Η επιδημία της γραφομανίας

του Τάσου Τσακίρογλου

Από την Εφημερίδα των Συντακτών

ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΟΙΚΟΝΙΚΗΣ :  Εγώ θα πρότεινα στον συγγραφέα αυτό που προτείνει σε όλους μας,  δηλαδή "πράξη". Και "πράξη" στην προκειμένη περίπτωση θα ήταν να μας δώσει κάποια στοιχεία περί των εκδόσεων, των βιβλίων, των γραφομένων στον άπαντα Τύπο. Όπως πριν πολλά χρόνια είχε κάνει το περιοδικό ΑΝΤΙ.  Δύσκολο; Εμ, γι αυτό λέει (και λένε, και λέμε) ότι η "πράξη" είναι πιο δύσκολη από τα λόγια....

ΤΣΑΚΙΡΟΓΛΟΥ :

Το μακρινό 1981 ο Μίλαν Κούντερα, αναφερόμενος στο φαινόμενο της γραφομανίας, έλεγε ότι επειδή «ο καθένας υποφέρει από τον φόβο ότι θα χαθεί χωρίς να ακουστεί, περνώντας απαρατήρητος μέσα από το αδιάφορο σύμπαν, θέλει να μεταμορφωθεί μόνος του σε ένα σύμπαν λέξεων».
Και στη συνέχεια έκανε τη συγκλονιστική πρόβλεψη ότι «κάποτε θα ξυπνήσει ο λογοτέχνης μέσα σε όλους τους ανθρώπους και τότε θα έχει φτάσει η εποχή της γενικής κουφαμάρας και ασυνεννοησίας» («Το βιβλίο του γέλιου και της λήθης»).
Ο σημερινός κόσμος της επικοινωνίας (social media, Τύπος, μπλογκ, sms, βιβλία κ.λπ.) αποτελεί ακριβώς αυτό το εικονικό σύμπαν της κουφαμάρας και της ασυνεννοησίας.
Παράλληλοι διάλογοι κωφών, έκρηξη παρεξηγήσεων, παραληρηματικοί μονόλογοι, ανορθολογικά επιχειρήματα, συνωμοσιολογία, επιθετική διάθεση, αίσθηση υπεροχής έναντι των άλλων, προσβολές, ύβρεις και... λογοτεχνική διάθεση.
Και όλα αυτά συμπληρωμένα, λόγω εποχής, από εικόνες -κατά κύριο λόγο- του εαυτού μας, του μεγαλύτερου καλλιτέχνη-λογοτέχνη.
Η μαζική κωφότητα οφείλεται στον γενικευμένο ναρκισσισμό. Οσο μας κονταίνουν κοινωνικά, τόσο ψηλώνουμε στη φαντασία μας. Θα μου πείτε είναι και αυτός ένας τρόπος ψυχικής άμυνας. Σωστά. Αλλά μέχρι πού και ώς πότε; Μέχρι να χάσουμε την επαφή μας με την πραγματικότητα; Μέχρι ο εικονικός κόσμος να γίνει ο μόνος κόσμος μας;
Λόγω επαγγέλματος ξοδεύω (και η λέξη δεν είναι τυχαία) πολλές ώρες στα social media. Η ασυνταξία και η ανορθογραφία -και πολύ περισσότερο η άγνοια ότι μας χαρακτηρίζουν- είναι ενδεικτικά φαινόμενα μιας σκέψης πρόχειρης, ανεπεξέργαστης και απαίδευτης.
Η διαπίστωση δεν προέρχεται από ελιτισμό, αλλά μάλλον από μελαγχολία. Δεν αφορά την αισθητική των κειμένων και των σχολίων, αλλά τη μεθοδολογία της σκέψης και της παραγωγής (;) γνώσης.
Σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από την πολυπλοκότητα, τη συνθετότητα και την πολλαπλότητα των αιτίων, οι περισσότεροι δείχνουμε να θεωρούμε ότι ο κόσμος είναι κατά βάση απλός και ότι αρκούν ορισμένες στοιχειώδεις γνώσεις που πήραμε στο Λύκειο ή στο Πανεπιστήμιο (συν την καθημερινή μας εμπειρία) για να κατανοήσουμε και να εξηγήσουμε τα πάντα.
Οι δήθεν πολύξεροι δημοσιογράφοι -που κατά καιρούς γίνονται οικονομολόγοι, σεισμολόγοι, κοινωνιολόγοι, γιατροί κ.λπ.- δεν αποτελούν παρά τον καθρέφτη μιας κοινωνίας της «ξερόλας» και της ημιμάθειας, η οποία είναι ικανοποιημένη από τον εαυτό της.
Ο Κούντερα απέδιδε την επιδημία της γραφομανίας σε τρεις αιτίες: στον υψηλό βαθμό ευμάρειας (εδώ έκανε λάθος, μπορεί να οφείλεται και στον υψηλό βαθμό εκπτώχευσης), στην εξατομίκευση της κοινωνικής ζωής και στη γενικευμένη απομόνωση και, τέλος, στην παντελή έλλειψη μεγάλων κοινωνικών αλλαγών στην εσωτερική ζωή του έθνους.
Θα μου πείτε η μετάβαση από την (δανεική) ευμάρεια στα μνημόνια δεν ήταν μια μεγάλη κοινωνική αλλαγή; Φυσικά. Ομως καθετί λειτουργεί μέσω διαμεσολαβήσεων και δεν συνεγείρει αυτομάτως τις ανθρώπινες συνειδήσεις.
Στη χώρα μας η συζήτηση για το τι και το πώς της κρίσης και της εξόδου απ’ αυτήν έχει παγώσει τα τελευταία χρόνια -με ευθύνη και της Αριστεράς- με αποτέλεσμα η οργή, η συσσωρευμένη αγανάκτηση, η αίσθηση απόγνωσης και αδιεξόδου, ο κυνισμός και η επιθετικότητα να εκφράζονται στρεβλά μέσα από κανάλια (π.χ. social media) που από τη φύση τους παίζουν τον ρόλο του αμορτισέρ για την απόσβεση των κοινωνικών κραδασμών.
Ομως εν αρχή ην η πράξις και όχι ο Λόγος. Ας το σκεφτούμε!