του Γιάννου Χαραλαμπίδη * από το sigmalive 
Το Ισραήλ ουδόλως επιθυμεί να τεθεί η Κύπρος υπό τον έλεγχο της Τουρκίας, διότι κινδυνεύει να χάσει κεκτημένα, τα οποία άρχισε να αποκτά, μέσω της στενότερης, τα τελευταία χρόνια, σχέσης του με την Κύπρο και την Ελλάδα. Αυτή είναι η θέση που με διπλωματικό, αλλά σαφή τρόπο διαβιβάζεται προς τη Λευκωσία. Από την άλλη, όμως, για λόγους τακτικής, το Ισραήλ δεν κλείνει τις πόρτες προς την Άγκυρα. Αφήνει τον Τούρκο Πρόεδρο να το πράττει, κυρίως μέσω του Παλαιστινιακού, αλλά και μέσω της σαφούς στρατηγικής της Άγκυρας, που στόχο έχει να αντικαταστήσει το Ισραήλ στην περιοχή ως πρώτη περιφερειακή δύναμη. Με τον τρόπο αυτό, το Τελ Αβίβ αφήνει την Τουρκία εκτεθειμένη, κυρίως στα μάτια των ΗΠΑ.
Τα κεκτημένα του Ισραήλ
Το Ισραήλ κερδίζει το παιγνίδι στο FIR Λευκωσίας, αφού σε επιχειρησιακό επίπεδο: 1. Έχει περιορίσει την τουρκική πολεμική αεροπορία προς τα βόρεια. 2. Η Βρετανία έχει αποκτήσει συγκάτοικο, εξ ου και, όπως έχουμε γράψει την περασμένη Κυριακή, το Λονδίνο έχει κατεβασμένα τα μούτρα. Διότι, εκτός των άλλων, δεν του βγαίνει και η λύση του Κυπριακού μέσω μιας ομοσπονδίας, διά της οποίας το Ισραήλ ενδέχεται να χάσει κεκτημένα, που τώρα από λαμβάνει, κυρίως στον αέρα, λόγω της θετικής του σχέσης με την Κυπριακή Δημοκρατία. Όπως διπλωματικές πηγές τονίζουν: «Το Τελ Αβίβ δεν θα ήθελε μια λύση στο Κυπριακό, επί τη βάσει της οποίας η Άγκυρα θα έχει τον επιπρόσθετο έλεγχο στην περιοχή, διότι δεν θέλει να συνομιλεί με την Τουρκία και δη με τον Ερντογάν, εάν θα πετά ή όχι εντός του FIR Λευκωσίας». Υπό αυτές τις συνθήκες, το Ισραήλ δεν θα ήθελε μια λύση ομοσπονδίας, που θα δίδει, μέσα από τις θεσμικές της δομές και εξουσίες, την ευκαιρία στην Τουρκία να διοικεί μέσω των Τουρκοκυπρίων.
Ειδικώς σε αυτήν τη φάση, οι σχέσεις Κύπρου, Ελλάδας, Ισραήλ μπορούν να ενισχυθούν, για τους εξής λόγους: Πρώτον, το Ισραήλ, όσο και αν προσπαθήσει, δεν τα βρίσκει με την Τουρκία, της οποίας η πολιτική στην περιοχή μας έχει δύο σκέλη που είναι συναφή μεταξύ τους: Α. Να ελέγξει πλήρως την περιοχή της Κύπρου μέσω της ομοσπονδίας, οπότε, πλέον, η μοναδική έξοδος του Ισραήλ προς εμάς και την Ελλάδα, θα περνά μέσω της Άγκυρας. Β. Να περικυκλώσει και να σφίξει τον κλοιό γύρω από το Ισραήλ με τη βοήθεια μουσουλμανικών και αραβικών κρατών. Εάν δει κάποιος τον χάρτη της περιοχής μας, θα διαπιστώσει ότι η πιο ασφαλής επιλογή για συμμαχία και για συνεργασία από πλευράς Ισραήλ στο θέμα του φυσικού αερίου δεν είναι ούτε η Αίγυπτος ούτε η Τουρκία, αλλά η Κύπρος. Και εξηγούμε γιατί: 1. Η Αίγυπτος δεν παύει να είναι μουσουλμανικό κράτος και να βρίσκεται σε καθεστώς καλών μεν, αλλά και ψυχρών σχέσεων με το Ισραήλ.
Η πολιτική και θρησκευτική λογική επιβάλλει ότι μια στρατηγική συμμαχία Ισραήλ - Αιγύπτου είναι δύσκολη, αν όχι αδύνατη, υπό τας περιστάσεις, εκτός και αν οι δύο αυτές χώρες αναγκαστούν να αντιμετωπίσουν κοινό εξωτερικό εχθρό, που θα απειλεί την ίδια τους την επιβίωση. Αυτό θα μπορούσε να συμβεί, εάν η Τουρκία κλιμάκωνε την επιθετική της πολιτική και κατά του Ισραήλ και κατά της Αιγύπτου. 2. Επί διακυβέρνησης Μόρσι και Μουσουλμανικής Αδελφότητας, η Αίγυπτος ακύρωσε μονομερώς τη συμφωνία παροχής φυσικού αερίου προς το Ισραήλ. Εφόσον η κατάσταση είναι ασταθής στην Αίγυπτο, το Ισραήλ γιατί να μην προτιμήσει την Κύπρο ως χώρα με την οποία θα συνεργαστεί για την εκμετάλλευση του φυσικού αερίου; Από την Κύπρο δεν κινδυνεύει, όπως συμβαίνει με την Αίγυπτο, σε περίπτωση αλλαγής καθεστώτος.
Η μάχη των αγωγών
Βεβαίως, θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος ότι το Ισραήλ έχει την επιλογή να περάσει αγωγός προς Τουρκία. Η επιλογή αυτή αντιμετωπίζει τα ακόλουθα προβλήματα:
Α. Ο αγωγός θα πρέπει να περάσει μέσα από την ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας, η οποία δεν έχει μεν το δικαίωμα του βέτο, αλλά έχει το δικαίωμα να καθίσει στο ίδιο τραπέζι με την Τουρκία και το Ισραήλ, εφόσον εγερθούν διαφορά ζητήματα, τα οποία είναι βέβαιον ότι θα εγερθούν, από την ασφάλεια ώς τα οικολογικά και άλλα. Συνεπώς, ο αγωγός αυτός περνά μέσα από την υποχρέωση της Τουρκίας να αναγνωρίσει την κυπριακή ΑΟΖ και την ίδια την Κυπριακή Δημοκρατία.
Β. Η Τουρκία δεν είναι πια φιλική με το Ισραήλ χώρα. Έχουν σχέση ανταγωνιστική, η οποία χαρακτηρίζεται από διπλωματικές κρίσεις και ανταλλαγή βαριών κατηγοριών. Είναι γνωστές οι δηλώσεις του Τούρκου Προέδρου ότι η πολιτική του Ισραήλ στο Παλαιστινιακό είναι χιτλερική και ναζιστική! Η κατασκευή αγωγού δεν έχει μόνον το οικονομικό της σκέλος, αλλά και το γεωστρατηγικό. Συνεπώς, το Ισραήλ δεν θα ήθελα να γίνει, μέσω του αγωγού προς Τουρκία, είτε με τον έναν είτε με τον άλλον τρόπο, όμηρος ή εξαρτώμενο της Άγκυρας κράτος μέσω του αγωγού. Ο οποίος θα ενισχύσει ακόμη περισσότερο τον ρόλο της Τουρκίας στην περιοχή, η οποία επιδιώκει να στριμώξει το Ισραήλ απ' όλες τις κατευθύνεις, για να του στερήσει τις γεωπολιτικές και στρατηγικές αναπνοές. Η Τουρκία πιέζει: Α. Μέσω της Συρίας, όπου με τη λύση θέλει να έχει λόγο στα εκεί πολιτικά τεκταινόμενα, μια εξέλιξη την οποία δεν επιθυμεί το Ισραήλ. Β. Μέσω της Κύπρου. Πώς το πράττει αυτό; Με την αμφισβήτηση της κυπριακής ΑΟΖ και με μια λύση ομοσπονδιακή, κομμένη και ραμμένη στα δικά της μέτρα. Η Άγκυρα ασκεί πιέσεις μέσω της διεύρυνσης της δικής της ΑΟΖ και του ψευδοκράτους σε βάρος της Κυπριακής Δημοκρατίας και της Ελλάδας. Θέλει να απλωθεί κατά τέτοιο τρόπο, ώστε η μοναδική έξοδος του Ισραήλ, δηλαδή μέσω Κύπρου προς Ελλάδα, θα τεθεί υπό την τουρκική εξάρτηση. Συγκριτικά με ό,τι συμβαίνει σήμερα, το Ισραήλ, που πετά ανενόχλητα στο κυπριακό FIR με τις δικές μας ευλογίες, θα χάσει ένα τέτοιο πλεονέκτημα και θα αποδυναμωθεί, σε αντίθεση με την Τουρκία, η οποία θα ενισχυθεί και στη θάλασσα και στον αέρα.
Η γεωπολιτική διάσταση
Στη βάση αυτών των δεδομένων, ο αγωγός από τα ισραηλινά ενεργειακά οικόπεδα προς την Αίγυπτο ή την Τουρκία είναι χειρότερη και πιο ανασφαλής επιλογή απ' ό,τι ο αγωγός EastMed, ο οποίος: Πρώτον, κατοχυρώνει την έξοδο του Ισραήλ προς την Ελλάδα και την Ευρώπη μέσω Κύπρου. Ο αγωγός είναι προέκταση του ζωτικού χώρου των κρατών που συμμετέχουν σε αυτόν και δημιουργεί τις προϋποθέσεις για στρατηγική συμμαχία αποτρεπτικού χαρακτήρα και για την Κύπρο και για την Ελλάδα και για το Ισραήλ έναντι της τουρκικής απειλής. Αληθές είναι το εξής: Από τους αγωγούς προς Τουρκία και Αίγυπτο, το Ισραήλ στην μεν πρώτη περίπτωση αποδυναμώνεται και εγκλωβίζεται, στη δε δεύτερη, ακόμη και αν δεν αποδυναμώνεται, ζει πάντα με το άγχος της ισλαμικής απειλής και άλλων συναφών προβλημάτων, ως προϊόντων της πολιτικής αστάθειας που επικρατεί στην Αίγυπτο. Ένας αγωγός δεν είναι επιλογή με χρονικό ορίζοντα τα δύο ή τρία χρόνια, αλλά τα τριάντα.
Συνεπώς, είναι αντικείμενο στρατηγικής επιλογής που δεν λαμβάνει υπόψη μόνον το οικονομικό κέρδος, αλλά και τα ζητήματα της ασφάλειας και άλλες παραμέτρους και μεταβλητές γεωπολιτικού χαρακτήρα. Μπορεί, μεν, ένας αγωγός είτε προς Αίγυπτο είτε προς Τουρκία να είναι πιο επικερδής συγκριτικά με τον EastMed, αλλά, από τον τελευταίο, προκύπτουν επιπρόσθετα πολιτικά και στρατηγικά οφέλη, καθώς και ασφάλειας, που είναι συναφή με την εθνική ανεξαρτησία και την επιβίωση, καθώς και την ενίσχυση του γεωπολιτικού ρόλου των κρατών, τα οποία θα συμμετάσχουν σε ένα τέτοιο πρόγραμμα. Ως εκ τούτου, από τον EastMed, ακόμη και αν δεχθεί κάποιος ότι δεν είναι ο περισσότερο κερδοφόρος σε χρήμα από τους τρεις (άλλοι δύο προς Αίγυπτο και Τουρκία), είναι με διαφορά πιο επωφελής στα ζητήματα ασφαλούς εκμετάλλευσης και αποτρεπτικής στρατηγικής, ενώ, λόγω της αναβάθμισής μας, στο πλαίσιο μιας τριμερούς στρατηγικής συμμαχίας, και λόγω της εμπλοκής της ΕΕ και μεγάλων επενδυτών, τα οικονομικά κέρδη θα είναι σταδιακά και μελλοντικά τέτοια, ώστε θα καλύψουν το αρχικό οικονομικό πλεονέκτημα από έναν αγωγό μέσω Αιγύπτου. Είναι δυνατό να προκύψουν μεγαλύτερα οικονομικά κέρδη σε βάθος χρόνου συγκριτικά με τους άλλους δύο αγωγούς.
Διακλαδική επιλογή και το ορόσημο Ερντογάν
Βεβαίως, εάν τα κοιτάσματα στο οικόπεδο 6, της «Καλυψούς», ή στο τεμάχιο 3, της «Σουπιάς», καθώς και εκείνα άλλων κυπριακών ενεργειακών τεμαχίων, είναι εξόχως ικανοποιητικά, δεν αποκλείεται να μελετηθεί και η διακλαδική επιλογή. Δηλαδή, να γίνει ο αγωγός προς την Αίγυπτο, αλλά και προς την Ελλάδα, χωρίς ποτέ να κλείνει κανείς την πόρτα στο τερματικό. Η θετική ποσότητα κοιτασμάτων, που μάλλον υπάρχουν στην «Καλυψώ», δημιουργεί μια μορφή απεξάρτησης της Κύπρου από το Ισραήλ στην περίπτωση που αποφασιστεί η κατασκευή του EastMed. Γιατί; Διότι, μέχρι σήμερα, ο εν λόγω αγωγός, για να είναι βιώσιμος, χρειάζεται και τα κοιτάσματα του «Λεβιάθαν». Αυτά της «Αφροδίτης», δηλαδή του τεμαχίου 12, δεν είναι αρκετά.
Το γεωπολιτικό και γεωτρατηγικό συμφέρον της Κύπρου επιβάλλει τη συμμαχία με το Ισραήλ και σε ενεργειακό και σε στρατηγικό επίπεδο, σε μια περίοδο κατά την οποία οι ΗΠΑ δεν μπορούν να γεφυρώσουν τις διαφορές του Ισραήλ με την Τουρκία, ένεκα των ψυχρών σχέσεων Ουάσινγκτον - Άγκυρας. Τα κοιτάσματα της «Καλυψούς» και άλλων τεμαχίων βάζουν φτερά στον EastMed και στην τριμερή Κύπρου, Ελλάδας, Ισραήλ, σε μια περίοδο που η συγκυρία μάς κλείνει το μάτι. Κομβικό χρονικό σημείο, θα μπορούσε να πει κάποιος ότι θα είναι οι τουρκικές εκλογές του 2019, υπό την έννοια ότι, εάν χάσει ο Ερντογάν την εξουσία, θα είναι δυνατό να δημιουργηθεί νέο πολιτικό περιβάλλον. Οπότε, εάν μέχρι τότε δεν υπάρξουν θετικές εξελίξεις, ενδέχεται, σε μια μετά Ερντογάν εποχή, να βελτιωθούν οι σχέσεις Τουρκίας - ΗΠΑ, αν αυτό δεν συμβεί εκ των προτέρων, και να επιδιωχθεί ανάλογη εξέλιξη μεταξύ Τουρκίας - Ισραήλ. Στο σημείο, όμως, αυτό θα πρέπει να εξεταστεί μια σταθερή μεταβλητή: Η πάγια τουρκική στρατηγική και οι στόχοι της, που στηρίζονται στην αναθεωρητική των πραγμάτων αντίληψη. Και αυτό σημαίνει ότι, τουλάχιστον ως προς την Κύπρο, οι σχεδιασμοί της Άγκυρας δεν θα αλλάξουν. Το Ισραήλ είναι άλλη υπόθεση. Έχει ισχύ. Μπορεί να προκαλεί αποτρεπτικό κόστος και να επηρεάσει τις τουρκικές επιλογές. Η Κύπρος μόνη της δεν μπορεί να πράξει κάτι ανάλογο. Συνεπώς, ώς το 2019 είναι μια σημαντική περίοδος λήψης αποφάσεων στα ενεργειακά, που θα επηρεάσουν, εκτός των άλλων, τη γεωπολιτική σημασία της Κύπρου. Μέσα από μια τριμερή συμμαχία Κύπρου, Ελλάδας, Ισραήλ, που μπορεί να έχει ως θεμέλιό της τον EastMed, καθώς και μέσω της εμπλοκής της ΕΕ και άλλων χωρών, που έχουν συμφέροντα, τα ισοζύγια δυνάμεων στην περιοχή θα αλλάξουν προς όφελος της Κύπρου. Μια τέτοια εξέλιξη, θα δημιουργήσει νέες συνθήκες επίλυσης του Κυπριακού, ενώ θα προκαλέσει γεωπολιτικά τετελεσμένα, τα οποία θα πρέπει να λάβουν υπ' όψιν αυτοί που θα αντικαταστήσουν τον Ερντογάν το 2019, εάν χάσει τις εκλογές, ή, ακόμη, και ο ίδιος ο Ερντογάν, εάν τις κερδίσει.
Η τέχνη της διπλωματίας
Αυτή, άλλωστε, είναι η τέχνη της διπλωματίας: Να δημιουργείς τις εξελίξεις και όχι να τις ακολουθείς… Βήματα μπροστά, όπως συνηθίζουν να λένε και οι Τούρκοι, οι οποίοι δεν είναι ανίκητοι. Η δική μας εξευμενιστική πολιτική ήταν λανθασμένη. Και αυτό αποδείχθηκε στο Κραν Μοντανά, του οποίου η συνέχεια θα παραπέμπει στην αρχή ότι το επόμενο λάθος θα είναι χείριστο του προηγουμένου. Εάν δεν αλλάξουμε τα δεδομένα, τώρα, που υπάρχουν οι συγκυρίες, δεν θα ευθύνεται μόνον η Τουρκία για τη συνεχή αδιαλλαξία της, αλλά και εμείς οι ίδιοι, που θα αφήσουμε τη συγκυρία μιας τριμερούς συμμαχίας με το Ισραήλ και την Ελλάδα να κάνει φτερά…
*Δρ των Διεθνών Σχέσεων
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου