ΑΥΤΟΝΟΜΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΧΩΡΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

της Ελένης Πορτάλιου 

Ο ΣΥΡΙΖΑ διαμορφώθηκε ως ενιαίο κόμμα στη βάση μιας ισχυρής οικολογικής ταυτότητας, που συγκροτήθηκε μέσα από οικολογικούς/περιβαλλοντικούς αγώνες, στον ορίζοντα της καταστροφής του κλίματος και της ιλιγγιώδους απώλειας των κοινών φυσικών αγαθών και μεγάλου αριθμού ειδών του πλανήτη.

Η νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση απελευθέρωσε τις δυνάμεις του κεφαλαίου, επιτρέποντας την ανεξέλεγκτη κατακτητική «κυριαρχία του ανθρώπου πάνω στη φύση», η οποία επιφέρει ήδη οδυνηρά αποτελέσματα  όσον αφορά την επιβίωση εκατομμύριων ανθρώπων στον κόσμο.

Το θεσμικό πλαίσιο για το περιβάλλον και τον χωρικό σχεδιασμό, που  οικοδομήθηκε σταδιακά με  επιστημονική, κοινωνική και πολιτική στήριξη, από τη μεταπολίτευση μέχρι την εποχή των μνημονίων, δημιούργησε, αν και με αντιφατικό τρόπο, τις βάσεις για την προστασία του περιβάλλοντος και τα αναγκαία χωρικά πλαίσια και κανόνες ώστε οι παραγωγικές και λοιπές κοινωνικές δραστηριότητες να ασκούνται σύμφωνα με το δημόσιο συμφέρον και την αειφόρο οικολογική προσέγγιση.

Ασκήσαμε συχνά κριτική στα κενά των νόμων που ενισχύουν επιθετικά, ανταγωνιστικά προς το περιβάλλον και τον χωρικό σχεδιασμό, ισχυρά κοινωνικά συμφέροντα τα οποία εκπροσωπούν οι συντηρητικές πολιτικές δυνάμεις.
Όμως, δεν πρέπει να ξεχάσουμε την τεράστια προσπάθεια που έγινε μεταπολιτευτικά και μέχρι σήμερα για να κατοχυρωθούν ο σχεδιασμός και η αειφορία όχι μόνο θεσμικά αλλά και με τη δημιουργία του ΥΠΕΚΑ, που προέκυψε από αλλεπάλληλες μεταμορφώσεις : αρχικά υπήρξε η Διεύθυνση Περιβάλλοντος του Υπουργείου Δημοσίων Έργων, μετά το ΥΧΟΠ (Υπουργείο Χωροταξίας Οικισμού και Περιβάλλοντος), αργότερα το ΥΠΕΧΩΔΕ (Υπουργείο Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων), τέλος το ΥΠΕΚΑ (Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής).

Δεν ξεχνάμε ότι και όταν - όπως επί υπουργίας Αντώνη Τρίτση -  οι νόμοι για τον χωρικό σχεδιασμό και την περιβαλλοντική προστασία του ΥΠΕΧΩΔΕ ήταν υποχρεωτικοί για όλα τα υπουργεία υπήρχε γενικευμένη παράκαμψή τους μέσω της δημιουργίας υπηρεσιών περιβάλλοντος σε κάθε υπουργείο.  

Στα 4 μνημονιακά χρόνια κατεδαφίστηκαν όλοι οι προηγούμενοι νόμοι και διαλύθηκαν οι αρμόδιες υπηρεσίες εφαρμογής. Τίποτε δεν έμεινε όρθιο. Δημιουργήθηκε το ΤΑΙΠΕΔ ως μηχανισμός υφαρπαγής της δημόσιας περιουσίας και περιβαλλοντικής ασυδοσίας. Οι φερόμενες ως επενδύσεις μέσω του ΤΑΙΠΕΔ λειτουργούν σε καθεστώς εξαίρεσης ως προς τις περιβαλλοντικές προϋποθέσεις (βλέπε ΕΣΧΑΔΑ), εναρμονιζόμενες πλήρως με την κυρίαρχη παγκόσμια νέα θεωρία ότι οι επενδύσεις δεν υπόκεινται σε περιβαλλοντικό έλεγχο. Αντίθετα οι επενδυτές αναλαμβάνουν απλώς τη «διαχείριση κινδύνου» της επένδυσης στο πλαίσιο της καθεστηκυίας ασυδοσίας.

Η δημιουργία ενός ασαφούς, ως προς τις ακριβείς αρμοδιότητες, υπερυπουργείου Παραγωγικής Ανασυγκρότησης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας, στο οποίο περιλαμβάνεται η Αγροτική Οικονομία  και το οποίο έχει συναφές περιεχόμενο με το άλλο υπερυπουργείο Οικονομίας, Υποδομών, Ναυτιλίας και Τουρισμού, αποτελεί οπισθοχώρηση, όσον αφορά το περιβάλλον και τον χωρικό σχεδιασμό, από τα μέχρι σήμερα θετικά κεκτημένα. Ένα αυτόνομο υπουργείο Περιβάλλοντος και Χωρικού Σχεδιασμού αποτελεί κλειδί υπερκείμενου ελέγχου των δραστηριοτήτων όλων των υπουργείων,  φορέα κατάργησης   του καταστροφικού μνημονιακού θεσμικού οικοδομήματος και δημιουργίας της αναγκαίας σημερινής νομοθεσίας.

Στο στόχο αυτό πρέπει να επιμείνουμε, συντασσόμενοι με το κοινό αίτημα των 9 οργανώσεων : ΑΝΙΜΑ, Αρκτούρος, Αρχέλων, Δίκτυο Μεσόγειος SOS, Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Καλλιστώ, MEDASSET και WWF Ελλάς.