Η πολιτική οικολογία σήμερα: απαραίτητη και …απούσα

Του Στέφανου Σταμέλλου

«Η οικολογία έχει άλλο, δύσκολο, δρόμο να διανύσει∙ και δεν είναι σωστό να «σπαταλούνται» σήμερα οι αρχές και οι αξίες της με τη συμμετοχή - στην, ομολογουμένως, δύσκολη συγκυρία - σε αδιέξοδες κυβερνητικές πολιτικές, οι οποίες υπαγορεύονται και επιβάλλονται από τους «επιτρόπους», τα συμφέροντα των τραπεζών και τους αόρατους μηχανισμούς του διεθνούς κεφαλαίου»

Στην Ελλάδα της κρίσης, της κοινωνικής, οικονομικής και περιβαλλοντικής κρίσης, της κρίσης αξιών, η συντριπτική πλειοψηφία του λαού αποξενώνεται όλο και περισσότερο από τα κέντρα αποφάσεων της κεντρικής και τοπικής εξουσίας. Η δήθεν «αντιπροσωπευτική δημοκρατία» απλά διεκπεραιώνει σήμερα τις πολιτικές που «εντέλλονται» οι μηχανισμοί του διεθνούς πολιτικού συστήματος της φιλελεύθερης οικονομίας και του τραπεζικού κεφαλαίου, με τον πολίτη «στη γωνία». Η απο-ιδεολογικοποίηση της κοινωνίας είναι γεγονός, ενώ η τηλεοπτική και ηλεκτρονική «τρομοκρατία», ο λαϊκισμός, το πολιτικό «θέατρο» και ο καταναλωτισμός κυριαρχούν ιδεολογικά∙ και η συντηρητικοποίηση βαθαίνει.

Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ παγιδευμένη στους μηχανισμούς των εντολέων «επιτρόπων», στη δίνη των αριθμών και του λεγόμενου «χρέους», παγιδευμένη στις υποσχέσεις της και στα μεγάλα λόγια, αδυνατεί να εμπνεύσει και να δραστηριοποιήσει τις υγιείς δυνάμεις της κοινωνίας, αδυνατεί να παρουσιάσει μια βιώσιμη πρόταση για την ελληνική πραγματικότητα. Τα ίδια, και χειρότερα, αδιέξοδα εμφανίζονται στο σύνολο της αντιπολίτευσης∙  πόσο μάλλον στα κόμματα εκείνα που κυβέρνησαν και μας οδήγησαν στην σημερινή κρίση.

Στις συνθήκες αυτές, φαίνεται καθαρά ότι η κρίση - η οποία είναι μεν παγκόσμια, αλλά ταλανίζει διπλά τη χώρα μας, για τους γνωστούς λόγους… - είναι κρίση βαθειά οικολογική. Ο καταναλωτικός τρόπος ζωής ιδιαίτερα στις λεγόμενες «αναπτυγμένες χώρες», η υπέρμετρη σπατάλη και η εξάντληση των φυσικών πόρων του πλανήτη, η κλιματική αλλαγή και η οικολογική μετανάστευση, οι εξορύξεις των ορυκτών καυσίμων και η σπατάλη ενέργειας, το νερό, η ρύπανση των θαλασσών, η καταστροφή των δασών, οι πόλεμοι, η βία, οι πρόσφυγες, η καταρράκωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, είναι ορισμένα χαρακτηριστικά που δείχνουν ένα δυσοίωνο μέλλον.

Η βασική αντίθεση στην κοινωνία μετατοπίζεται σταδιακά από την αντίθεση ανάμεσα στο κεφάλαιο και την εργασία - που έλεγε και λέει η αριστερά - στην αντίθεση ανάμεσα στην βιωσιμότητα και την μη βιωσιμότητα. Στην άδικη και άνιση σήμερα κατανομή του παγκόσμιου πλούτου υπεισέρχεται δυνατά η έννοια της βιωσιμότητας και του οικολογικού αποτυπώματος των κρατών, των λαών, των κοινωνιών, των καταναλωτών, των οικονομιών, για μια δίκαιη οικολογική λύση και κατανομή των αγαθών. Περισσότερο από κάθε άλλη φορά γίνεται αντιληπτό ότι χρειάζεται να αλλάξουν τα κυρίαρχα πρότυπα παραγωγής και κατανάλωσης, να αναπτυχθεί μια οικολογική οπτική και πρακτική για την κοινωνία και την οικονομία.

Η πολιτική οικολογία στη χώρα μας, ναι, σήμερα είναι απούσα. Οι Οικολόγοι Πράσινοι, με την συμμετοχή τους στην κυβέρνηση και την άκριτη αποδοχή της πολιτικής που εφαρμόζεται, έχουν ουσιαστικά - στην συνείδηση του κόσμου - ενσωματωθεί στο κυβερνητικό σύστημα. Χαρακτηρίζονται ως «συνιστώσα» του κυβερνητικού κόμματος ή μια απλή «ΜΚΟ». Όμως δεν είναι αυτός ο ρόλος της πολιτικής οικολογίας. Η οικολογία έχει άλλο, δύσκολο, δρόμο να διανύσει∙ και δεν είναι σωστό να «σπαταλούνται» σήμερα οι αρχές και οι αξίες της με τη συμμετοχή - στην, ομολογουμένως, δύσκολη συγκυρία - σε αδιέξοδες κυβερνητικές πολιτικές, οι οποίες υπαγορεύονται και επιβάλλονται από τους «επιτρόπους», τα συμφέροντα των τραπεζών και τους αόρατους μηχανισμούς του διεθνούς κεφαλαίου. Έχει τη δυνατότητα όμως, συσπειρώνοντας τις διάσπαρτες δυνάμεις - περιβαλλοντικούς και οικολογικούς φορείς, κινήσεις πολιτών και απλούς πολίτες - και με την δυναμική που αποκτούν οι προτάσεις της, να δράσει ως καταλύτης στην κατεύθυνση να αλλάξει σταδιακά η νοοτροπία, για μια άλλη συμπεριφορά των πολιτών, για έναν άλλο τρόπο ζωής, παραγωγής και κατανάλωσης, για μια διαφορετική ιδεολογική και πολιτική προσέγγιση της κοινωνίας.

Να αναπτύξει την αυτονομία της απέναντι στην εξουσία και στα οικονομικά συμφέροντα. Να πρωτοστατήσει στους αγώνες για μια ανοιχτή κοινωνία, για την ειρήνη, την αποχή από πράξεις βίας σε όλα τα επίπεδα, την υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Να πρωτοστατήσει στους αγώνες για την κοινωνική αλληλεγγύη και τα κοινωνικά αγαθά, την παιδεία, την υγεία, την αναίρεση του ανθρωποβόρου ανταγωνισμού και της ανασφάλειας, που χρειάζονται να μπουν σε προτεραιότητα. Να προσεγγίσει κριτικά την εμπειρία των Πρασίνων κομμάτων στην Ευρώπη αφομοιώνοντας και τον ριζοσπαστισμό των νέων διεθνών κινημάτων. Να ασκήσει πίεση και στις άλλες  πολιτικές δυνάμεις, για  θέσεις πιο φιλικές προς  το περιβάλλον, την βιωσιμότητα και την ποιότητα ζωής. Να εμπνεύσει και να καλλιεργήσει την υπευθυνότητα των πολιτών με την ενεργή τους συμμετοχή.

Αυτός είναι ο ρόλος της οικολογίας∙ ρόλος κινηματικός, μέσα στην κοινωνία, με το βλέμμα στο μέλλον. Να περάσει στην πολιτική σκηνή όχι σαν ειδικός «τομέας» δημόσιας δράσης, αλλά ως συνολική ριζοσπαστική οπτική της κοινωνίας. Να  προχωρήσει ανεξάρτητη και όχι «προστατευόμενη» πολιτικών δυνάμεων, που έχουν άλλες προτεραιότητες στη δράση τους.

Γι’ αυτό χρειάζεται σήμερα οι ποικίλες και διάσπαρτες δυνάμεις της να  συναντηθούν και να ανοίξουν έναν γόνιμο διάλογο. Να λειτουργήσουν τα φόρουμ συζήτησης, κεντρικά και περιφερειακά. Να επαναφέρουν και να διατυπώσουν τις κοινές αξίες που τις συνδέουν και να επικαιροποιήσουν την πολιτική διάσταση του λόγου τους.

Λαμία, Ιούνης 2017