Κύπρος : Η αποτυχία του εξευμενισμού και κινήσεις διαχείρισης της κρίσης

του Γιάννου Χαραλαμπίδη

από το Sigmalive 

Η Τουρκία μας απειλεί παντού και ο Μουσταφά Ακιντζί βρήκε ως αφορμή για να φύγει από τις συνομιλίες τον εορτασμό του Ενωτικού Δημοψηφίσματος. Τόσο σοβαρή και αξιόπιστη είναι η διαδικασία των συνομιλιών… Μια διαδικασία η οποία είχε προ καιρού αποτύχει. Η Τουρκία τα θέλει όλα. Όχι μόνο διαλλακτικότερη δεν έχει γίνει, αλλά κλιμακώνει και εξάγει τη δική της εσωτερική κρίση προς διάφορες κατευθύνσεις, όπως είναι η Συρία, το Κουρδιστάν και το Αιγαίο.

Το επόμενο τουρκικό βήμα θα είναι, σε περίπτωση που δεν εξευρεθεί λύση όπως τη θέλει η Άγκυρα, η πρόκληση έντασης, ακόμη και κρίσης εντός της κυπριακής ΑΟΖ. Εκ των πραγμάτων, επιβάλλεται από τώρα προληπτική και αποτρεπτική στρατηγική και πολιτική δράση, που σημαίνει ότι επιβάλλεται η ορθολογιστική διαχείριση της κατάστασης. Η συνέχιση του εξευμενισμού θα κάνει τα πράγματα χειρότερα, διότι το μόνο που καταφέρνει είναι να δίνει άλλοθι στην τουρκική επεκτατική πολιτική.

Εγγυήσεις, κατοχή, κυρώσεις και ΕΕ

Υπό αυτές, λοιπόν, τις συνθήκες, εκ των πυλώνων της εναλλακτικής διαχείρισης της κατάστασης είναι οι εξής:

1. Καταγγελία της τουρκικής πολιτικής ως μη συνάδουσας με τις αρχές και αξίες της ΕΕ. Δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή ούτε η παρουσία τουρκικού στρατού, ούτε η συνέχιση ξένων εγγυήσεων και ούτε η εγκατάσταση τουρκικών κυρίαρχων βάσεων στο μοντέλο των Βρετανικών.

2. Η θέση της ΕΕ για το θέμα της Συνθήκης Εγγυήσεων στηρίζεται στο άρθρο 357 παρ. 2, που προνοεί ότι: Συνθήκες που υπεγράφησαν προ της ένταξης κράτους μέλους μπορούν να το συνοδεύουν και μετά. Βεβαίως, εφόσον το κράτος μέλος προβεί σε ανάλογες ενέργειες θα ήταν δυνατόν να απαλλαγεί από τέτοια βαρίδια. Είναι αντιληπτό ότι η Συνθήκη Εγγύησης του 60, για να αλλάξει, χρειάζεται τη συμμετοχή των εμπλεκομένων μερών, περιλαμβανομένης και της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Εκείνο που μπορεί να συμβεί από πλευράς της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι όπως ζητήσει τη νομική και πολιτική θέση της ΕΕ κατά πόσον οι Συνθήκες Εγγυήσεων και η παραμονή ξένων στρατευμάτων, και δη παράνομων, σε κράτος μέλος της συνάδουν με το κεκτημένο και με τις αρχές και αξίες της. Ήδη, υπάρχουν προηγούμενες αποφάσεις για τη Γεωργία το 2008 και την Κριμαία το 2013 που καταδικάζουν την εισβολή και την παρουσία ξένων στρατευμάτων και αξιώνουν συμμόρφωση με το Διεθνές Δίκαιο, τον σεβασμό της εδαφικής ακεραιότητας και την επιβολή κυρώσεων.

Ήδη, υπάρχουν τα άρθρα 4 παρ. 2 των Συνθηκών και 222 που απαγορεύουν την παρουσία ξένων στρατών, ενώ το 222 τονίζει ότι, εφόσον ενεργοποιηθεί, τα κράτη μέλη στο πλαίσιο της αλληλεγγύης, οφείλουν να δώσουν στήριξη στο κράτος μέλος της ΕΕ που δέχθηκε την επίθεση. Η Κυπριακή Δημοκρατία τελεί υπό διαρκή τουρκική επίθεση. Και είναι δική της αρμοδιότητα να απευθυνθεί για την ενεργοποίηση του εν λόγω άρθρου.

Στη βάση των ανωτέρω θα μπορούσε να λεχθεί το εξής: Αφενός δεν μπορεί να γίνει δεκτή η νέα συνθήκη περί εγγυήσεων και ξένων στρατών. Αφετέρου μπορεί να θεωρηθεί ως αντίθετη με την έννομη και ηθική τάξη της ΕΕ η παρούσα Συνθήκη Εγγύησης. Ταυτοχρόνως, εάν αυτό μελετηθεί επαρκώς και υπάρχει νομική βάση μπορεί να καταγγελθεί, ακόμη και μονομερώς.

Πάντως, δεν μπορούν να γίνουν δεκτοί ούτε στρατοί κατοχής, ούτε εγγυήσεις σε περίπτωση λύσης. Το ίδιο ισχύει και για την παρουσία ξένων στρατών. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ΕΕ δεν επιτρέπει την παρουσία δικών της στρατευμάτων σε κράτη μέλη, πόσω μάλλον για τον τουρκικό στρατό, που ανήκει σε τρίτο κράτος.

3. Η τουρκική πολιτική επί της Κύπρου δεν συνάδει με αυτήν του υποψηφίου για ένταξη κράτους. Και ως εκ τούτου, ούτε ο εκσυγχρονισμός της τελωνειακής ένωσης Τουρκίας-ΕΕ που είναι μια υπό εξέλιξη διαδικασία μπορεί να ολοκληρωθεί, διότι η Άγκυρα αρνείται να εκπληρώσει το πρόσθετο Πρωτόκολλο, που είναι τμήμα της τελωνειακής ένωσης, με την Κυπριακή Δημοκρατία. Επί τούτου, η Κυβέρνηση αφήνει τα πράγματα να εξελιχθούν, για να μην προκύψει πρόβλημα στις συνομιλίες.

Τούρκοι πολίτες, ΝΑΤΟ και βέτο

Πέραν των ανωτέρω, καμιά αποδοχή της τουρκικής αξίωσης όπως εφαρμοστούν οι τέσσερεις βασικές ελευθερίες για Τούρκους πολίτες και εταιρείες με τη λύση μπορεί να γίνει δεκτή. Δεν είναι θέμα μόνο που αφορά την ΕΕ αλλά και εμάς. Η αποδοχή μιας τέτοιας αξίωσης θα νομιμοποιήσει νέα κύματα εποίκων και τον οικονομικό έλεγχο της Κύπρου από την Τουρκία. Λαμβάνοντας υπ' όψιν ότι η Άγκυρα ελέγχει ήδη τα κατεχόμενα μέσω νερού, ηλεκτρικού ρεύματος, επικοινωνιών και τραπεζών, γίνεται αντιληπτό το εξής: Θεωρεί δεδομένη την προσάρτηση του Βορρά και άρα με τη λύση επιδιώκει: Α. Να ενταχθεί στην ΕΕ από την πίσω πόρτα και Β. Να ελέγξει και να προσαρτήσει ολόκληρη την Κύπρο.

Τώρα εγείρονται όσο ποτέ θέματα ασφάλειας και δη των πολιτών και των συνόρων, κυρίως των θαλάσσιων. Άλλωστε, με μια Κύπρο αποστρατικοποιημένη η ασφάλειά μας εκ των πραγμάτων θα περάσει στην Τουρκία και δη στο ΝΑΤΟ. Χωρίς λύση και με τις ένοπλες δυνάμεις να έχουν τα χάλια τους επιβάλλονται άμεσες διπλωματικές και στρατηγικές κινήσεις.

Εφόσον, λοιπόν, η Κύπρος είναι ούτως ή άλλως ΝΑΤΟ (Βάσεις και εγγυήτριες δυνάμεις), η επόμενη κίνηση θα πρέπει να είναι διπλή. Ένταξη στον Συνεταιρισμό για την Ειρήνη και αίτηση συμμετοχής στο ΝΑΤΟ. Η Τουρκία θα ασκήσει βέτο. Γιατί; Διότι δεν μας θέλει μέσα στα πόδια της. Θέλει αυτή να ελέγχει την κατάσταση. Αλλά και βέτο να ασκήσει τότε: Ι) Θα αναλάβει πλήρως την ευθύνη για τα προβλήματα στις σχέσεις ΝΑΤΟ - ΕΕ λόγω του άλυτου κυπριακού προβλήματος. ΙΙ)

Θα νομιμοποιηθεί η κυπριακή Κυβέρνηση να ασκεί βέτο εντός της ΕΕ σε βάρος της Άγκυρας μέχρι να δεχθεί η Τουρκία τη λογική του win-win. Δηλαδή ένταξη της Κύπρου στο ΝΑΤΟ και συνέχιση των τουρκικών ενταξιακών διαδικασιών, εφόσον η Άγκυρα εκπληρώσει τις βασικές κυπρογενείς υποχρεώσεις της, μεταξύ των οποίων και η αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Ρωσία και Γερμανία

Βεβαίως, ως προς το ΝΑΤΟ υπάρχει το εξής λογικό ερώτημα: Με τη Ρωσία τι γίνεται που είναι φίλη χώρα και μας στηρίζει στα δύσκολα; Η απάντηση έχει τα ακόλουθα σκέλη: 1. Η Ρωσία δεν μας βοήθησε και δεν μας βοηθά από αγάπη, αλλά για την εξυπηρέτηση των δικών της συμφερόντων και για να προκαλεί προβλήματα στη στρατηγική και στην εξυπηρέτηση των συμφερόντων των ΗΠΑ στην περιοχή. Άλλωστε, όπως αξιωματούχοι στην Άγκυρα ισχυρίζονται, η Μόσχα δεν ενεπλάκη στην υπόθεση του κυπριακού φυσικού αερίου λόγω των συμφερόντων που έχει να εξυπηρετήσει στην Τουρκία.

2. Και οι ΗΠΑ είναι ηγέτιδα χώρα του ΝΑΤΟ, αλλά τώρα είναι πρόδηλη λόγω κοινής εξυπηρέτησης συμφερόντων η προσπάθεια επαναπροσέγγισης με τη Ρωσία. 3. Η Τουρκία είναι χώρα του ΝΑΤΟ, όπως και η Γερμανία. Και η μία και η άλλη συνεργάζονται άψογα με τη Μόσχα για ενεργειακούς και άλλους σκοπούς. Η μεν Άγκυρα μέσω του πυρηνικού προγράμματος στο Ακουγιού και στον Turkish Stream, καθώς και μέσω άλλων εμπορικών συναλλαγών, χωρίς κανείς να υποτιμά τον τουρισμό. Το δε, Βερολίνο, μέσω του North Stream 1 και τώρα μέσω του North Stream 2 έχει τα δικά του συμφέροντα να εξυπηρετήσει. Ο τελευταίος, μάλιστα, αγωγός, ο North Stream 2, είναι υψίστης στρατηγικής σημασίας σε σημείο που μπορεί να αλλάξει τα υφιστάμενα ισοζύγια δυνάμεων.

Στρατηγική συμμαχία και αποτροπή

Οι συναφείς κινήσεις που ταχέως θα πρέπει να γίνουν είναι δυο. Προς Ελλάδα και Ισραήλ. Η τουρκική αναθεωρητική πολιτική, την οποία δεν ψιθυρίζει ο Ερντογάν, αλλά φωνάζει, θέλει την Κύπρο, το Αιγαίο και τη Θράκη υπό την επικυριαρχία της νέας Οθωμανική Τάξης Πραγμάτων. Η Άγκυρα δεν αποδέχεται τη Συνθήκη της Λοζάνης, χαρακτηρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία ως εκλιπούσα και δεν αποδέχεται τον ηγετικό ρόλο του Ισραήλ στην περιοχή.

Η απάντηση στην τουρκική απειλή και αναθεωρητική επεκτατική πολιτική θα πρέπει να απαντηθεί ενιαία σε όλο το μέτωπο, με επαναφορά του ελληνικού casus belli σε περίπτωση νέας επίθεσης σε βάρος της Κύπρου. Άλλωστε, η θέση αυτή είναι νόμιμη εφόσον ισχύουν ακόμη οι Συνθήκες Εγγύησης. Από πρακτικής στρατηγικής απόψεως συνιστά ψυχρό ορθολογισμό.

Διότι αν ξεκινήσει κρίση στην Κύπρο το λογικό είναι να διαχυθεί και στο Αιγαίο και αντίστροφα. Η στρατηγική του Δόγματος δεν είναι απλώς επίκαιρη, αλλά ταυτοχρόνως τα γεγονότα και η ιστορία αποδεικνύουν την ορθότητά της και πόσο τραγική και λανθασμένη ήταν η εγκατάλειψή της. Το Αμυντικό Δόγμα δεν προκαλεί εντάσεις, κρίσεις ή πολέμους. Το εντίθετο. Τους αποτρέπει, διότι η επιτιθέμενη Τουρκία θα γνωρίζει ότι το κόστος θα είναι πολύ μεγαλύτερο του οφέλους.

Η Τουρκία μάς δένει...

Η Άγκυρα μάς δένει, μέσω της δική της απειλής, σε ενιαίο μέτωπο με την Ελλάδα και με προέκταση το Ισραήλ. Απόδειξη της σημασίας της αποτρεπτικής απειλής αποτυπώνεται στη σχέση μας με την Τουρκία και στη σχέση της Άγκυρας με το Ισραήλ. Η Τουρκία έχει και την Ελλάδα και την Κύπρο στην μπούκα των κανονιών της. Γιατί δεν έχει και το Ισραήλ; Γνωρίζει ότι δεν θα τα βγάλει πέρα. Ο έλεγχος του ενιαίου γεωπολιτικού και γεωστρατηγικού χώρου από τα Βαλκάνια ως τη Μέση Ανατολή με τη διάθεση οικονομικών, εμπορικών, ναυτιλιακών και στρατιωτικών μέσων αναβαθμίζει τον ρόλο και της Κύπρου και της Ελλάδας και εντός του ΝΑΤΟ, καθώς και της ΕΕ.

Στην ουσία προκύπτει ενίσχυση του ρόλου της Ελλάδας και της Κύπρου στο περιφερειακό και διεθνές εμπόριο, ενώ ταυτόχρονα ενισχύονται οι κυριαρχίες τους. Η οικονομική μάλιστα ανάκαμψη της Ελλάδας δεν μπορεί να επέλθει παρά μόνο μέσα από τις εσωτερικές μεταρρυθμίσεις και μέσα από την ανάπτυξη του ζωτικού της χώρου.

Μια τέτοια στρατηγική μπορεί να αποτελέσει αξιοσημείωτο και αξιόπιστο υποσύστημα ασφάλειας της Ευρώπης έναντι κάθε απειλής, δημιουργώντας νέα ισοζύγια δυνάμεων και αυξάνοντας τις προοπτικές για βιώσιμη λύση του Κυπριακού υπό την έξης έννοια: Η διαπραγμάτευση δεν γίνεται με το πιστόλι στον κρόταφο και η λύση αποτυπώνει συνήθως τα ισοζύγια ή τα ανισοζύγια δυνάμεων μεταξύ των μερών. Εξού και το γεγονός ότι δεν υπάρχει λύση στο Κυπριακό, με την Τουρκία να ισχυρίζεται, και ημέτεροι κατά θλιβερό τρόπο να ακολουθούν, ότι δεν μπορεί να υπάρξει διευθέτηση αν δεν εξυπηρετεί τα στρατηγικά της συμφέροντα!

Αγωγός

Επί τη βάσει ενός τέτοιου συστήματος ασφάλειας, όπως έχει αναλυθεί εν περιλήψει, μπορεί να οικοδομηθεί η οικονομία, η διπλωματία και ο αγωγός από την Κύπρο στην Ελλάδα που θα μεταφέρει το δικό μας φυσικό αέριο, καθώς και του Ισραήλ. Ήδη, το εν λόγω πρόγραμμα έχει παρουσιαστεί και ενώπιον της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για επιχορήγηση στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών δικτύων.

Ο αγωγός EastMed Ισραήλ, Κύπρου, Ελλάδας με προέκταση στην Ιταλία δεν είναι μόνο βιώσιμος αλλά είναι και ασφαλής. Διότι, πώς η Άγκυρα θα εμποδίσει την κατασκευή ενός έργου που επιδοτείται από την ΕΕ, ανήκει στο δίκτυό της και μεταφέρει φυσικό αέριο του Ισραήλ; Ιδού, λοιπόν, που υπάρχει και σχέδιο Β και εναλλακτικά σενάρια. Για όσους μπορούν και θέλουν να τα δουν και να τα μελετήσουν. Η τόλμη δεν είναι ως προς την υλοποίησή τους, αλλά στην παραδοχή του κομματικού κατεστημένου ότι απέτυχε.