Ένας Οκτώβρης για όλες τις εποχές

Του Γιάννη Σχίζα

Δημοσιεύεται στην ΑΥΓΗ της 27.10.2016

Η  ταινία του Φρεντ Τσίνεμαν υπό τον τίτλο «Ένας άνθρωπος για όλες τις εποχές» είχε σαν θέμα το «όχι» του Άγγλου Τόμας Μορ , νομικού,  πολιτικού και εμπνευστή του όρου «ουτοπία»,  απέναντι στην αξίωση του Βασιλιά Ερρίκου Η να πάρει διαζύγιο και να ξαναπαντρευτεί, παρά τις ντιρεκτίβες της Καθολικής Εκκλησίας….Η ταινία με  το ιστορικά συγκεκριμένο  ΟΧΙ πήρε ένα όσκαρ, πράγμα που  σε βάζει σε σκέψεις για τον αριθμό των όσκαρ που θα χρειάζονταν για να βραβεύσουν το ελληνικό ΟΧΙ του Οκτωβρίου  του 1940….

Αυτό το ρεσιτάλ της  ελληνικής αποκοτιάς με την αντίσταση στον υπ’ αριθμόν «ένα» μπράβο του ναζιστικού  ολοκληρωτισμού, με τον ιστορικό ενθουσιασμό των μαζών μπροστά σε μια σύγκρουση που θα είχε αναπόφευκτα νεκρούς και ανάπηρους, με σκηνικό μια Ευρώπη πλήρως υποταγμένη ή «εξουδετερωμένη» μπροστά στις δυνάμεις του Άξονα, έβαζε πάντοτε το ερώτημα για το κατά πόσο οι Έλληνες του 1940 χρειάζονταν μια εντυπωσιακή νίκη για να ανακάμψουν από το μεγάλο τραύμα της μικρασιατικής πανωλεθρίας …
Η υπόθεση αυτή θα άξιζε μια εις βάθος ιστορική έρευνα- όχι με τη διερεύνηση των ορατών αλλά των αοράτων –με  ένα κοινωνικό ψυχογράφημα μεγάλης κλίμακας, έστω και αν οι συνθήκες εκείνης της εποχής περιόριζαν τις εγγραφές σχετικών  πληροφοριών….

Η ιστορική μνήμη είναι  σημαντική διάσταση  κάθε συλλογικότητας αλλά και κάθε δημοκρατικού  πολιτισμού. Η διάσταση  αυτή με κάνει να ανακαλώ  τη  συγκλονιστική κουβέντα ενός ψυχαναλυτή , του Αλεξάντερ Μίτσιρλιχ, που ασχολήθηκε με μεγάλη επιτυχία με τα προβλήματα της πόλης καταλείποντας, μεταξύ άλλων,  μια βολή εναντίον της «αποκαρδιωτικής προσωρινότητας», που δεν πρέπει να δεσπόζει στη ζωή των ευμετάβολων αστικών σχηματισμών…

Πολλοί αναφέρονται ευθέως και πλαγίως στην  «παραγραφή» κάποιων στιγμών της ιστορίας, όπως ανάλογα υφίσταται η παραγραφή στον ιδιωτικό βίο:  Αν όμως η ιστορία  δεν γίνεται χάριν της ιστορίας,  αν επομένως τα γεγονότα είναι διατηρητέα για παιδαγωγικούς σκοπούς του παρόντος και του μέλλοντος χρόνου,  τότε η παραγραφή μπορεί  μόνο να έχει το νόημα της διαγραφής των παλιών ιστορήσεων και της αντικατάστασής τους με νέες, αρτιότερες και βαθύτερες ιστορήσεις.

Όλα  αυτά   συγκρούονται  με  τη δασκαλίστικη οκνηρία και τον κομφορμισμό που επαναλαμβάνει τα ίδια και τα ίδια στις επετείους. Όμως οι επέτειοι είναι αφορμές αναστοχασμού και καινοτομίας – ή αυτοκαταλύονται ως επέτειοι.

Σε όλες αυτές τις σκέψεις, καθ΄ όλα ορθολογικές,  πρέπει να ενσωματωθεί το βίωμα  μερικών γενεών μετά το 40 : Το καλοκαίρι που σκοτώνεται με τις σταγόνες της βροχής, οι φθινοπωρινοί ουρανοί με πρώτο τον κινηματογραφικό «Ουρανό» του Τάκη Κανελλόπουλου(1962),  η φωνή της Σοφίας Βέμπο, οι παλαιομοδίτικες μορφές και τα ακροάματα   ραδιοφωνικών σταθμών. 

  Όμως ας μην παραδινόμαστε στη νοσταλγία – το μέλλον καραδοκεί….