Kύπρος : Η κινούμενη άμμος της Γενεύης και η διπλωματία της "σιωπηρής"

του Γιάννου Χαραλαμπίδη

....ΟΙ ΑΜΑΡΤΙΕΣ ΤΗΣ ΕΠΟΙΚΟΔΟΜΗΤΙΚΗΣ ΑΣΑΦΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΡΑΝΤΕΒΟΥ ΣΤΑ ΤΥΦΛΑ

τι θα συμβεί με την εκ περιτροπής προεδρία; Για τους Τούρκους είναι κόκκινη γραμμή. Χωρίς αυτήν και τις εγγυήσεις καθώς και με την παρουσία τουρκικού στρατού δεν υπάρχει λύση.

Εφόσον η Κυπριακή Δημοκρατία θα είναι στις συνομιλίες εκ των ων ουκ άνευ, γιατί ο ΟΗΕ δεν την καλεί ως τέτοια για να κλείσει το θέμα και οι όποιες παρερμηνείες;

Πού στέκουν οι θέσεις των δυο πλευρών πριν από τη Γενεύη

Το ζήτημα της εκ περιτροπής προεδρίας και η «Αιγαιοποίηση» του φυσικού αερίου

Γιατί πρέπει να έχει ενεργό ρόλο η Ε.Ε. και το τουρκικό βέτο

Τι θα συμβεί εάν δεν τα βρουν αυτήν τη φορά: Ναυάγιο ή πάγωμα;

Αλλού κοιτάζει ο Μουσταφά Ακιντζί και η Τουρκία και αλλού ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ενόψει της Διεθνούς Διάσκεψης της Γενεύης. Αυτό τουλάχιστον προκύπτει από τη ρητορική των δυο πλευρών. Τα πάντα κινούνται στη λογική της εποικοδομητικής ασάφειας, παρότι ο Πρόεδρος, ορθώς, είχε δεσμευτεί ότι όλα θα ήταν σαφή. Πεντακάθαρα. Και, όμως, η τουρκική πλευρά επιμένει. Θα είναι πενταμερής. Δηλαδή θα είναι παρόντες στη Γενεύη και θα έχουν ενεργό ρόλο οι ηγέτες των δυο κοινοτήτων και οι εγγυήτριες δυνάμεις. Ούτε τα άλλα, πέραν της Βρετανίας, μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας ούτε η Κυπριακή Δημοκρατία θα είναι παρόντες, όπως τονίζει ο Ακιντζί.

Από την άλλη, ο Πρόεδρος επιμένει ότι η Κυπριακή Δημοκρατία θα είναι στη Γενεύη εκ των ων ουκ άνευ. Και απαντά ο κατοχικός ηγέτης ότι όχι μόνο εκεί δεν θα δεχθεί να είναι η Κυπριακή Δημοκρατία αλλά και κάτι άλλο: Η συμφωνία της Γενεύης και γενικότερα η λύση θα υπογραφεί από αυτούς που θα ιδρύσουν το νέο πολιτειακό σύστημα.

Αναφέρεται, εν ολίγοις, σε διάλυση και παρθενογένεση. Και επιδιώκει η τουρκική πλευρά να συμβεί προφανώς αυτό το οποίο είχαμε αναλύσει από αυτές τις στήλες πριν από είκοσι μέρες: Εάν υπάρξει συμφωνία στη Γενεύη, θα παραπεμφθεί μαζί με τα υπόλοιπα θέματα στη συνολική λύση για να εγκριθεί από τα χωριστά δημοψηφίσματα, τα οποία οι Τούρκοι ερμηνεύουν στη νομική αντίληψη των δυο λαών. Και στηρίζουν τη θέση τους αυτή στο ότι δεν υπάρχει στην κοινή δήλωση της 11ης Φεβρουαρίου η αναφορά στην έννοια ενός και μόνο λαού, παρά μόνο μνεία ότι η εξουσία, δηλαδή η κυριαρχία, πηγάζει εξίσου από Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους.

Διαφορετικές προσεγγίσεις

Πού στεκόμαστε πριν από τη Γενεύη; Συναφώς, καταγράφουμε τα εξής:

1. Δεν έχει κλείσει ακόμη η συνάντηση του Έλληνα Πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα και του Τούρκου Προέδρου Ταγίπ Ερντογάν πριν από τη Γενεύη, στο πλαίσιο της οποίας θα συζητηθούν τα ζητήματα της ασφάλειας, των εγγυήσεων και της αποχώρησης των τουρκικών στρατευμάτων.

2. Η ελληνική πλευρά τονίζει ότι δεν θα δεχθεί να συμμετάσχει σε διεθνή διάσκεψη, παρά μόνο εάν αφορά μόνο στις εγγυήσεις και την ασφάλεια. Η τουρκική πλευρά θέλει να εμπλέξει όλα τα εκκρεμούντα θέματα και να συνδέσει την ασφάλεια με το εδαφικό.

3. Η τουρκική πλευρά υποστηρίζει ότι δεν πρόκειται να δεχθεί λύση χωρίς εγγυήσεις και παραμονή τουρκικού στρατού. Μάλιστα, ο κ. Ακιντζί αναφέρει τα 15 χρόνια, δηλαδή τις τρεις προεδρικές θητείες, ως χρονικό ορίζοντα επανασυζήτησης των εγγυήσεων και της αποχώρησης του τουρκικού στρατού, ενώ Αθήνα και Λευκωσία θέλουν εύλογα χρονοδιαγράμματα για την αποχώρηση του Αττίλα και την κατάργηση των εγγυήσεων.

4. Σε τέτοιας μορφής συνομιλίες, όπως της Γενεύης, όπου θα συζητηθούν τα θέματα της ασφάλειας, οι συμμετέχοντες ασχολούνται με τη συζήτηση των τελευταίων λεπτομερειών και εφόσον έχει εκ των προτέρων διαπιστωθεί σύγκλιση. Μέχρι στιγμής, κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει. Υπό αυτές τις συνθήκες πώς πάνε στη Γενεύη σε ραντεβού στα τυφλά;

Εκτός και αν στο πλαίσιο της μυστικής διπλωματίας εξελίσσεται μια «σιωπηρή επιδιαιτησία» γεφύρωσης των διαφορών προκειμένου να αποτραπεί η αποτυχία και να αλλάξουν ορολογίες οι φόρμουλες των εγγυήσεων και της παραμονής τουρκικού στρατού επί τη βάσει χρονοδιαγραμμάτων χωρίς αλλαγή της ουσίας. Διότι, ακόμη και αν πάμε σε δημοψήφισμα και βγει ναι, οι αμαρτίες της υφιστάμενης διαδικασίας και των αποτελεσμάτων της θα πληρωθούν ακριβά μετά τη λύση.

Ο ρόλος της Ε.Ε. και του Σ. Ασφαλείας

Στα όσα έχουμε ήδη αναφέρει, θα πρέπει να επισημανθούν και τα εξής:

Πρώτον, ο ρόλος της Ε.Ε. δεν έχει ξεκαθαρίσει. Η τουρκική πλευρά επιμένει ότι θα έχει καθεστώς παρατηρητού και ότι «θα είναι εκεί γύρω» για να την φωνάζουν όταν τη χρειάζονται. Η ελληνοκυπριακή πλευρά την θέλει να έχει ρόλο ενεργό, που σημαίνει ότι θα είναι μέρος της συμφωνίας, διότι υπάρχουν ζητήματα που την αφορούν άμεσα, όπως:

Α. Η εφαρμογή του κοινοτικού κεκτημένου στο βόρειο τμήμα της Κύπρου, το οποίο έχει ανασταλεί από το 2004, όπως το Πρωτόκολλο 10 καθορίζει, λόγω της υφιστάμενης κατάστασης, δηλαδή της κατοχής.

Β. Η εφαρμογή του ευρώ από την πρώτη μέρα.

Πώς θα συμβεί είτε το ένα είτε το άλλο χωρίς την Ε.Ε. να έχει ενεργό ρόλο στη Γενεύη και όταν οι τεχνοκράτες των Βρυξελλών τονίζουν σε σημειώματά τους ότι, μέχρι το καλοκαίρι του 2017, οπότε ο κ. Ακιντζί έχει καθορίσει τη διεξαγωγή των δημοψηφισμάτων, δεν μπορεί να εφαρμοστεί ούτε το κεκτημένο ούτε το ευρώ στον βορρά, εξ υπαιτιότητας των λεγόμενων «τουρκοκυπριακών Αρχών», οι οποίες αφενός καθυστέρησαν στις μεταρρυθμίσεις και αφετέρου δεν επιτρέπουν στα κλιμάκια της Ε.Ε. να ελέγξουν το τραπεζικό σύστημα στα κατεχόμενα;

Ένα τραπεζικό σύστημα, που είναι κατά γενικήν ομολογίαν πλυντήριο ξεπλύματος βρόμικου χρήματος. Γι’ αυτό, άλλωστε, γίνεται λόγος για μεταβατικές περιόδους. Και τι θα ισχύει σε αυτές από νομικής και θεσμικής άποψης; Πάντως όχι η Κυπριακή Δημοκρατία.

Δεύτερον, ο ρόλος του συνόλου των μόνιμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας. Η τουρκική πλευρά δεν θέλει τα Μόνιμα Μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας να είναι παρόντα ή, και αν είναι, θα έχουν το καθεστώς του παρατηρητού. Μάλιστα, ο κ. Ακιντζί ισχυρίζεται ότι αυτό είναι που έχει συμφωνηθεί, ενώ ΗΠΑ και Βρετανία δεν θέλουν τη Ρωσία παρούσα.

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δεν διαψεύδει, αλλά ταυτοχρόνως υποστηρίζει ότι θα ήθελε τη συμμετοχή των μονίμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας, διότι ο στόχος του είναι, όπως, κατ’ ελάχιστον, αναλάβουν την επιτήρηση της εφαρμογής της λύσης, μια εξέλιξη την οποία δεν ευνοεί η τουρκική πλευρά. Η Κυβέρνηση επιδιώκει να θέσει μια τέτοια επιτήρηση κάτω από το Κεφάλαιο 7 της Χάρτας του ΟΗΕ, που επιτρέπει ακόμη και τη χρήση στρατιωτικής βίας εφόσον εξαντληθούν τα άλλα μέτρα που μπορούν να ληφθούν, όπως το οικονομικό εμπάργκο και η απαγόρευση πτήσεων ή ακόμη και οι ναυτικοί αποκλεισμοί.

Επειδή θα πρέπει να είμαστε ρεαλιστές, θα πρέπει να επισημανθεί ότι η πρόταση ακούγεται καλή αλλά έχει κενά ως προς την υλοποίησή της για τους ακόλουθους λόγους:

1. Το κεφάλαιο 7 αφορά στις περιπτώσεις διάρρηξης της διεθνούς ειρήνης. Η απόφαση από το Συμβούλιο Ασφαλείας λαμβάνεται ομόφωνα και επί τη βάσει πολιτικών κυρίως κριτηρίων και εθνικών συμφερόντων των κρατών μελών. Αρκεί ένα και μόνο βέτο για να μην ενεργοποιηθεί.

2. Πώς να δικαιολογηθεί μια διεθνής δύναμη κάτω από το κεφάλαιο 7, όταν με τη λύση θα υπάρχει ειρήνη;

3. Πώς θα ενεργοποιηθεί το κεφάλαιο 7 για αντιμετώπιση τουρκικής επίθεσης ή απειλής όταν επιβάλλεται ομόφωνη απόφαση από τα μόνιμα μέλη του για τη σύσταση στρατιωτικής δύναμης, που θα εμπλακεί σε πολεμικές επιχειρήσεις με την Τουρκία; Ποιος θα το πράξει; Αυτό θα συμβεί μόνο εάν αποφασίσουν οι μεγάλες δυνάμεις τη διάλυσή της.

Εκείνο που θα μπορούσε να συμβεί είναι η παρουσία πολυεθνικής δύναμης κάτω από το κεφάλαιο 6, που απαγορεύει ρητώς την εμπλοκή των δυνάμεων του ΟΗΕ σε επιχειρήσεις μεταξύ των αντίπαλων πλευρών.

Αιγαιοποίηση και εκ περιτροπής προεδρία

Τρίτον, η εκμετάλλευση του φυσικού αερίου. Ερώτημα: Πώς θα γίνει η εκμετάλλευση του φυσικού αερίου, όταν η Τουρκία αμφισβητεί την κυπριακή υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ, την οποία τριχοτομεί μεταξύ της ίδιας, του ψευδοκράτους και των ελεύθερων σήμερα περιοχών της Κυπριακής Δημοκρατίας; Εάν αυτά τα ζητήματα δεν επιλυθούν τώρα, πότε θα επιλυθούν; Μετά τη λύση; Εάν συμβεί κάτι τέτοιο θα έχουμε την Αιγαιοποίηση της Κύπρου. Και η Τουρκία θα συνεχίσει να απειλεί. Και μετά τη λύση; Και ποια θα είναι η θέση των Τουρκοκυπρίων στα ομοσπονδιακά θεσμικά όργανα; Μαντέψτε…

Τέταρτον, τι θα συμβεί με την εκ περιτροπής προεδρία; Για τους Τούρκους είναι κόκκινη γραμμή. Χωρίς αυτήν και τις εγγυήσεις καθώς και με την παρουσία τουρκικού στρατού δεν υπάρχει λύση. Το αντίθετο διακηρύσσει η Λευκωσία. Το είπε δημόσια προ ολίγων ημερών ο ίδιος ο Πρόεδρος απαντώντας σε σχετικές με το θέμα δηλώσεις του κ. Ακιντζί. Πώς, λοιπόν, θα συμβιβαστούν τα ασυμβίβαστα; Με την επιστροφή της Μόρφου και την παραχώρηση εκ περιτροπής προεδρίας; Εκτιμούμε ότι κάτι τέτοιο δεν θα το ήθελε κανείς Μορφίτης, διότι είναι δυσανάλογο το κόστος για την ελληνοκυπριακή πλευρά.

Η επιλογή του «παγώματος»…

Πέραν των ανωτέρω, θα μπορούσαμε να απαριθμήσουμε και σειρά άλλων ανοικτών ζητημάτων, που δεν επιλύονται σε πέντε μέρες στην Ελβετία. Η τουρκική πλευρά μάς σπρώχνει σε μια διαδικασία, που όπως και αν καταλήξει, για την ίδια θα προκύψει μόνο όφελος. Είτε θα δεχθούμε τους όρους της είτε θα περάσει στο σχέδιο β’. Αυτό, δηλαδή, της προσάρτησης. Και αν συμβεί το δεύτερο σενάριο, την ευθύνη θα την φέρουν εκείνοι που, ακροβατώντας σε τεντωμένο σχοινί, μας παίρνουν στη Γενεύη χωρίς δίκτυ ασφαλείας. Και χωρίς σχέδιο β’.

Από την άλλη, επειδή ο κ. Έιντε δεν θα θελήσει να κηρύξει αδιέξοδο, διότι θα καταρρεύσει μια διαδικασία στην οποία έχει επενδύσει και τις δικές τους πολιτικές φιλοδοξίες, θα επιδιώξει να την κρατήσει ζωντανή. Δηλαδή ενδέχεται να παγώσει για λίγο καιρό ώς τις προεδρικές εκλογές και να συνεχίσει ο επόμενος Πρόεδρος από εκεί όπου έχει μείνει ο προηγούμενος. Με τα βαρίδια, δηλαδή, των υποχωρήσεων. Εάν, βεβαίως, δεχθεί ο Ερντογάν μια τέτοια φόρμουλα…

Από αυτές τις στήλες είχαμε δώσει διεξόδους στον Πρόεδρο ως θεσμό, διότι τον σεβόμαστε πλήρως και δεν θεωρούμε σε καμιά περίπτωση ότι είναι εκλιπών είτε ο ίδιος είτε η Κυπριακή Δημοκρατία. Το αντίθετο. Είχαμε, λοιπόν, υποστηρίξει ότι ο Γ.Γ. του ΟΗΕ και ο κ. Έιντε θα έπρεπε να είχαν ξεκαθαρίσει το σκηνικό προ της Διεθνούς Διάσκεψης με τον εξής τρόπο: Θα έπρεπε να είχαν μεταβεί στην Άγκυρα, όπου θα έπρεπε να είχαν ρωτήσει ευθέως τον κ. Ερντογάν εάν είναι έτοιμος να συζητήσει πλήρη αποχώρηση στρατευμάτων και κατάργηση εγγυήσεων.

Εάν δεν ήταν έτοιμος, ποιος ο λόγος της Διεθνούς Διάσκεψης, εφόσον θα καταλήξει σε αποτυχία; Εκτός και αν είναι έτοιμη για υποχωρήσεις η Κυβέρνηση. Μπορεί να μην πήγε ο Γ.Γ. του ΟΗΕ στην Άγκυρα, μετέβη όμως ο κ. Έιντε. Και η απάντηση που πήρε είναι ότι δεν θα γίνει δεκτή λύση χωρίς εγγυήσεις και παρουσία τουρκικού στρατού. Πού είναι οι προϋποθέσεις επιτυχούς κατάληξης; Πού είναι το κοινό όραμα και το θετικό κλίμα;

Ο Πρόεδρος παραδέχθηκε ότι υπαναχώρησε μετά το ναυάγιο του Μον Πελεράν υπό την τουρκική απειλή της προσάρτησης των κατεχομένων στην Τουρκία. Γιατί να μην ασκήσουν την ίδια απειλή και στη Γενεύη; Ποιος θα μας σώσει; Εκείνοι, που θα ισχυριστεί κάποιος ότι θα μας σώσουν στη Γενεύη, θα μπορούσαν να μας σώσουν και μετά το Μον Πελεράν; Γιατί ο Πρόεδρος δεν ζήτησε τη βοήθειά τους; Γιατί δεν κατήγγειλε την Τουρκία; Και τι να υποθέσουμε, ότι θα την καταγγείλει μετά τη Γενεύη εάν αποτύχει η διαδικασία; Πώς θα συμβεί κάτι τέτοιο όταν δεν υπάρχει σχέδιο β’;

Η σαφήνεια

Είναι σεβαστή απόλυτα η επιλογή του Προέδρου να εμπλακεί σε αυτήν τη διαδικασία, πιστεύοντας ότι εάν δεν καταλήξει, θα επωμιστεί κόστος η Τουρκία. Μακάρι. Όμως, ας μας επιτραπεί να αμφιβάλλουμε εάν θα συμβεί κάτι τέτοιο. Η Γενεύη δεν έχει γερά θεμέλια αλλά έχει στηθεί πάνω σε μια κινούμενη άμμο. Τονίζουμε, δε, και κάτι άλλο: Ακόμη και αν επωμιστεί κόστος η Άγκυρα μετά τη Γενεύη, η πορεία προς τη διχοτόμηση δεν ανατρέπεται παρά μόνο εάν αλλάξουμε στρατηγική.

Εμείς, επειδή δεν είμαστε απορριπτικοί, υποβάλλουμε στον Πρόεδρο την ακόλουθη σαφή θέση: Να ζητήσει από τον Γ.Γ. του ΟΗΕ, που συγκαλεί τη Διεθνή Διάσκεψη, να είναι ξεκάθαρος περί της συμμετοχής της Κυπριακής Δημοκρατίας και όχι να γίνεται λόγος απλώς περί της συμμετοχής των δυο κοινοτήτων και των ηγετών τους. Εφόσον η Κυπριακή Δημοκρατία είναι εκ των ων ουκ άνευ παρούσα, γιατί να μην το δώσει γραπτώς ο ΟΗΕ; Πού κωλύεται; Ο ίδιος ο Πρόεδρος ορθώς δεσμεύτηκε ότι δεν θα δεχθεί καμιάν ασάφεια…

ΠΗΓΗ : SIGMALIVE