Της
ΝΑΝΤΙΑΣ ΒΑΛΑΒΑΝΗ
Τις επόμενες μέρες
συμπληρώνονται τρεις μεγάλες 40χρονες επέτειοι:
-40
χρόνια από το πραξικόπημα της χούντας των Αθηνών και της ΕΟΚΑ Β’ με ενθάρρυνση (κυβερνητικών κύκλων
τουλάχιστον) των ΗΠΑ. (15.7.1974).
-40 χρόνια από την εισβολή της
Τουρκίας, που κατέληξε σε περίπου 4.000 νεκρούς, 1619 αγνοούμενους και 200.000
εκτοπισμένους απ’ τα σπίτια τους, στην
κατοχή του 37% του νησιού και τη δημιουργία του «ψευδοκράτους» στη Βόρεια Κύπρο
(20.7.1974).
-40 χρόνια από την
κατάρρευση της χούντας και την πολιτική αλλαγή που ακολούθησε ανοίγοντας τον
κύκλο της Μεταπολίτευσης - μετά από συμβιβασμό μεταξύ χούντας, αμερικανών και
ελληνικού αστικού πολιτικού κόσμου (22-24.7.1974)
Θα επιχειρήσουμε μια σύντομη
διερεύνηση της σημερινής κατάστασης του Κυπριακού με άξονα τις συνομιλίες
ε/κ-τ/κ στη βάση της Κοινής Διακήρυξης Αναστασιάδη-Έρογλου (14.2.2014), στην
οποία κατάληξε ο εξάμηνος πρώτος γύρος των νέων συνομιλιών, ο λεγόμενος και
«διερευνητικός». Ή, όπως το έθεσε από μεριάς Ελλάδας ο ΥΠΕΞ κ. Βενιζέλος
(1.7.2014): «Το πλαίσιο της διαπραγμάτευσης είναι πολύ απλό. Όλα κινούνται,
υποχρεωτικά, εντός του πλαισίου των σχετικών αποφάσεων του Συμβουλίου
Ασφαλείας, του ευρωπαϊκού κεκτημένου, μιας λύσης διζωνικής, δικοινοτικής
ομοσπονδιακής, όπως αυτή έχει ήδη οριοθετηθεί από τον Πρόεδρο Μακάριο το 1977.»
Είναι όντως έτσι;
Δημόσια στάση και
κινήσεις…
Η κινητικότητα μετά τον
τερματισμό των συνομιλιών Χριστόφια-Ταλάτ (2008-2012) εμφανίζεται και πάλι
έντονη. Οι δύο πλευρές διακηρύσσουν την αποφασιστικότητα τους για συμφωνία υπό
τη νέα αρχή διαπραγμάτευσης «τίποτα δεν έχει συμφωνηθεί, μέχρι να συμφωνηθούν
όλα». Αντίθετα με την προηγούμενη περίοδο, που η προσπάθεια ήταν να «κλείνουν»
ένα-ένα τα κεφάλαια: Συνταγματικό, εδαφικό, εγγυήσεις ασφάλειας-αποστρατιωτικοποίηση,
πρόσφυγες-έποικοι, περιουσιακό. (Ο διαχωρισμός σε «κεφάλαια», αντικειμενικά υποβιβάζει το
χαρακτήρα του προβλήματος ως θέμα εισβολής και κατοχής και το αναβαθμίζει ως
πρόβλημα δυσαρμονίας συμβίωσης μεταξύ δύο εθνικών κοινοτήτων).
Καινούργιο
στοιχείο επίσης και οι λεγόμενες «χιαστί» συνομιλίες, μια ιδέα του Προέδρου
Αναστασιάδη.
Οι συνομιλίες φαίνεται να
φτάνουν σήμερα σε κάποιο σημείο καμπής: Ο Αναστασιάδης δήλωσε ότι δε θα
περάσουν απ’ το δεύτερο γύρο, (διατύπωση θέσεων, διαπίστωση συγκλίσεων και
αποκλίσεων), στον τρίτο, του «πάρε-δώσε» (give-and-take ή trade offs), αν η τ/κ πλευρά δεν «ανοίξει» τις θέσεις της και
για τα υπόλοιπα κεφάλαια. Ο τ/κ διαπραγματευτής απαιτεί, ωστόσο, ο γύρος του
«πάρε-δώσε» να ξεκινήσει τον Αύγουστο. Στην τελευταία συνάντηση (7.7) αποφασίστηκε
στις 16.7 να συζητήσουν τις μεταβατικές περιόδους, τα της ΕΕ και την ιθαγένεια,
ενώ στις 18.7 θα γίνει ειδική συνάντηση για τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης
και τον τ/κ «οδικό χάρτη». Η τ/κ πλευρά ζητάει άμεσα δεύτερη «χιαστί» συνάντηση
(ο τ/κ διαπραγματευτής στην Αθήνα, ο ε/κ στην Άγκυρα).
…διαρροές εγγράφων
Πριν λίγες μέρες διέρρευσε
το περιεχόμενο δεκασέλιδου εγγράφου, που ο Πρόεδρος Αναστασιάδης είχε παραδώσει
στα κόμματα-μέλη του Εθνικού Συμβουλίου, με συγκριτική παράθεση των μέχρι σήμερα θέσεων
των δύο πλευρών. Απ’ αυτό γίνεται καθαρό
ότι «οι τουρκικές προτάσεις, που υποβάλλονται στις διαπραγματεύσεις,
περιγράφουν ένα δυσλειτουργικό μόρφωμα, το οποίο έχει έντονα διαχωριστικά
στοιχεία [σ.σ.: Συνομοσπονδίας]… (και) επιβεβαιώνει το μεγάλο χάσμα που υπάρχει
μεταξύ των δύο πλευρών» («Φιλελεύθερος», 9.7.2014).
Στο θέμα του Προέδρου της
Ομόσπονδης Κυπριακής Δημοκρατίας, λ.χ., μετά την απόρριψη απ’ την τ/κ πλευρά
της σταθμισμένης ψήφου, που υπήρχε σε προηγούμενα σχέδια, η ε/κ πλευρά έχει
αποσύρει, ήδη επί Χριστόφια, την εκ περιτροπής Προεδρία, ενώ η τ/κ πλευρά
επιμένει σ’ αυτήν. Ο Πρόεδρος και ο
Αντιπρόεδρος, που στις προτάσεις και των δύο πλευρών θα προέρχονται «από
διαφορετικές συνιστώσες πολιτείες», σύμφωνα με τις προτάσεις των ε/κ θα εκλέγονται
από ολόκληρο τον πληθυσμό, ε/κ και τ/κ, ενώ σύμφωνα με τις προτάσεις των τ/κ,
«το ε/κ μέλος της Προεδρίας θα εκλέγεται από την ε/κ κοινότητα και το ε/κ μέλος
από την τ/κ κοινότητα» κλπ.
Στο έγγραφο αναφέρεται ότι η
τ/κ πλευρά επιχειρεί να περάσει στο γύρο του «πάρε-δώσε» χωρίς προτάσεις και συζήτηση
για το εδαφικό και την ασφάλεια-αποστρατιωτικοποίηση-εγγυήσεις. Για το
τελευταίο – το ουσιαστικότερο κεφάλαιο, καθώς με παραμονή των τουρκικών
στρατευμάτων δε νοείται ανεξάρτητη Δημοκρατία στο νησί – θεωρεί ότι δε μπορούν
να συζητήσουν οι δύο πλευρές, αλλά μόνο μια πολυμερής διάσκεψη με συμμετοχή των
εγγυητριών δυνάμεων. Επίσης ισχυρίζεται ότι δεν υπάρχουν έποικοι! Όλοι διαθέτουν τ/κ ιθαγένεια! Θέμα ιθαγένειας
προς συζήτηση τίθεται μόνο για τους μετανάστες που ζουν στα κατεχόμενα…
…η «εκλιπούσα» δημοκρατία
Είχε προηγηθεί (στο 52ο Συμβούλιο
Σύνδεσης Ε.Ε.-Τουρκίας, στο γραπτό κείμενο της τουρκικής αντιφώνησης), η
απόδοση στην Κυπριακή Δημοκρατία του χαρακτηρισμού defunct (εκλιπούσα) με τις
υπογραφές των πλέον αρμόδιων Υπουργών, Νταβούτογλου και Τσαβούσογλου. Το θέμα
δε θα γινόταν αντιληπτό, αν δεν επακολουθούσε η μίνι κρίση, όταν το έθεσε η
Κυπρία Ευρωβουλευτής – και αντίπαλος του Αναστασιάδη για την Προεδρία του ΔΗΣΥ
- Ελένη Θεοχάρους. Σε απάντηση ο Έλληνας
ΥΠΕΞ προχώρησε στη (μοναδική στην ιστορία των σχέσεων Ελλάδας-Κύπρου και
επιεικώς άστοχη) ρηματική διακοίνωση του Ελληνικού ΥΠΕΞ προς το αντίστοιχο Κυπριακό. Η ουσία ωστόσο
είναι ότι, όπως διαβεβαίωσε τους δημοσιογράφους και ο τ/κ διαπραγματευτής
(9.7.2014), σε περίπτωση συμφωνίας δε θα υπάρχει συνέχεια της Κυπριακής
Δημοκρατίας: «Το σημαντικό είναι να διασφαλιστεί η δημιουργία ενός νέου
συνεταιρικού (σ.σ.:
συνομοσπονδιακού) κράτους, το οποίο θα ιδρυθεί αμέσως μετά την
επίτευξη μιας συνολικής λύσης.»
…και δημόσιοι, αλλά και υπόγειοι φόβοι
Η δημοσιοποίηση του εγγράφου
για το Εθνικό Συμβούλιο είχε σαν αποτέλεσμα μια έκρηξη δημόσιας κριτικής των
κυπριακών κομμάτων, τόσο αυτών που στηρίζουν κριτικά τις συνομιλίες (κυρίως
ΑΚΕΛ) όσο και των υπόλοιπων μικρότερων, που θεωρούν ότι επιβεβαιώνονται οι
θέσεις τους.
«Το ένα μετά το άλλο τα διάφορα στοιχεία της
κυβερνητικής πολιτικής (κοινό ανακοινωθέν, περίοδος διερεύνησης θέσεων,
«χιαστί» συναντήσεις, εμπλοκή της ΕΕ στις συνομιλίες) αποδεικνύονται είτε
αναποτελεσματικά είτε επικίνδυνα» (Στέφανος Στεφάνου, πρώην κυβερνητικός
εκπρόσωπος, ΑΚΕΛ).
Πίσω από τις κουίντες,
κυπριακά κόμματα, εμπειρογνώμονες, ελληνικό ΥΠΕΞ, αναλυτές και στις δύο χώρες
φαίνεται να καταλήγουν στο κοινό, λίγο-πολύ, συμπέρασμα ότι οι συνομιλίες
οδεύουν στην καλύτερη περίπτωση σε «βάλτωμα», κατά πάσα πιθανότητα, όμως, σε
αδιέξοδο. Οι «χιαστί» συνομιλίες κινδυνεύουν να μπλέξουν το Κυπριακό σε
διαδικασίες αποδιεθνοποίησης και την Ελλάδα σε ό,τι πιο επικίνδυνο, σε τετραμερή.
Η τ/κ και τουρκική στάση ερμηνεύονται ως προσπάθεια επικοινωνιακής
εκμετάλλευσης της επίδειξης θέλησης της τ/κ πλευράς για συμφωνία - με στόχο το
φόρτωμα των ευθυνών της αποτυχίας στην ε/κ και ελληνική πλευρά. Και αξιοποίηση
της τρέχουσας κινητικότητας για αναβάθμιση
του «ψευδοκράτους» σε μια προοπτική άτυπων αλλά «κανονικών» οικονομικών σχέσεων
(ταϊβανοποίηση). Το μεγαλύτερο ερωτηματικό είναι η στάση του διεθνούς
παράγοντα, πριν απ’ όλα των ΗΠΑ.
Αλλαγή διεθνούς πλεύσης της
Κυπριακής Δημοκρατίας;
Αρχίζουν να εμφανίζονται
αναλύσεις που επιμένουν ότι οι Αμερικανοί, που ενθάρρυναν όσο κανένας άλλος τις
συνομιλίες, για πρώτη φορά και σε αντίθεση με την περίοδο του Σχεδίου Ανάν, δεν
«καίγονται» ιδιαίτερα για επίτευξη συμφωνίας. Αν προκύψει, καλώς. Θα τη
στηρίξουν. Και βέβαια δεν πρόκειται να πιέσουν την Τουρκία για οποιαδήποτε
υποχώρηση, παρά τους ευσεβείς πόθους από μεριάς Κυπριακής Προεδρίας. Ο ιδιαίτερος
στόχος τους φαίνεται να είναι άλλος:
Μετατόπιση μιας χώρας με μακριά παράδοση στο Κίνημα των Αδεσμεύτων, «ουδέτερη»,
με ιδιαίτερες σχέσεις με τη Ρωσία, σε αντίθετη κατεύθυνση. «Διάλυση» των
σχέσεων με τη Ρωσία και, αντί για αποστρατικοποίηση, «νατοποίηση» (νατοικά
στρατεύματα με νατοϊκή διοίκηση στο νησί). Μια θέση εξαιρετικά αμφίβολης
επιρροής στην Τουρκία, που προφανώς προτιμά τουρκικά στρατεύματα με τουρκική
διοίκηση.
Από αυτή τη σκοπιά θα
μπορούσαν να ερμηνευτούν και οι δηλώσεις Μπάιντεν1 περί συγκρατημένης
αισιοδοξίας, επειδή η Κύπρος υπό τη
νέα ηγεσία έχει καταστεί «γνήσιος στρατηγικός εταίρος των ΗΠΑ», οι κυπριακοί
υδρογονάνθρακες με κατάλληλη συνεργασία μπορούν να συμβάλλουν στην «ενεργειακή
ασφάλεια της Ευρώπης» και «η τουρκική κυβέρνηση αρχίζει να κατανοεί, όχι για
ευγενείς, αλλά για πρακτικούς λόγους, ότι το στάτους κβο στο νησί δεν τους ευνοεί
οικονομικά, στρατιωτικά ή πολιτικά… (καθώς) η ασφάλεια της Τουρκίας απειλείται
από τους Ρώσους στη Μαύρη Θάλασσα, από την κατάρρευση της Συρίας στο Νότο και
από το ISIL
στ’ ανατολικά.»
Εμείς;
Ο ΣΥΡΙΖΑ υποστηρίζει κάθε προσπάθεια
δίκαιης και σταθερής λύσης του Κυπριακού στη βάση των αποφάσεων του ΣΑ και των
ψηφισμάτων της ΓΣ του ΟΗΕ.2 Τη διεθνοποίηση του Κυπριακού
αντί τον εγκλωβισμό του ως διμερές πρόβλημα Τουρκίας-Ελλάδας - ή σε τετραμερή
πλαίσια. Με την αξιοποίηση όλων των
φίλιων δυνάμεων της Κύπρου και με την επίβλεψη των μονίμων μελών του Συμβουλίου
Ασφαλείας του ΟΗΕ.
Υποστηρίζει την μετεξέλιξη της
Κυπριακής Δημοκρατίας σε μια αυθεντική Δημοκρατική Ομόσπονδη Κύπρο με μια
κυριαρχία, μια διεθνή προσωπικότητα, μια ιθαγένεια. Με το λαό κυρίαρχο. Με διασφάλιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων όλων των
πολιτών της, μακριά από ρατσισμούς και φυλετικές διακρίσεις. Μια Κύπρο στην
οποία θα ζουν ειρηνικά και με ίσα δικαιώματα Ελληνοκύπριοι, Τουρκοκύπριοι,
Αρμένιοι, Μαρωνίτες και Λατίνοι.
Ο ΣΥΡΙΖΑ υποστηρίζει μια Κύπρο απαλλαγμένη από κατοχικά στρατεύματα και
πολιτικές εποικισμού. Με πλήρη άρση των «τετελεσμένων» του 1974. Υποστηρίζει
μια Κύπρο Ομοσπονδιακή, με δομές και θεσμούς που θα στοχεύουν στην κοινή διαβίωση
και όχι στο διαχωρισμό των πληθυσμών. Με ουσιαστική προσέγγιση των δύο
κοινοτήτων και αρμονική συμβίωση και συνεργασία σε μία κυρίαρχη Κύπρο, χωρίς
εγγυήτριες δυνάμεις.
1.Ομιλία του Αντιπροέδρου
των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν σε δείπνο της Κληρικολαϊκής Συνέλευσης της Αρχιεπισκοπής
Αμερικής (Φιλαδέλφεια, 9.7.2014). Μεταξύ άλλων ανέφερε και ότι: «Από τις
μεγαλύτερες απογοητεύσεις μου …είναι πως μετά από 40 χρόνια υπάρχουν ακόμα
τουρκικά στρατεύματα στην Κύπρο. Είναι πολύς-πολύς-πολύς καιρός.»
2.Ανακοίνωση της Π.Γ. του
ΣΥΡΙΖΑ για το Κυπριακό, 22.2.2014.