται τα χρήματα που κατατίθενται.

 

Εάν ένας Τουρκοκύπριος που εργάζεται στα κατεχόμενα ανοίξει λογαριασμό στις ελεύθερες περιοχές, πώς μπορεί να γίνει έλεγχος εάν τα χρήματα είναι καθαρά ή μαύρα; Πώς μπορούν να γίνουν δεκτά έγγραφα του ψευδοκράτους; Ταυτοχρόνως, θα πρέπει να αποφασιστεί και κάτι άλλο, που είναι ζήτημα ευρύτερο και απαιτεί τη λήψη στρατηγικής απόφασης. Και αφορά στην Κυπριακή Δημοκρατία ως τέτοια. Δεν μπορούν από τη μια οι Τουρκοκύπριοι να αναφέρονται όποτε τους βολεύει σε πολίτες του ψευδοκράτους και όταν δεν τους βολεύει, όπως συμβαίνει σήμερα, λόγω της οικονομικής κρίσης στην Τουρκία που τους επηρεάζει άμεσα, να θυμούνται ότι έχουν διαβατήρια ή ταυτότητες της Κυπριακής Δημοκρατίας και ανάλογα οφέλη. 

 

 

Διέξοδος και εναλλακτική πρόταση 

 

Η υφιστάμενη κρίση αποδεικνύει πόσο προβληματική θα είναι η λύση της ομοσπονδίας λόγω της φύσης και των δομών της και από οικονομικής, εκτός των άλλων, άποψης, λόγω, κυρίως, της εξάρτησης του βορρά από την Άγκυρα και των τουρκικών στρατηγικών της επιδιώξεων. Πέραν τούτων, θα πρέπει να δοθεί διέξοδος στους Τουρκοκυπρίους για να τους δοθεί άλλη μια ευκαιρία να δείξουν τις προθέσεις τους, εάν όντως θέλουν δημοκρατική λύση ή εάν θέλουν τη νομιμοποίηση των διχοτομικών τετελεσμένων της εισβολής και τον πλήρη έλεγχο της Τουρκίας μέσω ενός νέου Κραν Μοντανά. Συνεπώς, η επιλογή τους για να σωθούν οικονομικά και για να απαλλαγούμε κι εμείς και αυτοί από την Τουρκία, είναι η επανενσωμάτωσή τους στην Κυπριακή Δημοκρατία όπως αυτή είναι ενταγμένη στην Ε.Ε. επί τη βάσει του Πρωτοκόλλου 10 ως ενιαίο, δηλαδή κράτος, με αναστολή του κεκτημένου στον βορρά λόγω κατοχής.

 

Εάν οι Τουρκοκύπριοι όπως λέγεται θέλουν την υιοθέτηση του ευρώ, θα πρέπει πρωτίστως και οι ίδιοι και η Τουρκία, η οποία έχει τράπεζες στα κατεχόμενα, να αναγνωρίσουν την Κεντρική Τράπεζα της Κυπριακής Δημοκρατίας, την οποία αναγνωρίζει και με την οποία επικοινωνεί και συντονίζεται η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, για να μπορούν να ασκούνται οι απαιτούμενοι έλεγχοι. Εκείνο που λογικά θα πρέπει να συμβεί δεν είναι τα όσα συζητούν και καταλήγουν σε αποτυχία, ειδικώς πριν από το Κραν Μοντανά, οι εμπλεκόμενοι στο Κυπριακό, διότι η Τουρκία τα θέλει όλα. Εκείνο που θα πρέπει να συζητηθεί είναι οι διοικητικές αλλαγές, που θα βελτιώνουν όπως είχε πει παλιότερα και ο Πρόεδρος Αναστασιάδης, την Κυπριακή Δημοκρατία και δεν θα τη διαλύουν με τη φόρμουλα της μετεξέλιξης σε τουρκική επαρχία ευάλωτη και θύμα της Άγκυρας και των οικονομικών ατασθαλιών και προβλημάτων της, καθώς και των στρατηγικών επιδιώξεών της. Ως βάση των συνομιλιών θα πρέπει να τεθούν τα συμπεράσματα του Συμβουλίου της 23ης Μαρτίου του 2018, για τα οποία όλοι πανηγύριζαν και εκφράζουν ακόμη και σήμερα ικανοποίηση.

 

Εάν αυτό δεν γίνει αντιληπτό, τότε οι μεν Τουρκοκύπριοι θα συνεχίσουν να έχουν την ψευδαίσθηση ότι έχουν κράτος, οι δε Ελληνοκύπριοι εάν δεν κατανοήσουν την εναλλακτική επιλογή της ενσωμάτωσης των Τουρκοκυπρίων μέσω των όσων η ίδια η Ε.Ε. καθορίζει, όπως είναι το Πρωτόκολλο 10 και η αντιδήλωση της 21ης Σεπτεμβρίου του 2005, θα βρεθούν και αυτοί στη θέση που βρίσκονται σήμερα οι Τουρκοκύπριοι. Διότι, με την υπό συζήτηση λύση δεν θα είναι μόνο ο βορράς επαρχία της Τουρκίας, αλλά ολόκληρη η Κύπρος!

ΠΗΓΗ SIGMALIVE