Οι νέοι αγρότες σε δυσμένεια....

Ρεπορτάζ  του Δημήτρη Μιχαηλίδη

Στις  15 Οκτ 2015, στις Βρυξέλλες παρουσιάσθηκε η ενδιάμεση πρόοδος της μελέτης της ECORYS (ένα έργο 1.500.000€ για 18 μήνες, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Wageningen και την εταιρεία AEQUATOR) για την καθιέρωση ενός βελτιωμένου συστήματος ανταλλαγών Νέων Αγροτών, χωρίς ενδείξεις αποδοχής ή προσδιορισμού του προϋπολογισμού και καθορισμού του φυσικού αντικειμένου (πόσοι νέοι αγρότες ετησίως).

Στις 20 Οκτ 2015 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε πρόσκληση υποβολής προτάσεων για το πρόγραμμα Erasmus+, το οποίο ΜΟΝΟ για το 2016 θα διαθέσει ποσό 2.200.000.000€, με το οποίο θα χρηματοδοτηθούν ευκαιρίες για σχεδόν 600.000 νέους (αστούς) που επιθυμούν να σπουδάσουν, να καταρτιστούν, να εκτελέσουν εθελοντική εργασία ή να συμμετάσχουν σε ανταλλαγές νέων και σχέδια που θα υλοποιηθούν στο εξωτερικό.

Και πέραν των 2,2 δις € από την ΕΕ θα διατεθούν άλλα, σε 200.000 εκπαιδευτικούς, εκπαιδευτές και αντιπροσώπους της νεολαίας, προκειμένου να συνεχίσουν την επαγγελματική τους εξέλιξη.

Το 2016, η Επιτροπή εστιάζει τη χρηματοδότηση από το Erasmus+ στην υποστήριξη έργων που αποσκοπούν να καταστήσουν τα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης χωρίς αποκλεισμούς, να τα βοηθήσουν να αντιμετωπίσουν την αυξανόμενη πολυμορφία της διδασκαλίας ανά την Ευρώπη και να συμβάλουν στην αντιμετώπιση του κινδύνου ριζοσπαστικοποίησης των νέων.

Για τους Νέους Αγρότες και για όσους ασχολούνται (εκπαιδευτικούς, εκπαιδευτές, και αντιπροσώπους της αγροτικής νεολαίας) με τους νέους αγρότες, η Ευρ. Επιτροπή ακόμα δεν έχει στα χέρια της κάποιο σχέδιο. Δεν έχει αποφασίσει ακόμα κανένα πρόγραμμα, δεν έχει χρηματοδοτήσει ακόμα τίποτε, δεν σκέπτεται να κάνει γενική πρόσκληση για πιθανούς ωφελούμενους νέους αγρότες, και βέβαια δεν έχει εγκατεστημένο κάποιας μορφής πρόγραμμα ανταλλαγών νέων αγροτών, που να αποσκοπούν να καταστήσουν τα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης νέων αγροτών χωρίς αποκλεισμούς, να βοηθήσουν να αντιμετωπίσουν την παντελή έλλειψη αγροτικής εκπαίδευσης ή την αυξανόμενη πολυμορφία της αγροτικής επαγγελματικής κατάρτισης και εκπαίδευσης ανά την Ευρώπη και να συμβάλουν στην αντιμετώπιση του κινδύνου ριζοσπαστικοποίησης των νέων αγροτών.

Φαίνεται σαν να υπάρχουν δύο κατηγορίες νέων, οι νέοι ευρωπαίοι αστοί και οι νέοι ευρωπαίοι αγρότες και φαίνεται ότι η ΕΕ αναγνωρίζει και φροντίζει μόνο τους νέους αστούς … …

Αν για τους νέους ευρωπαίους αστούς προβλέπονται ανταλλαγές για τουλάχιστον 600.000 νέους μέσα στο 2016 και ανάλογες για τους εκπαιδευτές και αντιπροσώπους των νέων αστών, δεν θα έπρεπε να προβλέπονται τουλάχιστον ανταλλαγές για 60.000 νέους αγρότες και επιπλέον ανάλογες ανταλλαγές για εκπαιδευτές & αντιπροσώπους των νέων αγροτών, μέσα στο 2016? Και με δεδομένη την τεράστια καθυστέρηση, δεν θα έπρεπε για το 2016 να γίνουν «εμπροσθοβαρείς» ενέργειες, δηλαδή να γίνουν δυσανάλογα πολλές θετικές ενέργειες υπέρ των νέων αγροτών, για να καλυφθεί μέρος της καθυστέρησης …?

Για ποια ισότητα ευκαιριών μιλάνε στην ΕΕ και στην Ελλάδα? Όταν στην μία περίπτωση (αστοί) υπάρχει εγκατεστημένο πρόγραμμα ανταλλαγών ERASMUS+, εδώ και πολλά χρόνια, και στην άλλη περίπτωση (αγρότες) δεν υπάρχει ακόμα τίποτε (Τ Ι Π Ο Τ Ε), ούτε στον προϋπολογισμό? Ποιος θα στηρίξει την ανάπτυξη στην Ελλάδα? Ποιος θα ταΐσει την Ευρώπη και την Ελλάδα το 2030 και το 2050? Γιατί υπάρχει συνειδητή επιλογή εις βάρος των νέων αγροτών, και ίσως και μελετημένη άνιση συμπεριφορά, εις βάρος των ευρωπαίων αγροτών?

Στην συνάντηση παρουσίασης της ενδιάμεσης μελέτης της ECORYS σε διαδικασία διαβούλευσης στις Βρυξέλλες, που παρουσιάσθηκε ως το Συνέδριο «Knowledge for Young Farmers- Γνώση για Νέους Αγρότες» (15-16/10/2015, Βρυξέλλες) μετείχαν περίπου 110 σύνεδροι, ενώ από την Ελλάδα μετείχαν στο διήμερο μεταξύ άλλων ο καθ Σέρκο Χαρουτουνιάν (Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών), ο κ Δημήτρης Μιχαηλίδης (Focus group, ΑγροΝέα), η κα Κλεοπάτρα Πανοπούλου (ΕΥΔ, Νέοι Αγρότες), η κα Ραλλιώ Τσίγκου (Focus group, Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αιγαίου), η κα Μαρία Λιονάτου (Αποκεντρωμένη Διοίκηση Κεν. Μακεδονίας), ο κ Γεώργιος Τσουμάνης (Focus group, ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ), η κα Μάγδα Κοντογιάννη (Κτηνοτροφικός Σύλλογος Αττικής), ο κ Λαγόπουλος Χρήστος (Τρίκαλα), ο κ. Γιώργος Αλεξανδράκος (Λακωνία) και άλλοι, των οποίων, οι ελλιπείς γνώσεις της αγγλικής γλώσσας, δεν επέτρεψαν να συνειδητοποιήσουν ότι με την απλή σωματική παρουσία τους, έδιναν «πολιτική δικαιολογία» στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, για να μπορεί να ισχυρισθεί ότι «κάνει κάτι», ούτε βέβαια ήταν σε θέση να κάνουν παρέμβαση στα διαδραματιζόμενα μπροστά τους, ακατάληπτα ή δυσνόητα γλωσσικά για αυτούς, και μάλιστα χωρίς δημοκρατική ή τυπική νομιμοποίηση.

Η μελέτη που παρουσιάσθηκε, ήταν διαχωρισμένη σε τρία μέρη. Το πρώτο μέρος ήταν η έρευνα αναγκών των νέων αγροτών, που περιλάμβανε ερωτηματολόγια σε δείγμα 2.205 νέων αγροτών, κάτω των 40 ετών (με 1518 τηλεφωνικές συνεντεύξεις, 657 μέσω internet, 30 μέσω email κλπ, στα 28 κράτη-μέλη). Το δεύτερο μέρος ήταν η καταγραφή των εμπειριών και αποτελεσμάτων των 185 σχημάτων ανταλλαγών, που πραγματοποιούν σήμερα ανταλλαγές νέων αγροτών σε όλο τον κόσμο. Το τρίτο μέρος ήταν η τεκμηριωμένη πρόταση της ECORYS, AEQUATOR & Wagenigen για την έκδοση ΟΔΗΓΟΥ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΑΝΤΑΛΛΑΓΩΝ ΝΕΩΝ ΑΓΡΟΤΩΝ. Τέλος όλα συμπληρώθηκαν από όσους πήγαν στο διήμερο Συνέδριο και ήξεραν να μιλούν και να εκφράζονται σε συνέδριο ικανοποιητικά στην αγγλική γλώσσα.

Κατά εκφρασθείσες συζητήσεις έγινε απόλυτα σαφές ότι σημαντικότερη παρατήρηση ήταν η εμφανής έλλειψη προσανατολισμού της μελέτης σε θέματα συνεταιριστικά, που δείχνει ότι οι μελετητές είχαν μια άποψη υπέρ της Ιδιωτικής Οικονομικής και ίσως κατά της Κοινωνικής Οικονομίας. Η αγροτική κοινωνία γίνεται αποτελεσματικότερη με διαχειριστικά σχήματα συνεργατικά (συνεταιριστικά), όπου η Κοινωνική Οικονομία είναι η εξέλιξη της Οικιακής Οικονομίας, που πάλι είναι συνδεδεμένη-συνυφασμένη απόλυτα με την ισορροπία στην φύση, και όχι με την «παρά φύση» καπιταλιστική διαχείριση της ζωής … Όπως λέγεται «το χωράφι και ο στάβλος δεν είναι εργοστάσιο» και όσοι το αντιμετωπίζουν ως εργοστάσιο, θα πρέπει να περιμένουν «τέρατα και σημεία».

Τίποτε δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως κομμάτι της Κοινωνικής Οικονομίας και των συνεταιρισμών εάν δεν αναγνωρίζει ότι «Συνεταιρισμός είναι μια αυτόνομη (4^η αρχή) οργάνωση προσώπων η οποία συγκροτείται εθελοντικά (1^η αρχή) για την αντιμετώπιση των κοινών οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών αναγκών και επιδιώξεών τους μέσω μιας από κοινού ιδιόκτητης (3^η αρχή) και δημοκρατικά ελεγχόμενης επιχείρησης (2^η αρχή)». Οι συνεταιριστικές αρχές, όπως καθορίζονται από την ICA-Διεθνή Συμμαχία Συνεταιρισμών είναι: Εθελοντική και ανοικτή ιδιότητα μέλους, Δημοκρατικός έλεγχος των μελών, Οικονομική συμμετοχή των μελών, Αυτονομία και ανεξαρτησία, Εκπαίδευση, κατάρτιση και πληροφόρηση, Συνεργασία μεταξύ των συνεταιρισμών & Μέριμνα για την κοινότητα, ενώ οι συνεταιριστικές επιχειρήσεις βασίζονται στις αξίες: της αυτοβοήθειας, της αυτοευθύνης, της δημοκρατίας, της ισότητας, της δικαιοσύνης και της αλληλεγγύης.

Οι μελετητές της ecorys φάνηκε σαν να αντιμετωπίζουν τα αγροτικά επαγγέλματα ως business στην ύπαιθρο, για την επίτευξη εκχρηματισμένου κέρδους, και όχι ως ΦΡΟΝΤΙΣΤΕΣ του περιβάλλοντος, με ενδιαφέρον για την ευημερία των κατοίκων. Παραφράζοντας το γνωστό «ο πόλεμος είναι αντικείμενο της κοινωνίας και των πολιτικών και όχι των στρατιωτικών», θα μπορούσαμε να τονίσουμε ότι η εκπαίδευση και η γνώση των νέων αγροτών, πρέπει να είναι αντικείμενο των αγροτικών κοινωνιών και των εκπροσώπων τους και όχι των επιστημόνων και των τεχνοκρατών.

Στην υπόλοιπη Ευρωπαϊκή Ένωση οι αγρότες εκφράζονται κυρίως μέσω των Αγροτικών Επιμελητηρίων και των αγροτικών συνδικαλιστικών οργανώσεων που είναι συνήθως τρείς, ανάλογα με το μέγεθος των εκμεταλλεύσεων (μεγάλοι, μεσαίοι, μικροί αγρότες και νέοι αγρότες). Στην Ελλάδα φαίνεται ότι οι μικροί αγρότες αξιοποιούνται ως άλλοθι για τους μεγαλοαγρότες και ο αγροτικός τομέας είναι κατακερματισμένος, όπου κυριαρχούν οργανωμένες μειοψηφίες και πρακτικές κινηματικές, ανάλογα με την ένταση της φωνής και της μαγκιάς καφενόβιων, χωρίς ένα αξιόπιστο thing tank (δεξαμενή σκέψης, χώρο μελέτης πιθανών σεναρίων και τεκμηρίωσης προτάσεων & επιπτώσεων).

Τα προγράμματα ανταλλαγών νέων γεωργών εφαρμόζονται στην Ευρώπη από το 1912, με πρώτο σχήμα την «Travel 2 Farm», που δραστηριοποιείται μέχρι σήμερα. Ως ανταλλαγές νοούνται εγκατάσταση νέων αγροτών σε άλλη χώρα για διάστημα τουλάχιστον 6 εβδομάδων έως 12 μηνών. Το πρόγραμμα χρηματοδοτεί έξοδα μετακίνησης, δίνει pocket money (λεφτά για τις μικροδαπάνες) και φροντίζει για την ανέξοδη διαμονή και διατροφή του νέου/ας αγρότη σε επιλεγμένη αγροτική εκμετάλλευση. Σημασία δίνεται και στην κοινωνική-πολιτιστική προσέγγιση του αγρότη που επισκέπτεται την χώρα. Βέβαια είναι απαραίτητη η επικοινωνιακή (γλωσσική) δυνατότητα του νέου αγρότη.

Μόλις το 17, 5% των ερωτηθέντων νέων αγροτών στην ΕΕ ήξεραν κάτι για πιθανά προγράμματα ανταλλαγών νέων αγροτών στην χώρα τους (!).

Από τους απαντήσαντες στην έρευνα μόνο ένας Έλληνας είχε μετάσχει παλαιότερα σε πρόγραμμα ανταλλαγής (το χαμηλότερο ποσοστό), ενώ τα υψηλότερα ποσοστά είχαν το Λουξεμβούργο (78,3%), Δανία (74,3%), Βέλγιο (64,6%) & Ολλανδία (54,5%).

Ενδιαφέρονται να συμμετέχουν σε πρόγραμμα ανταλλαγών το 90,1% (διακαώς) των Ρουμάνων Νέων Αγροτών, το 83,2% των Κροατών, το 71,8% των Βουλγάρων, το 68,4% των Ούγγρων και το 61,4% των Ελλήνων, ενώ οι Φιλανδοί σχεδόν αδιαφορούν.

Οι πραγματικά εργαζόμενοι νέοι αγρότες φαίνεται ότι δυσκολεύονται να συμμετέχουν σε πρόγραμμα ανταλλαγών κυρίως λόγω έλλειψης χρόνου (69%), και ακολουθούν η δυσκολία εύρεσης αντικαταστάτη (48,6%), η έλλειψη χρημάτων (35,9%, δύσκολο να το καταλάβει κάποιος, αφού όλο το πρόγραμμα καλύπτεται οικονομικά, μέχρι και poket money), ενώ η μη γνώση της γλώσσας επικοινωνίας (32,7%) φαίνεται να μην είναι σοβαρός λόγος αποφυγής του προγράμματος ανταλλαγών (!).

Δεν έχουν καθόλου χρόνο για ανταλλαγές οι Ολλανδοί (84,4%), οι Σουηδοί (84,3%) & οι Φιλανδοί (81%), ενώ οι Έλληνες έχουν αρκετό χρόνο (δυσκολεύονται μόνο 35,6%).

Το 83,9% των ερωτηθέντων πιστεύει ότι θα έχει αξιόλογες εμπειρίες και το 71,2 ότι θα αναπτύξει τις δεξιότητες συνεργασίας, ενώ το 68,3% πιστεύει ότι θα έχει καλύτερα αποτελέσματα στην εκμετάλλευσή του και το 64,8% ότι θα βελτιώσουν τις διοικητικές τους ικανότητες. (πληρ: marie-jose.zondag@ecorys.com)

Οι Νέοι Αγρότες που χρησιμοποιούν συμβούλους ως πηγή πληροφοριών είναι το 91,3% στο Λουξεμβούργο, το 90,9% στην Ολλανδία, το 90,5% στην Δανία, το 80,8% στην Πορτογαλία, το 80,6 στην Ιρλανδία, το 79,2% στην Γερμανία, το 78,7 στην Λιθουανία, το 77,9 στην Βουλγαρία, το 77,6% στην Ουγγαρία, 76,2 στην Φιλανδία κλπ με μόνο 12,9% στην Ελλάδα (το χαμηλότερο …).

Στην Ελλάδα τον χώρο των αντιστοίχων στοιχείων καλύπτει η επιστημονική Εταιρεία Αγροτικής οικονομίας-ΕΤΑΓΡΟ. Η ΕΤ.ΑΓΡ.Ο ιδρύθηκε το 1975 με σκοπούς: τη συμβολή στην προαγωγή της επιστήμης της Αγροτικής Οικονομίας, την επιστημονική μελέτη των αγροτοοικονομικών και αγροτοκοινωνιολογικών θεμάτων της χώρας και την ανταλλαγή και διάδοση των επιστημονικών γνώσεων. Το 14^ο Πανελλήνιο Συνέδριο Αγροτικής Οικονομίας θα διεξαχθεί στο Βόλο το 2016 (www.etagro.gr).

Η πλήρης αναφορά θα είναι αργότερα στο site της Γεν. Δ/νσης AGRI: enrd.ec.europa.eu