Στα παραλειπόμενα της
επετειακής Συνόδου της Ρώμης για τα 60 χρόνια της Ε.Ε., με τους ηγέτες
να στοχάζονται το παρελθόν, από κοντά και ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ
Ταγίπ Ερντογάν, να στοχάζεται το πολύ πολύ μακρινό παρελθόν.
Με νέα ξεσπάσματα επέκρινε τη συνάντηση που είχαν οι «27» με τον Πάπα Φραγκίσκο: «Τι δουλειά έχετε να μαζευτείτε γύρω από τον Πάπα;…Το Βατικανό δεν είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης… Δεν κάνετε μέλος την Τουρκία επειδή είναι ισλαμική χώρα...» Εκτός από ναζί -χαρακτηρισμό που απηύθυνε στους Ολλανδούς και τους Γερμανούς ηγέτες- ο Ερντογάν χαρακτήρισε «σταυροφόρους» τους Ευρωπαίους ηγέτες.
Βέβαια, η ιστορία έκρυβε εκπλήξεις μετά τις Σταυροφορίες. Και οι «Ευρωπαίοι» του ύστερου Μεσαίωνα, βλέποντας τις εξαγνιστικές φωτιές των κληρικών και των διανοουμένων, που -μεταξύ δεισιδαιμονίας, παγανισμού και χριστιανικής ευλάβειας- πίστευαν ότι θα κατέτρωγαν τους αμαρτωλούς, τους είχαν δώσει ονόματα: διχόνοια, ψέμα, φιλαργυρία και… μουσουλμάνοι.
Από την άλλη, έρχονταν κάποιοι νηφάλιοι άγγελοι -κάτι σαν τη Συνθήκη της Βεστφαλίας ή σαν τον επίτροπο Μετανάστευσης της Ε.Ε., Δημήτρη Αβραμόπουλο- που καθησύχαζαν τους πιστούς: «Φωτιά που δεν την έχεις ανάψει δεν θα σε κάψει».
Ομως, με απλωμένη την απελπισία στη Ευρώπη των πριγκίπων και των πολέμων, οι μουσουλμάνοι είχαν γίνει αντικείμενο «Μεγάλου Φόβου» τον 15ο και τον 16ο αιώνα. Η εικόνα του Σουλεϊμάν κάτω από τα ευρωπαϊκά κάστρα σκαλώνει ακόμα στις μνήμες.
Η πιθανότητα κατάρρευσης της Βιέννης φάνταζε ολέθρια για την Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία του Κάρολου Κουίντου και αρκετοί διανοούμενοι από τον κύκλο του Ερασμου πρότειναν τη μετακίνηση όλων των χριστιανών στον Νέο Κόσμο, για να γλιτώσουν από τη δουλεία και τη βαρβαρότητα.
Αυτή η σοφία και φαντασία συνεχίστηκε, με τον Τσαρλς Μάτσουριν -έναν εκκεντρικό Ιρλανδό κληρικό συγγραφέα και θείο της μητέρας του Οσκαρ Ουάιλντ- να μνημονεύει στο «Μέλμοθ ο Περιπλανώμενος» (Gutenberg, 2011) το σπαρταριστό σχέδιο εκχριστιανισμού με τη «Σεμνή πρόταση για τη διάδοση του χριστιανισμού σε ξένες χώρες, με σκοπό να εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο». Ιδού!
Η ιδέα ήταν ο προσηλυτισμός των Τούρκων πρέσβεων με την εξής ελεύθερη επιλογή: είτε να τους στραγγαλίσουν επιτόπου είτε να γίνουν χριστιανοί. Και επειδή θα διάλεγαν τον εύκολο δρόμο, έπρεπε να πάρουν όρκο μπροστά σε δικαστή ότι, επιστρέφοντας στην Τουρκία, θα προσηλύτιζαν είκοσι μουσουλμάνους την ημέρα.
Αυτοί οι είκοσι θα προσηλύτιζαν άλλους είκοσι ο καθένας και οι τετρακόσιοι θα προσηλύτιζαν τον αντίστοιχο αριθμό μέχρι που όλη η Τουρκία θα γινόταν χριστιανική πριν το καταλάβει ο σουλτάνος.
Στο τέλος, θα ερχόταν η νίκη: ένα ωραίο πρωί σε κάθε μιναρέ της Κωνσταντινούπολης θα αντηχούσαν καμπάνες αντί για τις κραυγές του μουεζίνη· και όταν ο ιμάμης θα έβγαινε έξω για να δει τι γίνεται, αίφνης, θα έβλεπε τον αρχιεπίσκοπο του Καντέρμπουρι, in pontificalibus (με τα άμφιά του), να κάνει λειτουργία στην Αγια-Σοφιά.
Οπως καταλάβατε, όλα τα παραπάνω εκφράζουν μια ακραία, σίγουρα φαιδρή, ιστορική εκδοχή του «Μεγάλου Ασθενούς» ή του ευρω-τουρκικού σήμερα.
Αλλά αν δει κάποιος προσεκτικά τις απολήξεις αυτής της εκδοχής, διαπιστώνει χρόνιες υπερβολές που -σε «πραγματιστική βάση» γεωπολιτικής και διπλωματίας, αγορών, περιφερειακών συμμαχιών ή συγκρούσεων, ευρωπαϊκής επέκτασης μέσω της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή, αναχαίτισης του ισλαμοφασισμού και της τρομοκρατίας κ.λπ., κ.λπ.- προοικονομούν εξελίξεις. Εκτός από οικονομικοπολιτικό, αποκτούν φορτίο πολιτισμικής βραδυπορίας, και από την πλευρά της Ευρώπης και από την πλευρά της Τουρκίας.
Το πολιτισμικό φορτίο, όπως εκφράστηκε ιδιοτελώς και πρόχειρα με τη «σύγκρουση των πολιτισμών» του Χάντιγκτον, απέκρυψε άλλους φονταμενταλισμούς: την ανισομερή ανάπτυξη και την άδικη παγκόσμια κατανομή πλούτου, τις αποικιοκρατίες, τον νέο και τον παλιό ιμπεριαλισμό κ.λπ.
Αλλά αποτυπώθηκε εξίσου έντονα στις μετα-αφηγήσεις της κοσμικής πολυπολιτισμικότητας και της παγκοσμιοποίησης, στους κοινωνικούς αποκλεισμούς μεταναστευτικών εθνοτικών ομάδων, στις μάχες της μαντίλας και στο… μετανεωτερικό μπουρκίνι.
Η Ευρώπη, εκτός από καλό θησαυροφυλάκιο, από την εποχή των καθολικών βασιλέων που «τακτοποίησαν» τους Μαυριτανούς αλλά εξίσου καλά και τους Εβραίους της Ιβηρικής, ουδέποτε υπήρξε καλό χωνευτήρι.
Και το ίδιο μότο συνεχίστηκε έως την εποχή του Σαρκοζί και της Μαρίν Λεπέν, των ρατσιστών και ισλαμόφοβων Brexiters και των χωρών του Βίζεγκραντ (Πολωνία, Ουγγαρία, Τσεχία και Σλοβακία), που καταγγέλλουν τους «εκβιασμούς» των Βρυξελλών για την κοινή μεταναστευτική πολιτική (!) της Ευρωπαϊκής Ενωσης και το προσφυγικό.
Το αγκάθι στο πλευρό της Ε.Ε. που σήμερα λέγεται Ερντογάν κρύβει ασύμμετρες απειλές. Στο μέτρο που μας αφορά, ενέχει απειλές για την Ελλάδα και την Κύπρο. Στην Τουρκία δεν υπάρχει δημοκρατία. Διώκονται υπαρκτοί και φανταστικοί αντίπαλοι.
Εν μέσω συνεχιζόμενης καταστολής, η Τουρκία φυλακίζει δημοσιογράφους, τουλάχιστον 81 (τους περισσότερους από κάθε άλλη χώρα, σύμφωνα με στοιχεία της Επιτροπής Προστασίας Δημοσιογράφων-CPJ). Τι θα κάνει η Ευρώπη; Για να θέσω αλλιώς το ερώτημα: Ποιος θα ήθελε να ζήσει ξανά κύκλους Σαντάμ και Καντάφι στις μέρες μας;
Με νέα ξεσπάσματα επέκρινε τη συνάντηση που είχαν οι «27» με τον Πάπα Φραγκίσκο: «Τι δουλειά έχετε να μαζευτείτε γύρω από τον Πάπα;…Το Βατικανό δεν είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης… Δεν κάνετε μέλος την Τουρκία επειδή είναι ισλαμική χώρα...» Εκτός από ναζί -χαρακτηρισμό που απηύθυνε στους Ολλανδούς και τους Γερμανούς ηγέτες- ο Ερντογάν χαρακτήρισε «σταυροφόρους» τους Ευρωπαίους ηγέτες.
Βέβαια, η ιστορία έκρυβε εκπλήξεις μετά τις Σταυροφορίες. Και οι «Ευρωπαίοι» του ύστερου Μεσαίωνα, βλέποντας τις εξαγνιστικές φωτιές των κληρικών και των διανοουμένων, που -μεταξύ δεισιδαιμονίας, παγανισμού και χριστιανικής ευλάβειας- πίστευαν ότι θα κατέτρωγαν τους αμαρτωλούς, τους είχαν δώσει ονόματα: διχόνοια, ψέμα, φιλαργυρία και… μουσουλμάνοι.
Από την άλλη, έρχονταν κάποιοι νηφάλιοι άγγελοι -κάτι σαν τη Συνθήκη της Βεστφαλίας ή σαν τον επίτροπο Μετανάστευσης της Ε.Ε., Δημήτρη Αβραμόπουλο- που καθησύχαζαν τους πιστούς: «Φωτιά που δεν την έχεις ανάψει δεν θα σε κάψει».
Ομως, με απλωμένη την απελπισία στη Ευρώπη των πριγκίπων και των πολέμων, οι μουσουλμάνοι είχαν γίνει αντικείμενο «Μεγάλου Φόβου» τον 15ο και τον 16ο αιώνα. Η εικόνα του Σουλεϊμάν κάτω από τα ευρωπαϊκά κάστρα σκαλώνει ακόμα στις μνήμες.
Η πιθανότητα κατάρρευσης της Βιέννης φάνταζε ολέθρια για την Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία του Κάρολου Κουίντου και αρκετοί διανοούμενοι από τον κύκλο του Ερασμου πρότειναν τη μετακίνηση όλων των χριστιανών στον Νέο Κόσμο, για να γλιτώσουν από τη δουλεία και τη βαρβαρότητα.
Αυτή η σοφία και φαντασία συνεχίστηκε, με τον Τσαρλς Μάτσουριν -έναν εκκεντρικό Ιρλανδό κληρικό συγγραφέα και θείο της μητέρας του Οσκαρ Ουάιλντ- να μνημονεύει στο «Μέλμοθ ο Περιπλανώμενος» (Gutenberg, 2011) το σπαρταριστό σχέδιο εκχριστιανισμού με τη «Σεμνή πρόταση για τη διάδοση του χριστιανισμού σε ξένες χώρες, με σκοπό να εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο». Ιδού!
Η ιδέα ήταν ο προσηλυτισμός των Τούρκων πρέσβεων με την εξής ελεύθερη επιλογή: είτε να τους στραγγαλίσουν επιτόπου είτε να γίνουν χριστιανοί. Και επειδή θα διάλεγαν τον εύκολο δρόμο, έπρεπε να πάρουν όρκο μπροστά σε δικαστή ότι, επιστρέφοντας στην Τουρκία, θα προσηλύτιζαν είκοσι μουσουλμάνους την ημέρα.
Αυτοί οι είκοσι θα προσηλύτιζαν άλλους είκοσι ο καθένας και οι τετρακόσιοι θα προσηλύτιζαν τον αντίστοιχο αριθμό μέχρι που όλη η Τουρκία θα γινόταν χριστιανική πριν το καταλάβει ο σουλτάνος.
Στο τέλος, θα ερχόταν η νίκη: ένα ωραίο πρωί σε κάθε μιναρέ της Κωνσταντινούπολης θα αντηχούσαν καμπάνες αντί για τις κραυγές του μουεζίνη· και όταν ο ιμάμης θα έβγαινε έξω για να δει τι γίνεται, αίφνης, θα έβλεπε τον αρχιεπίσκοπο του Καντέρμπουρι, in pontificalibus (με τα άμφιά του), να κάνει λειτουργία στην Αγια-Σοφιά.
Οπως καταλάβατε, όλα τα παραπάνω εκφράζουν μια ακραία, σίγουρα φαιδρή, ιστορική εκδοχή του «Μεγάλου Ασθενούς» ή του ευρω-τουρκικού σήμερα.
Αλλά αν δει κάποιος προσεκτικά τις απολήξεις αυτής της εκδοχής, διαπιστώνει χρόνιες υπερβολές που -σε «πραγματιστική βάση» γεωπολιτικής και διπλωματίας, αγορών, περιφερειακών συμμαχιών ή συγκρούσεων, ευρωπαϊκής επέκτασης μέσω της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή, αναχαίτισης του ισλαμοφασισμού και της τρομοκρατίας κ.λπ., κ.λπ.- προοικονομούν εξελίξεις. Εκτός από οικονομικοπολιτικό, αποκτούν φορτίο πολιτισμικής βραδυπορίας, και από την πλευρά της Ευρώπης και από την πλευρά της Τουρκίας.
Το πολιτισμικό φορτίο, όπως εκφράστηκε ιδιοτελώς και πρόχειρα με τη «σύγκρουση των πολιτισμών» του Χάντιγκτον, απέκρυψε άλλους φονταμενταλισμούς: την ανισομερή ανάπτυξη και την άδικη παγκόσμια κατανομή πλούτου, τις αποικιοκρατίες, τον νέο και τον παλιό ιμπεριαλισμό κ.λπ.
Αλλά αποτυπώθηκε εξίσου έντονα στις μετα-αφηγήσεις της κοσμικής πολυπολιτισμικότητας και της παγκοσμιοποίησης, στους κοινωνικούς αποκλεισμούς μεταναστευτικών εθνοτικών ομάδων, στις μάχες της μαντίλας και στο… μετανεωτερικό μπουρκίνι.
Η Ευρώπη, εκτός από καλό θησαυροφυλάκιο, από την εποχή των καθολικών βασιλέων που «τακτοποίησαν» τους Μαυριτανούς αλλά εξίσου καλά και τους Εβραίους της Ιβηρικής, ουδέποτε υπήρξε καλό χωνευτήρι.
Και το ίδιο μότο συνεχίστηκε έως την εποχή του Σαρκοζί και της Μαρίν Λεπέν, των ρατσιστών και ισλαμόφοβων Brexiters και των χωρών του Βίζεγκραντ (Πολωνία, Ουγγαρία, Τσεχία και Σλοβακία), που καταγγέλλουν τους «εκβιασμούς» των Βρυξελλών για την κοινή μεταναστευτική πολιτική (!) της Ευρωπαϊκής Ενωσης και το προσφυγικό.
Το αγκάθι στο πλευρό της Ε.Ε. που σήμερα λέγεται Ερντογάν κρύβει ασύμμετρες απειλές. Στο μέτρο που μας αφορά, ενέχει απειλές για την Ελλάδα και την Κύπρο. Στην Τουρκία δεν υπάρχει δημοκρατία. Διώκονται υπαρκτοί και φανταστικοί αντίπαλοι.
Εν μέσω συνεχιζόμενης καταστολής, η Τουρκία φυλακίζει δημοσιογράφους, τουλάχιστον 81 (τους περισσότερους από κάθε άλλη χώρα, σύμφωνα με στοιχεία της Επιτροπής Προστασίας Δημοσιογράφων-CPJ). Τι θα κάνει η Ευρώπη; Για να θέσω αλλιώς το ερώτημα: Ποιος θα ήθελε να ζήσει ξανά κύκλους Σαντάμ και Καντάφι στις μέρες μας;
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου