Αμετανόητο το ΔΝΤ !

Του ΛΕΩΝΙΔΑ ΒΑΤΙΚΙΩΤΗ*

Μόνο ως δημόσια συγγνώμη δεν μπορεί να εκληφθεί η έκθεση του Ανεξάρτητου Γραφείου Αξιολόγησης, με ημερομηνία 8 Ιουλίου, που εξετάζει τη στάση του ΔΝΤ με αφορμή τη συμμετοχή του στα χρηματοδοτικά προγράμματα της ευρωζώνης. (Εδώ το πλήρες κείμενο).

Εκ πρώτης όψεως, πράγματι η έκθεση κατονομάζει τις αδυναμίες που χαρακτήρισαν την εμπλοκή του ΔΝΤ στην ευρωζώνη. Επισημαίνει για παράδειγμα τα μειωμένα αντανακλαστικά των στελεχών του ΔΝΤ απέναντι στα συσσωρευμένα προβλήματα που εμφάνιζαν οι χώρες της ευρωζώνης, που ως σημείο αφετηρίας είχαν μια βαθιά εδραιωμένη αντίληψη πώς «η Ευρώπη διαφέρει». Επίσης, η έκθεση αναφέρεται στις δύο σημαντικότατες αποφάσεις που έκριναν τη συμμετοχή του ΔΝΤ στο πρόγραμμα κι οι οποίες παραβίαζαν το καταστατικό του οργανισμού: Συμμετοχή χωρίς να είναι εξασφαλισμένη η βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους και η εισαγωγή της ρήτρας συστημικής εξαίρεσης που χρησιμοποιήθηκε στη συνέχεια για τη χρηματοδότηση της Ιρλανδίας και της Πορτογαλίας. Μάλιστα στην παράγραφο 42, στη σελίδα 20 αναφέρεται και μια αποκαλυπτική λεπτομέρεια για τον αντιδημοκρατικό τρόπο που λειτουργεί το ΔΝΤ. 

«Ο τρόπος με τον οποίο τροποποιήθηκε το δεύτερο κριτήριο στερούταν διαφάνειας. Η πρόταση να αλλάξει το πλαίσιο κατ’ εξαίρεση πρόσβασης ενσωματώθηκε στην έκθεση του προσωπικού για το ελληνικό αίτημα αλλά οι εκτελεστικοί διευθυντές δεν έλαβαν καμιά προειδοποίηση ότι επίκειτο μια τέτοια αλλαγή. Καθώς αρκετά μέλη της διοίκησης είχαν επισημάνει τις δύο προτάσεις που υπήρχαν στο κείμενο για τη συνολική σύνδεση της Ελλάδας με τα κριτήρια της κατ’ εξαίρεση πρόσβασης, ελάχιστοι αναγνώρισαν τις επιπτώσεις της γλώσσας, μέχρι που ένας εξ αυτών έθεσε το θέμα κατά τη διάρκεια της συνάντησης. Διαφορετικά, η απόφαση θα είχε γίνει δεκτή χωρίς η διοίκηση να έχει πλήρη γνώση»! Το συγκεκριμένο περιστατικό καταρρίπτει τον ισχυρισμό περί ισότιμης συμμετοχής των αντιπροσώπων των κρατών μελών στο ΔΝΤ. Αποκαλύπτει απεναντίας ότι τα ηνία του οργανισμού κρατάει μια ολιγομελής ομάδα που συζητάει και αποφασίζει εν κρυπτώ, χρησιμοποιώντας τα επίσημα όργανα του ΔΝΤ απλώς και μόνον για να επικυρώνει αποφάσεις που νομιμοποιούν τη δράση της. Ενίοτε κι εκ των υστέρων, όπως συνέβη εν προκειμένω.

Ξεχωριστή αναφορά αξίζει στο ρόλο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας που περιγράφεται ως «εξόχως αμφιλεγόμενος». Το Ανεξάρτητο Γραφείο Αξιολόγησης επισημαίνει τη σύγκρουση συμφέροντος που ενυπήρχε στην απόφαση της ΕΚΤ να κάθεται στην ίδια πλευρά του τραπεζιού μαζί με το ΔΝΤ, καθώς επρόκειτο για πιστωτή της Ελλάδας. Η έκθεση έμμεσα πλην σαφώς καυτηριάζει την απόφαση της ΕΚΤ να εξαιρέσει τα ελληνικά ομόλογα που κρατούσε η ίδια από το κούρεμα που επιβλήθηκε με το PSI.

Υπάρχουν κι άλλα αξιόλογα σημεία στην έκθεση, για τα οποία αξίζει κανείς να τη διαβάσει. Όπως για παράδειγμα η επισήμανση των συντακτών περί …ανύπαρκτων εγγράφων! Γράφει κατά λέξη (παράγραφος 10, σελίδα 5): «Το Ανεξάρτητο Γραφείο Αξιολόγησης δεν είχε πλήρη και έγκαιρη πρόσβαση στα εμπιστευτικά έγγραφα του ΔΝΤ. Το προσωπικό του ΔΝΤ συνεργάστηκε στην παροχή ενός μεγάλου αριθμού εσωτερικών εγγράφων στο Ανεξάρτητο Γραφείο Αξιολόγησης, έμαθε όμως ότι πολλά έγγραφα ετοιμάστηκαν πέρα από τα κανονικά, καθιερωμένα κανάλια (και μερικές φορές παρέμειναν σε προσωπικά αρχεία). Γραπτή τεκμηρίωση σε ορισμένα ευαίσθητα θέματα ακόμη και με τη βοήθεια των πλούσιων πηγών του προσωπικού, δεν μπόρεσαν να εντοπιστούν». ΔΝΤ, το βασίλειο της μυστικής διπλωματίας και των στεγανών…

Ακόμη κι έτσι, η έκθεση του Ανεξάρτητου Γραφείου Αξιολόγησης σε τελική ανάλυση νομιμοποιεί και δεν αποδομεί το βαθύτερο σκεπτικό που διέπει την λειτουργία του και αποτυπώθηκε στα Μνημόνια. Βρίσκεται πολύ πιο πίσω ακόμη κι από επικρίσεις που είχαν διατυπωθεί όπως για παράδειγμα από τον Ολιβιέ Μπλανσάρ, τον Ιούλιο του 2015, όταν ήταν επικεφαλής οικονομολόγος του Ταμείου, ο οποίος είχε αναδείξει τρεις πλευρές: Πρώτο, ότι τα ελληνικά προγράμματα «υπηρέτησαν μόνον την αύξηση του χρέους και ζήτησαν υπερβολική δημοσιονομική προσαρμογή». Δεύτερο, ότι η χρηματοδότηση «χρησιμοποιήθηκε για την αποπληρωμή των ξένων τραπεζών και τρίτο, ότι «δομικές μεταρρυθμίσεις που σκοτώνουν τη μεγέθυνση, μαζί με δημοσιονομική λιτότητα έχουν οδηγήσει σε οικονομική κρίση».

Σήμερα, οι αιτιάσεις του καθηγητή Μπλανσάρ, ακούγονται πολύ πιο βάσιμες από ποτέ. Μάρτυρας, η σωρευτική πτώση των επενδύσεων, με βάση το τελευταίο οικονομικό δελτίο της τράπεζας Eurobank, από το 2007 μέχρι το 2015 κατά 40 δις. ευρώ ή 66%. Οι ερευνητές μάλιστα της τράπεζας υποδεικνύουν ως πιθανότερους ερμηνευτικούς παράγοντες την αύξηση των φόρων, την αύξηση του κόστους χρήσης κεφαλαίου και τη μείωση της χρηματοδότησης. Τρεις λόγοι που είναι αποτέλεσμα των μνημονιακών πολιτικών. Μάρτυρας επίσης είναι η μείωση των εξαγωγών (χωρίς καύσιμα) κατά 6,4% τον Μάιο του 2016, σε σχέση με ένα χρόνο πριν, σύμφωνα με τη στατιστική υπηρεσία, που δείχνει την αδυναμία των διεθνών αγορών να λειτουργήσουν σαν αντίβαρο απέναντι στη φθίνουσα εγχώρια ζήτηση. Μάρτυρας τέλος είναι η βουτιά που σημείωσαν τα δημόσια έσοδα τον Ιούλιο, δημιουργώντας ένα κενό σε σχέση με τις προβλέψεις της τάξης του μισού δις. ευρώ, λίγες μόνο ημέρες μετά τη νέα μείωση των επικουρικών συντάξεων.

Η έκθεση του Γραφείου Αξιολόγησης δεν έχει τίποτε να πει για τα κοινωνικά αποτελέσματα των μέτρων που πρότεινε το ΔΝΤ. Επικρίνει αντίθετα την καθυστέρηση που σημειώθηκε στην υλοποίηση των πολιτικών του. Έτσι, στο τελευταίο κεφάλαιο η πρώτη σύσταση αφορά: «Το Εκτελεστικό Συμβούλιο και η διοίκηση πρέπει να αναπτύξουν διαδικασίες που να ελαχιστοποιούν το περιθώριο πολιτικών παρεμβάσεων στην τεχνική ανάλυση του ΔΝΤ». Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και η δεύτερη σύσταση, επισημοποιώντας την περαιτέρω αυτονόμηση του Ταμείου: «Το Εκτελεστικό Συμβούλιο και η διοίκηση πρέπει να ενδυναμώσουν τις υπάρχουσες διαδικασίες για να είναι βέβαιο ότι ακολουθούνται οι συμφωνημένες πολιτικές και δεν αλλάζουν χωρίς προσεκτική μελέτη». Στο εσωτερικό της έκθεσης υπάρχει πληθώρα αναφορών για τη «μικρή πρόοδο» που σημειώθηκε στις ιδιωτικοποιήσεις (πριν την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ) και τις μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας (παράγραφος 70), όπως και την «ισχυρή εγχώρια αντίθεση και την κοινωνική και πολιτική αστάθεια» (παράγραφος 83).

Στην πραγματικότητα οι αντιστάσεις προέρχονταν από τμήματα της κοινωνίας που κλήθηκαν αυθαίρετα να πληρώσουν το τίμημα μιας πολιτικής που δεν είχε καμμιά νομιμοποίηση (η οποία αποφασιζόταν εν κρυπτώ) και μετέφερε το κόστος της προσαρμογής στις πλάτες των πιο αδυνάτων. Αποδείχθηκε δε εξόχως αναποτελεσματική, τουλάχιστον με κριτήριο όσα η ίδια υποσχόταν (πχ επίλυση δημοσιονομικής κρίσης).

Εν κατακλείδι, εξ αρχής ζητούμενο της έκθεσης του Ανεξάρτητου Γραφείου Αξιολόγησης ήταν να καθαγιάσει την πολιτική άγριας λιτότητας του ΔΝΤ και όχι να αναδείξει τις οργανικές αδυναμίες της. Και το καταφέρνει μια χαρά…

*Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ''Επίκαιρα'' τις 5 Αυγούστου 2016