ΚΥΠΡΟΣ : To στίγμα του Μπαρμπαρός και το τρυπάνι της Άγκυρας

Του Γιάννου Χαραλαμπίδη

ΠΗΓΗ Sigmalive

Η συμμαχία της Κυπριακής Δημοκρατίας με το Ισραήλ επιβάλλεται εκ των πραγμάτων. Και μάλιστα από τη δράση της Τουρκίας, την οποία αποκαλύπτουμε σήμερα, όπως αυτή αποτυπώνεται στην πορεία που ακολούθησε το ερευνητικό σκάφος «Μπαρμπαρός» από τον Ιανουάριο του 2013 ώς σήμερα. Με το στίγμα του «Μπαρμπαρός» η Άγκυρα καθορίζει τις περιοχές στις οποίες ενδέχεται να κατεβάσει τρυπάνι, όχι μόνο στον βορρά, αλλά και σε περιοχές της κυπριακής ΑΟΖ, που ελέγχονται δηλαδή από την Κυπριακή Δημοκρατία. Επί τη βάσει των στοιχείων, που έχουν συλλεγεί από επίσημες πηγές, αποτυπώνεται σε ποιες περιοχές και γιατί δρα η Τουρκία, αλλά και γιατί οι κυπριακές και ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις ασκούνται στη βάση της αποτροπής. Απόδειξη τούτου συνιστά η άσκηση «Ονήσιλος-Γεδεών», που διεξάγεται μεταξύ 3 (σήμερα δηλαδή) και 7 Δεκεμβρίου, σε μια περιοχή που καλύπτει επιφάνεια 41.563 τετραγωνικών χιλιομέτρων και διεισδύει ακόμη και σε περιοχές που ελέγχονται από τις κατοχικές δυνάμεις, προφανώς για λόγους, εκτός των άλλων, ασφάλειας πτήσεων. Άλλωστε, είναι εναέριες περιοχές που εμπίπτουν στο FIR Λευκωσίας. Η άσκηση δεσμεύει αεροδιαδρόμους και το FIR στους χώρους που φαίνονται στον χάρτη. 

Η λογική του «Ονήσιλου-Γεδεών» 

Στην άσκηση «Ονήσιλος-Γεδεών» θα συμμετάσχει μεγάλος αριθμός αεροσκαφών, ελικοπτέρων, UAV και ειδικές δυνάμεις. Επί του παρόντος, η τουρκική αντίδραση περιορίζεται σε μια «παραδοσιακή» ΝΟΤΑΜ, επί τη βάσει της οποίας η τουρκική πλευρά δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία και το FIR Λευκωσίας. Η άσκηση «Ονήσιλος-Γεδεών» υποβοηθά κυρίως το Ισραήλ, που διαθέτει τα μέσα, αλλά και την εμπειρία, ενώ, ταυτοχρόνως, είναι σημαντική και για την Εθνική Φρουρά, διότι η τριβή με στρατούς όπως ο ισραηλινός είναι μοναδική για τα στελέχη της. Για το Ισραήλ, η Κύπρος συνιστά τη μοναδική στρατηγική διέξοδο, εφόσον είναι περικυκλωμένο από αραβικά  και μουσουλμανικά κράτη, την ίδια στιγμή που η Τουρκία θέλει να το αντικαταστήσει στην περιοχή ως περιφερειακή  δύναμη, προσδοκώντας στην πρωτοκαθεδρία. Έχουμε, δηλαδή, μια σχέση στην εξής βάση: Ο εχθρός του εχθρού είναι φίλος. Αυτή όμως η σχέση επηρεάζεται θετικά από τα κοινά συμφέροντα, όπως αυτά δημιουργούνται μέσω της εκμετάλλευσης του φυσικού αερίου και δη με την κατασκευή του αγωγού East/Med, ο οποίος θα ενώνει την Κύπρο με την Ελλάδα και την Ιταλία και από εκεί θα είναι δυνατή η διοχέτευση φυσικού αερίου στη λοιπή Ευρώπη. Βεβαίως, για τους Ισραηλινούς η Κύπρος εμφανίζει ακόμη δύο βασικά πλεονεκτήματα: 

1. Διαθέτει ρωσικά αντιπυραυλικά συστήματα, όπως είναι οι TOR-MI και κυρίως οι BUK, με τους οποίους οι Ισραηλινοί μπορούν να αποκτήσουν οικειότητα. 2. Από την περιοχή και τις Βάσεις τους Τροόδους μπορεί το Ισραήλ, εφόσον του παρέχει τις δυνατότητες η Κυπριακή Δημοκρατία, να παρακολουθεί το Ιράν. Οι Βάσεις στο Τρόοδος λειτουργούν με τα μηχανήματα που διαθέτουν ως συμπληρωματικές των δορυφόρων σε περίπτωση κακών καιρικών συνθηκών. Για το Ισραήλ, το Ιράν είναι η «νούμερο ένα απειλή», επειδή «σπονσάρει» τη σιιτική τρομοκρατία και το καθεστώς Άσαντ, καθώς και τις «Χαμάς» και «Χεζμπολάχ» που στρέφονται, κυρίως, εναντίον του ισραηλινού κράτους και των πολιτών του.             

Περιοχές υψηλού κινδύνου

Οι ασκήσεις μεταξύ Κύπρου και Ισραήλ επιβάλλονται από το κοινό μυστικό: την κοινή σε βάρος τους τουρκική απειλή. Ειδικώς για την Κυπριακή Δημοκρατία, η απειλή είναι περισσότερο από εμφανής, λόγω της κατοχής και των συνεχών παραβιάσεων των ειδικών κυριαρχικών της δικαιωμάτων εντός της ΑΟΖ της από το ερευνητικό σκάφος «Μπαρμπαρός», που ενίοτε συνοδεύεται από τουρκικά πολεμικά σκάφη ως ένδειξη ισχύος και αποστολής μηνύματος για το ποιος είναι το «μεγάλο αφεντικό». Μια ακτινογραφία της δράσης του «Μπαρμπαρός» θα μας υποδείξει πού το πάει τελικά η Άγκυρα και πού επικεντρώνει την προσοχή της. Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή: Τον Ιανουάριο του 2013 η Τουρκία προχώρησε στην αγορά του ερευνητικού σκάφους «Μπαρμπαρός», το οποίο από τις 23.2.2013 ανέλαβε δράση. Αυτά τα 5 χρόνια δράσης διενήργησε σειρά ερευνητικών προγραμμάτων, κυρίως στη Μαύρη Θάλασσα, στον Μαρμαρά και στην ανατολική Μεσόγειο. Η ερευνητική του δραστηριότητα στην ανατολική Μεσόγειο φτάνει τις 980 ημέρες, εκ των οποίων οι 880 αναλώθηκαν εντός της ΑΟΖ/Υφαλοκρηπίδας της Κυπριακής Δημοκρατίας. Στην πραγματικότητα το «Μπαρμπαρός»  έχει περάσει 2,5 και πλέον χρόνια στην κυπριακή ΑΟΖ. 

Αναλυτικά η δράση του «Μπαρμπαρός» έχει ως εξής: 

H μεγαλύτερη σε χρονική διάρκεια ερευνητική δραστηριότητα του «Μπαρμπαρός» έλαβεν  χώραν το 2014 (συνολικά 411 ημέρες) και ακολουθεί το 2015 (με συνολικά 246 ημέρες). Το 2017 κάλυψε 208 ημέρες, ενώ το συντομότερο χρονικό διάστημα που πέρασε ερευνώντας στην κυπριακή ΑΟΖ ήταν το 2013 (με συνολικό αριθμό 115 ημερών). 

Από την πορεία και την ερευνητική δραστηριότητα του σκάφους είναι εμφανές ότι το επίκεντρο του τουρκικού ενδιαφέροντος επικεντρώθηκε σε τρεις κυρίως περιοχές: 

ΠΕΡΙΟΧΗ «Α» ΔΥΤΙΚΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ - ΠΕΡΙΟΧΗ ΑΚΑΜΑ ΚΑΙ ΝΟΤΙΟΔΥΤΙΚΑ ΠΑΦΟΥ

· Συνολική ερευνητική δραστηριότητα 235 ημέρες (107+128Η) (ΔΥΤΙΚΑ ΝAVTEX 368/14, NAVAREA 033/14 ΚΑΙ  ΝΔ. ΠΑΦΟΥ ΝAVTEX 711)

· Παρατηρείται ιδιαίτερα πυκνό ίχνος της πορείας του με παλινδρομικές κινήσεις και επικάλυψη μέρους των τεμαχίων 1, 6 και 7 εντός της κυπριακής ΑΟΖ.

· Όλη η περιοχή βρίσκεται εντός των «ορίων» της παράνομης, κατά το διεθνές δίκαιο, διεκδίκησης της Τουρκίας, δυτικά του μεσημβρινού 32 16 18.

ΠΕΡΙΟΧΗ «Β» (ΝΟΤΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ)

· Συνολική ερευνητική δραστηριότητα: 73 ημέρες  (ΝAVTEX 765/14)

· Παρατηρείται ιδιαίτερα πυκνό ίχνος πορείας με παλινδρομικές κινήσεις  και επικάλυψη σε τμήματα των τεμαχίων 1, 2, 3, 8 και 9.

· Η  δραστηριότητα αυτή έγινε προς όφελος του ψευδοκράτους και περιλαμβάνει τα δικά του, όπως ισχυρίζεται, «αδειοδοτηθέντα» τεμάχια, F και G, όπως τα καθόρισε στις  22 Αυγούστου του 2014. 

ΠΕΡΙΟΧΗ «Γ» (ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ ΚΟΛΠΟΥ ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΥ)

· Συνολική ερευνητική δραστηριότητα καλύπτει 98 ημέρες (Σχετικές ΝAVTEX είναι οι εξής: 748, 807/13 και NAVTEX 410/17)

· Παρατηρείται ιδιαίτερα πυκνό ίχνος πορείας παλινδρομικών κινήσεων σε ολόκληρη την έκταση του κόλπου Αμμοχώστου μέχρι Απόστολο Ανδρέα.

Ελλιπής απάντηση  

Πέραν των ανωτέρω, αξίζει να επισημανθούν και τα ακόλουθα: Από το σύνολο των παράνομα εκδοθεισών NAVTEX (16 εντός ΑΟΖ, εκ των οποίων οι 4 στην ανατολική  Μεσόγειο, εντός τουρκικής υφαλοκρηπίδας), η Κυπριακή Δημοκρατία έχει προβεί σε διαμαρτυρία μόνο για  6 NAVTEX,  με τις παρακάτω επιστολές: 

· Επιστολή διαμαρτυρίας Κ.Δ. A/68/555-S/2013/634. Επί του σημείου τούτου υπογραμμίζεται η ακόλουθη παρατήρηση: Υπάρχουν λάθη στον χάρτη που υπέβαλε η Κ.Δ.!

· Επιστολή διαμαρτυρίας Κ.Δ.  A/68/644-S/2013/720. Η επιστολή αυτή αφορά μόνο στη NAVTEX 748/13 στον κόλπο της Αμμοχώστου. Για όλες τις επόμενες ουδεμία διαμαρτυρία έγινε. 

· Επιστολή διαμαρτυρίας Κ.Δ.  A/68/759. Αφορά μόνο στη NAVTEX 665/13 για την περιοχή Κερύνειας  και τη NAVTEX 033, 062/14 για τα Δυτικά της Κύπρου.

· Επιστολή διαμαρτυρίας Κ.Δ.  A/69/425-S/2014/723 και A/69/582. Σημειώνουμε ότι η πρώτη επιστολή είναι υπογραμμένη από τον ίδιο τον Πρόεδρο Αναστασιάδη και αφορά στη NAVTEX  765/14 στα Νότια της Κύπρου.

Επισημαίνουμε, εκτός των άλλων, και το εξής: Παρά τις κατά καιρούς ανακοινώσεις ότι η Κυπριακή Δημοκρατία προβαίνει στα απαιτούμενα διαβήματα και καταγγελίες, διαπιστώνεται ότι η κατάσταση δεν είναι ακριβώς έτσι. Αναλυτικότερα καταγράφουμε αφενός τις τουρκικές NAVTEX και, αφετέρου, κατά πόσον έχουν αυτές απαντηθεί και ποιες, από την κυπριακή Κυβέρνηση: 

· 2013: 6 NAVTEX, υποβλήθηκαν 3 διαμαρτυρίες.

· 2014: 8 NAVTEX, υποβλήθηκαν 3 διαμαρτυρίες.

· 2015: 1 NAVTEX, καμία καταγγελία.

· 2017: 5 NAVTEX, καμία καταγγελία

Η έλλειψη πολιτικής βούλησης ακόμη και για απλές διαμαρτυρίες ή/και η αδυναμία ή αδιαφορία για την υποβολή διαμαρτυρίας σε κάθε τουρκική παράνομη δράση υποδηλοί, μερικώς έστω, την προσαρμογή του Υπουργείου Εξωτερικών και της Κυβέρνησης στα τουρκικά τετελεσμένα εντός της κυπριακής ΑΟΖ.   

Το τουρκικό τρυπάνι 

Επί τη βάσει των ανωτέρω είναι εμφανής η τάση που καταδεικνύεται από το «Μπαρμπαρός», που ενδεχομένως η Τουρκία ή/και το ψευδοκράτος θα κατεβάσουν, όπως απειλούν, τρυπάνι, εάν δεν μοιραστούμε το φυσικό αέριο. Στην ουσία, η Άγκυρα θέλει, ως συνεταίρος, όπως και στην περίπτωση του ψευδοκράτους, την Τουρκική Εταιρεία Πετρελαίου. Βεβαίως, μια τέτοια εξέλιξη, δηδηλαδή να κατεβάσουν τρυπάνι οι Τούρκοι είτε σε κατεχόμενη περιοχή είτε ακόμη και εντός τμήματος της κυπριακής ΑΟΖ στα νότια ή στα δυτικά, είναι συνάρτηση πολλών παραγόντων, που έχουν σχέση με την πρόθεση ξένων εταιρειών να εμπλακούν, πράγμα δύσκολο, λόγω της παραβίασης της διεθνούς εννόμου τάξεως και με τις προθέσεις και τη στρατηγική των μεγάλων δυνάμεων. Συνεπώς, εκείνο που θα αναμενόταν είναι η δράση της Τουρκίας με μέσα δικής της ιδιοκτησίας, που σημαίνει την αγορά τους ή με ενοικίαση. Και το ερώτημα που εγείρεται έχει ως εξής: Σε μια τέτοια περίπτωση, δηλαδή, που θα κατεβεί τουρκικό τρυπάνι, τι θα πράξει η όποια Κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας χωρίς να διαθέτει μέσα αποτροπής; Είναι, δηλαδή, πρόδηλος ο κίνδυνος δημιουργίας τετελεσμένων εντός της ΑΟΖ στις περιοχές που έχουμε ήδη καταγράψει, ακολουθώντας τη δράση του «Μπαρμπαρός». Μπορεί μεν να διεξάγονται σήμερα ασκήσεις με το Ισραήλ, που επεκτείνονται ώς την Ελλάδα, αλλά είναι ψευδαίσθηση να πιστεύει κάποιος ότι το Ισραήλ ή κάποια άλλη χώρα θα σπεύσει να σώσει την Κυπριακή Δημοκρατία και την ΑΟΖ της, εάν η ίδια η Λευκωσία δεν ενεργήσει κατά τρόπον, ώστε να θέλει να σώσει τον εαυτό της. 

Τέσσερεις βασικές προτάσεις 

Η Τουρκία δεν έχει άλλη επιλογή εκτός από την εκμετάλλευση τμήματος του φυσικού αερίου, που νομίμως ανήκει στην Κυπριακή Δημοκρατία. Και δεν θα διστάσει, όταν κρίνει σκόπιμο και αποκτήσει τα μέσα, να προβεί σε ερευνητικές γεωτρήσεις, ακόμη και για σκοπούς πρόκλησης κρίσης. Υπό αυτές τις συνθήκες επιβάλλεται μια σειρά στρατηγικών κινήσεων, που περιλαμβάνει: 1. Την υπογραφή στρατηγικής συμφωνίας με το Ισραήλ και κατάθεσή της στον ΟΗΕ και στην Ε.Ε. 2. Επέκταση της στρατηγικής συμφωνίας Κύπρου - Ισραήλ με την Ελλάδα και διάθεση των Βάσεων και αεροδρομίων της Κύπρου για τις στρατηγικές ανάγκες μιας τέτοιας συμμαχίας, η οποία θα πρέπει να υποβληθεί στην Ε.Ε. ως δικό της υποσύστημα ασφάλειας, καθώς και της Δύσης γενικότερα, χωρίς να θίγονται τα όποια ρωσικά ή αραβικά συμφέροντα. Άλλωστε, το Ισραήλ συνεργάζεται άψογα στο παρασκήνιο με τους Σουνίτες Άραβες εναντίον των Σιιτών εχθρών τους, καθώς και με τη Μόσχα. 3. Τη λήψη απόφασης, εάν θέλουν στρατό οι Κύπριοι και πώς τον θέλουν. Για το θεαθήναι, όπως σήμερα, ή με τη μορφή της αποτρεπτικής απειλής, που σημαίνει ριζικές διαρθρωτικές αλλαγές. Τονίζονται αυτά, διότι καμιά στρατηγική συμμαχία δεν μπορεί να συναφθεί, εάν δεν έχουμε αξιόπιστες ένοπλες δυνάμεις. 4. Την υποβολή από τώρα εντός της Ε.Ε. και του ΟΗΕ υπομνήματος επί τη βάσει του οποίου να εξηγούμε ότι υπάρχει η πρόθεση της Τουρκίας να κατεβάσει ακόμη και τρυπάνι γεωτρήσεων είτε στις κατεχόμενες περιοχές είτε σε αυτές που ελέγχονται από την Κυπριακή Δημοκρατία. Από τώρα, δηλαδή, και επί τη βάσει στοιχείων, θα πρέπει να καταγγελθεί η Τουρκία και να γίνει εισήγηση λήψης μέτρων, τα οποία θα γνωρίζει η Άγκυρα και θα λειτουργούν κατά τρόπο αποτρεπτικό. Προτάσεις, βεβαίως, πάντοτε υπάρχουν. Το ζητούμενο είναι να υπάρχει ηγεσία, η οποία, αν τις πιστεύει, να θέλει και να έχει την ικανότητα να τις υλοποιήσει...            

Λεζάντα 1. Για χάρτη δράσης «Μπαρμπαρός» 

Ο χάρτης μιλά από μόνος του, αποκαλύπτοντας τη δράση του «Μπαρμπαρός» από το 2013 ώς σήμερα και τις περιοχές υψηλού κινδύνου στις οποίες η Τουρκία είναι πιθανό να κατεβάσει τρυπάνι. 

Λεζάντα 2. Άσκηση: «Ονήσιλος-Γεδεών» 

Ο χάρτης απεικονίζει τις περιοχές που έχουν δεσμευτεί για τη διεξαγωγή της στρατιωτικής άσκησης «Ονήσιλος-Γεδεών». Είναι πρόδηλον ότι έχουν δεσμευτεί και περιοχές εντός των κατεχομένων. Προφανώς, ένας από τους λόγους είναι και η ασφάλεια πτήσεων. Συνιστά, ούτως ή άλλως, η κατεχόμενη περιοχή αναπόσπαστο τμήμα του FIR Λευκωσίας. Ο χώρος που καλύπτει η άσκηση αποτυπώνει τη σημασία που έχει μια στρατηγική συνεργασία με το Ισραήλ στη λογική τής αποτροπής.    

Λεζάντα 3. 

Η ΝΟΤΑΜ αυτή εκδόθηκε από το ψευδοκράτος, το οποίο ισχυρίζεται ότι είναι η μόνη νόμιμη Αρχή. Η θέση αυτή είναι αντίθετη με τα ψηφίσματα 541 και 550 του Συμβουλίου Ασφαλείας και με την αντιδήλωση της 21ης Σεπτεμβρίου, που καθιστά σαφές ότι η Ε.Ε., το μόνο κράτος που αναγνωρίζει στο νησί, είναι αυτό της Κυπριακής Δημοκρατίας.    

*Δρ Διεθνών Σχέσεων