Του Αργύρη Αργυρίου
Η τιμή του αργού πετρελαίου το
2014 είχε έντονα σκαμπανεβάσματα. Αφού έφτασε στην ακριβότερη του τιμή στα 112$/bbl (Brent) και 105$/bbl
(WTI) το Ιούνιο που μας
πέρασε, σημείωσε μια ραγδαία πτώση κατά το τελευταίο τρίμηνο του 2014, κλείνοντας στα
62$/bbl & 59$/bbl,
αντίστοιχα, την τελευταία μέρα του χρόνου.
Η πτώση της τιμής του αργού
πετρελαίου συνεχίστηκε, ακόμα και στις μέρες μας, παρά τις αυξομειώσεις, οι χαμηλές τιμές γύρω
στα 52 $/bbl,
παραμένουν και αντιστοιχούν στα επίπεδα των τιμών προ πενταετίας.
Μέχρι σήμερα, είμαστε
συνηθισμένοι να βλέπουμε αύξηση της τιμής του αργού πετρελαίου σε περιπτώσεις
που καταγράφονται μικρές αναταραχές στις χώρες παραγωγής, ή ανόδους στην τιμή
του αργού (και κατά συνέπεια στα παράγωγά του) είτε γιατί στις ΗΠΑ κτύπησε ένας
τυφώνας ή κάποιο ατύχημα συνέβη στην πιο απομακρυσμένη γειτονιά του πλανήτη.
Σήμερα στο υπογάστριο της παραγωγής αργού πετρελαίου στην Μέση Ανατολή,
συμβαίνουν πολλά. Εμφύλιος στην Συρία,
αναρχία στην Λιβύη, οι τζιχαντιστές προελαύνουν ή απωθούνται από τις
πετρελαιοπαραγωγές περιοχές του Ιράκ και
του Κουρδιστάν, γεωπολιτικές ανακατατάξεις στην περιοχή, κυρώσεις εναντίον της
Ρωσίας, νέα σχέδια κατατίθενται, αγωγοί σχεδιάζονται ενώ, άλλοι
εγκαταλείπονται και όμως, οι τιμές των ενεργειακών ορυκτών πέφτουν. Ούτε καν ο
θάνατος του Σαουδάραβα μονάρχη, δεν ανέκοψαν την πτώση των τιμών. Οι
εποχές της δεκαετίας του 1970, εποχές που το φτάρνισμα ενός υπουργού του ΟΠΕΚ
έφερνε ρίγη στις αγορές, πέρασαν.
Σε πείσμα όλων των γεγονότων
αυτών, τους τελευταίους έξι μήνες, οι τιμές του αργού πετρελαίου βρίσκονται σε
συνεχή πτώση. Μάλιστα, οι αγορές
προεξοφλούν ότι οι ίδιες προοπτικές για το μέλλον παραμένουν, αφού και τα συμβόλαια για παραδόσεις μετά από ένα
έτος βρίσκονται πια στα επίπεδα των 60$/bbl. Πολλοί αναλυτές ισχυρίζονται ότι, η κατάσταση αυτή θα
συνεχιστεί για αρκετό χρονικό διάστημα, μάλιστα μιλάνε για μια τριετία,
τουλάχιστον, χαμηλών τιμών αργού πετρελαίου και βέβαια των υπολοίπων προϊόντων
που έχουν τιμές συνδεδεμένες με αυτό (π.χ. φυσικό αέριο, βενζίνες και προϊόντα
διύλισης κλπ).
Τί, τελικά, συμβαίνει; Για την ερμηνεία του φαινομένου αυτού έχουν
προταθεί πολλές εξηγήσεις.
Οι ΗΠΑ, στην προσπάθεια τους να στραγγαλίσουν,
οικονομικά και εμπορικά, την Ρωσία σέρνουν τον χορό των χαμηλών τιμών του
πετρελαίου, ώστε να προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα στην εμπορική επέκταση της.
Πράγματι στον τομέα αυτό βλέπουμε ότι εν μέρει, υπάρχει κάποια αλήθεια, αφού
σημειώνεται πτώση στην τιμή του ρουβλίου (πράγμα που οφείλεται και σε πολλούς
άλλους παράγοντες) και αύξηση του πληθωρισμού. Πολλοί συγκρίνουν την κατάσταση
με την δεκαετία του 1980, αποφαινόμενοι ότι, η πτώση της τότε σοβιετικής ένωσης
οφείλεται στις χαμηλές τιμές των πρώτων υλών και όχι σε κοινωνικά αίτια. Άλλες
ερμηνείες, αποδίδουν τις χαμηλές τιμές του πετρελαίου στην υπερπαραγωγή αργού
από τις χώρες του ΟΠΕΚ. Υπερπαραγωγή που υπερκαλύπτει την ζήτηση, κύρια από τις
δυτικές οικονομίες, αφήνοντας στα αζήτητα απούλητα αποθέματα εκατομμυρίων
βαρελιών αργού.
Μήπως ο τελευταίος λόγος μας
δίνει την εξήγηση; Μετά την οικονομική κρίση του 2008 που έπληξε τις δύση, με
τις φούσκες (την πτώση π.χ. της Lehman Brothers,
την οικοδομική φούσκα της Ισπανίας, τις φούσκες των χρηματιστηρίων των τίγρεων
της ανατολής κλπ) να σκάνε μια-μια, οι δυτικές οικονομίες δεν γύρισαν στην
«ανάπτυξη». Η νέα οικονομική κατάσταση, πλέον, κυβερνάται από ύφεση σε πολλούς
τομείς, όπως μείωση της βιομηχανικής
παραγωγής και της κατανάλωσης βιομηχανικών προϊόντων, μείωση της ζήτησης
υγρών καυσίμων, αύξηση της φτώχειας. Οι υφεσιακές αυτές τάσεις κτύπησαν και τις
δύο πλευρές του Ατλαντικού, αφού παρόμοια φαινόμενα παρατηρούνται τόσο στις
ΗΠΑ, όπου παρατηρείται μεγάλη αύξηση των πολιτών που εξαρτώνται για την
επιβίωση τους από κουπόνια σε τρόφιμα, όσο και στην Ευρώπη, με μεγάλη μείωση,
της τάξης του 30%, στη ζήτηση υγρών
καυσίμων. Παράλληλα, οι πολιτικές λιτότητας, που επιβλήθηκαν στις ευρωπαϊκές
οικονομίες και ιδιαίτερα στις χώρες του νότου, επιδείνωσαν την κατάσταση. Είναι
γνωστό ότι, έφεραν σημαντικές μειώσεις
στις δημόσιες επενδύσεις, που προκάλεσαν, με την σειρά τους, σοβαρότατες
πτώσεις της παραγωγής και στην ευρωπαϊκή
χαλυβουργία, αφού, ο κατασκευαστικός κλάδος βρίσκεται, ουσιαστικά, εν
υπνώσει.
Ποιός όμως κερδίζει και ποιός
χάνει από την νέα αυτή πραγματικότητα;
Προφανώς, χαμένοι πρέπει να θεωρηθούν οι πετρελαιοπαραγωγές χώρες και οι
εταιρείες πετρελαίου (οι παλιές επτά αδελφές). Κερδισμένοι, μάλιστα θεωρούνται,
οι καταναλωτές. Είναι τα πράγματα έτσι;
Οι πετρελαιοπαραγωγές χώρες, είτε
είναι μέλη του ΟΠΕΚ είτε όχι, και οι πετρελαϊκές εταιρείες βλέπουν τα έσοδα τους να μειώνονται ραγδαία,
Χάνουν όμως. Με το κόστος εξόρυξης σε περιοχές της Μ. Ανατολής (Σ. Αραβία, Ιράκ
και Ιράν), να κυμαίνεται σε επίπεδα της τάξης των 1-6 US $/bbl, τα υπερκέρδη
τους παραμένουν. Ακόμα, επειδή πάρα
πολλά ακούγονται τον τελευταίο καιρό για την Βενεζουέλα και την αποτυχία της
οικονομίας της με τις τεράστιες ουρές στα σούπερ μάρκετ, τα κέρδη της είναι
σημαντικά, παρόλο το υψηλό κόστος εξόρυξης, που σύμφωνα με πληροφορίες
βρίσκεται στα επίπεδα των 20$/bbl.
Ναι! μείωση των διαθεσίμων τους υπάρχει, αλλά βέβαια όχι χασούρα. Αν στην κατάσταση προσθέσουμε και το
λαθρεμπόριο, που όπως καταγγέλλεται
πραγματοποιείται από «περιθωριακές» ή ακραίες πολιτικές ομάδες, ρηξικέλευθους
επιχειρηματίες με ή χωρίς την συνενοχή κρατικών δομών, τότε η κατάσταση
περιπλέκεται.
Είναι κερδισμένοι οι καταναλωτές;
Αν πάρουμε για παράδειγμα τους Έλληνες που έχουν υποστεί τα πάνδεινα από την
υπερφορολόγηση, και όχι μόνο, που έφεραν
οι τυφλές μνημονιακές πολιτικές της δικομματικής συγκυβέρνησης ΝΔ-ΠΑΣΟΚ, μάλλον
συνεχίζουν να χάνουν, συνεχίζοντας να πληρώνουν την τρίτη ακριβότερη βενζίνη
στην Ευρώπη. Το πετρέλαιο δε θέρμανσης παραμένει σε απλησίαστα επίπεδα, αφού ο
ΕΦΚ παραμένει σε πολύ υψηλά επίπεδα. Εδώ, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι, πάνω
από τα 2/3 της τιμής που πληρώνει ο καταναλωτής είναι άδικοι φόροι που
εμποδίζουν τους πολίτες να ζεσταθούν τον χειμώνα, κατάσταση που εγκυμονεί
σοβαρότατους κινδύνους για το περιβάλλον.
Οι χαμηλές τιμές του αργού
πετρελαίου έφεραν αλλαγές στους γεωστρατηγικούς σχεδιασμούς. Παραδείγματα
πολλά. Η μείωση των κερδών της Ρωσίας από τις πωλήσεις, έφερε την αναγκαιότητα
να αλλάξουν τον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό τους. Η πρόσφατη συμφωνία της Ρωσίας με
την Τουρκία, σηματοδοτεί την στροφή της προς τις αγορές προς την Ανατολή, αλλά
και την ανάγκη μείωσης του κόστους κατασκευής του αγωγού της Μαύρης θάλασσας (south stream) με την κατασκευή του,
πια, σε πιο ρηχά νερά της Τουρκικής ΑΟΖ. Η Total, σύμφωνα με άρθρο του Κασίνη, εγκαταλείπει πλέον τα
οικόπεδα 10&11 της Κυπριακής ΑΟΖ, λόγω «έλλειψης σοβαρών ενδείξεων». Και
από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού άνοιξαν πολλά θέματα όπως, η αδυναμία των
ΗΠΑ να παρέμβουν, σύμφωνα με δήλωση του αντιπροέδρου, παρά την συνήθεια μέχρι
τώρα, για να συγκρατήσουν τις τιμές των
πετρελαϊκών προϊόντων και η αβουλία του προέδρου των ΗΠΑ να συνεχίσει την
υποστήριξη του αμφιλεγόμενου αγωγού Keystone. Όμως, σίγουρα, ο μεγάλος χαμένος της όλης ιστορίας
είναι οι ΗΠΑ. Τα τελευταία χρόνια οι ΗΠΑ βάσισαν την οικονομική άνθηση τους και
την ενεργειακή τους απεξάρτηση στην εξόρυξη του σχιστολιθικού αέριου, που πέραν των περιβαλλοντικών
προβλημάτων, έχει και πολύ υψηλό κόστος εξόρυξης. Όλοι πια, οι αναλυτές
υποστηρίζουν ότι η χαμηλές τιμές του πετρελαίου επιβραδύνουν κατά πολύ την
βιομηχανία εξόρυξης του σχιστολιθικού αερίου και βάζουν στο ψυγείο τα σχέδια
εκμετάλλευση των μη συμβατικών υδρογονανθράκων σε όλο τον κόσμο! Το θέμα
απασχόλησε και το πρόσφατο οικονομικό φόρουμ στο Νταβός, με τους εκπροσώπους
των πετρελαϊκών εταιρειών να ζητούν από τον ΟΠΕΚ να λάβει μέτρα, ώστε να
υπάρχουν υπερκέρδη «για να συνεχιστούν οι έρευνες για νέα πετρελαϊκά πεδία».
Μήπως αυτά είναι μηνύματα για την εξέλιξη για τους διαγωνισμούς για τα ελληνικά
υποθαλάσσια οικόπεδα στο Ιόνιο και νοτίως της Κρήτης; Ίδωμεν.
Μια άλλη παράμετρος που θα πρέπει
να προσεχθεί είναι οι διαπραγματεύσεις για την συμφωνία για την μάχη ενάντια
στην κλιματική αλλαγή, που αναμένεται να γίνει στο τέλος του χρόνου στο Παρίσι. Υπάρχει σοβαρός
κίνδυνος, οι διαχρονικά άβουλες κυβερνήσεις, βασισμένες στο χαμηλό, πια, κόστος
του αργού πετρελαίου, να αρνηθούν να
λάβουν σοβαρά μέτρα για να πραγματοποιηθούν οι αναγκαίες μειώσεις εκπομπών
αερίων του θερμοκηπίου.
Οι νέες γεωπολιτικές εξελίξεις
επηρεάζουν άμεσα και την χώρα μας και βάζουν επιτακτικά το θέμα της αναθεώρησης
των δεδομένων που επέβαλλε η απερχόμενη μνημονιακή συγκυβέρνηση ΝΔ-ΠΑΣΟΚ. Η νέα
κυβέρνηση, αυτή του ΣΥΡΙΖΑ, τώρα πια, πρέπει να δει όλα τα ανοικτά θέματα με σοβαρότητα.
Να προτείνει ένα νέο εθνικό ενεργειακό σχεδιασμό, αξιοποιώντας τις όποιες
ευκαιρίες ανοίγονται, στο πλαίσιο μια πολυδιάστατης εξωτερικής ενεργειακής
διπλωματίας και ανασχεδιάζοντας τις υπερφίαλες προβλέψεις των προκατόχων,
διασφαλίζοντας, απόλυτα, το δημόσιο συμφέρον και τις ανάγκες των πολιτών.
- Γεωλόγος
B.Sc. – Περιβαλλοντολόγος M.Sc.
Μέλος
γραμματείας τμήματος ενέργειας ΣΥΡΙΖΑ.