Aναπαραγωγικά δικαιώματα των γυναικών σε καιρό κρίσης

Της Μαρίας Καραμεσίνη Yποψήφια ευρωβουλευτής ΣΥΡΙΖΑ. To κείμενο είναι η εισήγησή της στην εκδήλωση του Τμήματος Φεμινιστικής Πολιτικής/Φύλου και Ομάδας Φεμινισμού και ΛΟΑΔΚΙ της Νεολαίας ΣΥΡΙΖΑ με τίτλο «Κίνημα για μια Φεμινιστική Ευρώπη: Αναπαραγωγικά δικαιώματα και ελευθερίες στην Ε.Ε.», στις 9 Μαΐου 2014. Συζητάμε για τα αναπαραγωγικά δικαιώματα και τις ελευθερίες στην Ε.Ε., στο πλαίσιο της πανευρωπαϊκή καμπάνιας του Κόμματος Ευρωπαϊκής Αριστεράς, στο οποίο εντάσσεται ο ΣΥΡΙΖΑ. Συζητάμε  για τη διασφάλιση του δικαιώματος των γυναικών να αποφασίζουν για το σώμα τους και για το εάν και πότε θα κάνουν παιδιά. Το δικαίωμα αυτό ήταν μία από τις κεντρικές διεκδικήσεις του φεμινιστικού κινήματος στις δεκαετίες του 1970 και 1980 και οδήγησε στις περισσότερες χώρες στην νομιμοποίηση των εκτρώσεων και στη συνέχεια τη βελτίωση της σχετικής νομοθεσίας, καθώς και στην ανάπτυξη υπηρεσιών οικογενειακού προγραμματισμού και την εισαγωγή της σεξουαλικής αγωγής στην εκπαίδευση στις περισσότερες χώρες της Ε.Ε. Δικαίωμα σε ελεύθερες και ασφαλείς αμβλώσεις Το κεντρικό σύνθημα της καμπάνιας του Κόμματος της Ευρωπαϊκής Αριστεράς είναι οι «ελεύθερες και ασφαλείς αμβλώσεις». Όμως, όπως θα δούμε στη συνέχεια, τα αναπαραγωγικά δικαιώματα των γυναικών δεν περιορίζονται στο δικαίωμά τους να αποφασίζουν τον τερματισμό μιας πρόωρης εγκυμοσύνης με ασφαλή και νόμιμο τρόπο. Η καμπάνια αυτή είχε ως αφετηρία το νομοσχέδιο της κυβέρνησης Ραχόι, που περιορίζει το δικαίωμα των Ισπανίδων στην άμβλωση, και ολοκληρώνεται αύριο στη Μαδρίτη. Και είμαστε χαρούμενες που η μαζική αντίδραση σ’ αυτό το νομοσχέδιο, η τεράστια κινητοποίηση στην Ισπανία και το κίνημα αλληλεγγύης προς τις Ισπανίδες στην υπόλοιπη Ευρώπη έχει μέχρι σήμερα αποτρέψει την ψήφιση αυτού του νομοσχεδίου που αποτελεί τεράστια κοινωνική οπισθοδρόμηση για τα δικαιώματα των γυναικών στην Ευρώπη. Είχε προηγηθεί η περίπτωση της Ουγγαρίας, στην οποία το νέο Σύνταγμα του 2011 όρισε ότι « η ανθρώπινη ζωή θα προστατεύεται από την στιγμή της σύλληψης» και ο τελευταίος νόμος του 2013 όρισε ότι η άμβλωση επιτρέπεται μόνο μέχρι τη 12η εβδομάδα κύησης και μόνο σε περιπτώσεις που κινδυνεύει η ζωή της μητέρας, δυσπλασίας του εμβρύου, βιασμού ή αιμομιξίας, ή η μητέρα βρίσκεται σε κατάσταση κρίσης για οικονομικούς, κοινωνικούς και ψυχικούς λόγους. Απαγορεύεται σε όλες τις περιπτώσεις από την 12η εβδομάδα και πάνω. Για να έχουμε ένα μέτρο σύγκρισης, στην χώρα μας ο ισχύων νόμος του 1986, που αποποινικοποίησε και ρύθμισε την έκτρωση, επιτρέπει την τεχνική διακοπή της κύησης μέχρι την 12η εβδομάδα χωρίς προϋποθέσεις, μέχρι την 19η σε περίπτωση βιασμού,  αιμομιξίας ή αποπλάνησης, μέχρι την 24η όταν υπάρχουν ενδείξεις σοβαρής ανωμαλίας του εμβρύου, και σε οποιαδήποτε στιγμή όταν υπάρχει αναπότρεπτος κίνδυνος για τη ζωή της εγκύου ή κίνδυνος σοβαρής και διαρκούς βλάβης της σωματικής ή ψυχικής της υγείας. Επίσης προβλέπεται η κάλυψη των δαπανών από την κοινωνική ασφάλιση. Χρειάστηκαν 10 χρόνια αγώνες από το ελληνικό φεμινιστικό κίνημα γι’ αυτή την κατάκτηση, που ευτυχώς δεν έχει απειληθεί σοβαρά μέχρι τώρα. Η Ουγγαρία συγκαταλέγεται σήμερα μεταξύ των χωρών με περιοριστική νομοθεσία για τις αμβλώσεις, με ακραίες περιπτώσεις τη Μάλτα, την Πολωνία και την Ιρλανδία, όπου ισχύει πλήρης απαγόρευση, με ελάχιστες εξαιρέσεις. Όμως η Ουγγαρία και η Ισπανία βρίσκονται στην πρώτη γραμμή των χωρών στις οποίες περιορίζεται το δικαίωμα στην ελεύθερη επιλογή της μητρότητας, με αφετηρία ένα προηγούμενο φιλελεύθερο νομοθετικό πλαίσιο. Το βασικό όμως είναι να καταλάβουμε από πού έρχεται αυτή η επίθεση, γιατί και σε άλλες χώρες της Ε.Ε. μπορεί να αντιμετωπίσουμε το ίδιο πρόβλημα άμεσα ή τα επόμενα χρόνια. Και δεν χωράει εφησυχασμός, από τη στιγμή που τον περασμένο Δεκέμβριο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλια απέρριψε, με σύμπραξη των συντηρητικών και θρησκευτικών δυνάμεων, την Έκθεση Εστρέλα για τα σεξουαλικά και αναπαραγωγικά δικαιώματα των γυναικών που κατέθεσε προς ψήφιση η Επιτροπή Δικαιωμάτων των Γυναικών και Ισότητας των Φύλων. Είναι σαφές ότι η επίθεση στα αναπαραγωγικά δικαιώματα των γυναικών είναι άμεσα συνυφασμένη με την άνοδο των συντηρητικών, λαϊκιστικών και ακροδεξιών κομμάτων και τη διευρυνόμενη απήχηση των εθνικιστικών και ρατσιστικών ιδεολογιών, που βρίσκουν πρόσφορο έδαφος και αναπτύσσονται ραγδαία στο έδαφος της κατεδάφισης των εργασιακών και κοινωνικών δικαιωμάτων, που προκαλούν οι πολιτικές λιτότητας και στη σημερινή νεοφιλελεύθερη Ευρώπης. Γι’ αυτές τις δυνάμεις, ο περιορισμός των αμβλώσεων συμβάλλει στη δημογραφική ενίσχυση του έθνους, εν μέσω οικονομικής κρίσης και ανατροπής της εθνικής σύνθεσης του πληθυσμού λόγω μετανάστευσης. Το Κόμμα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς και ο ΣΥΡΙΖΑ στηρίζουν το φεμινιστικό κίνημα Εμείς, στο ΣΥΡΙΖΑ, παλεύουμε ενάντια στη νεοφιλελεύθερη Ευρώπη, τον εθνικισμό και το ρατσισμό, για μια Ευρώπη της κοινωνικής αλληλεγγύης, της κοινωνικής δικαιοσύνης, της απελευθέρωσης των γυναικών και της ισότητας των φύλων. Μαζί με το σύνολο των πολιτικών κομμάτων που αποτελούν το Κόμμα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς, θα ενώσουμε τις δυνάμεις μας με το φεμινιστικό κίνημα της Ευρώπης για την αποτροπή οποιασδήποτε οπισθοδρόμησης σε οποιαδήποτε χώρα της Ε.Ε. και για την ψήφιση ευρωπαϊκής νομοθεσίας που θα κατοχυρώνει το δικαίωμα των γυναικών σε ελεύθερες αμβλώσεις. Επίσης θα αγωνιστούμε για το δικαίωμα των γυναικών σε ασφαλείς αμβλώσεις, διεκδικώντας σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο την ενίσχυση των δημόσιων συστημάτων υγείας, τη βελτίωση της περίθαλψης και την ίση πρόσβαση όλων των γυναικών. Το τελευταίο έχει μεγάλη σημασία στη χώρα μας, όπου το ένα τρίτο του πληθυσμού είναι ανασφάλιστο και τα δικαιώματα στην περίθαλψη κατοχυρώνονται μέσω της ασφάλισης. Δικαίωμα στην αντισύλληψη και τον οικογενειακό προγραμματισμό. Σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση Τα αναπαραγωγικά δικαιώματα δεν ταυτίζονται με το δικαίωμα σε ελεύθερες και ασφαλείς αμβλώσεις. Για το φεμινιστικό κίνημα δεν είναι η έκτρωση αλλά η αντισύλληψη το επιθυμητό μέσο άσκηση του δικαιώματος των γυναικών στην επιλογή του εάν και πότε θα γίνουν μητέρες. Στην τελευταία της έκθεση για την Ελλάδα, η Επιτροπή του ΟΗΕ για την Εξάλειψη των Διακρίσεων κατά των Γυναικών (CEDAW) εξέφρασε την ανησυχία της για το υψηλό ποσοστό αμβλώσεων στην χώρα μας, την πολύ χαμηλή χρήση μεθόδων αντισύλληψης υψηλής ποιότητας και αποτελεσματικότητας, και την ανεπαρκέστατη εκπαίδευση σε θέματα σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας και δικαιωμάτων, ιδίως των εφήβων. Ο ΣΥΡΙΖΑ θα επιδιώξει να βελτιώσει την κατάσταση σε όλα αυτά τα πεδία και θα δώσει μεγάλη έμφαση στη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Δικαίωμα στη μητρότητα και την ασφαλή εγκυμοσύνη Το φεμινιστικό κίνημα, στο οποίο συμμετείχαν πολλές γυναίκες της γενιάς μου, δεν πάλεψε μόνο για το δικαίωμα στην έκτρωση και την αντισύλληψη αλλά και για την απελευθέρωση των γυναικών από τις κοινωνικές αξίες και τα στερεότυπα ως προς το ρόλο των γυναικών, που ήθελαν τις γυναίκες ανολοκλήρωτα άτομα και προσωπικότητες εάν δεν γίνονταν μητέρες. Πάλεψε ενάντια στην καταναγκαστική μητρότητα και για το δικαίωμα των γυναικών να επιλέγουν να μην κάνουν παιδιά χωρίς αυτό να αποτελεί κοινωνικό στίγμα. Δεν πάλεψε για το δικαίωμα στη μητρότητα αλλά στην άρνησή της. Η σημερινή κρίση, στην Ευρώπη και την Ελλάδα δεν είναι σαν τις άλλες. Έχει ανατρέψει τα δεδομένα που ξέραμε σε όλους τους τομείς της καθημερινής ζωής και μας καλεί να αναπροσαρμόσουμε τον τρόπο σκέψης μας για τα αναπαραγωγικά δικαιώματα γυναικών, αλλά και ανδρών. Σήμερα, στον Ευρωπαϊκό Νότο, αλλά και πολλές χώρες της ανατολικής Ευρώπης που έχουν υποστεί ή υφίστανται τις συνέπειες της κρίσης και της ανεργίας, και όπου εφαρμόστηκαν και εφαρμόζονται οι πιο σκληρές πολιτικές λιτότητας, αυτό που αμφισβητείται πλέον δεν είναι το δικαίωμα των γυναικών να μην κάνουν αλλά να κάνουν παιδιά. Αμφισβητείται δηλαδή το δικαίωμα των γυναικών στη μητρότητα, αλλά και των ανδρών στην πατρότητα. Σε συνέντευξη που έδωσαν οι Γιατροί του Κόσμου τον περασμένο Δεκέμβρη ανέφεραν ότι το 40% των γυναικών της χώρας μας που βρίσκονται σε γόνιμη ηλικία είναι άνεργες. Εάν συνυπολογίσουμε ότι ένα επίσης μεγάλο ποσοστό των νέων ανδρών είναι άνεργοι, καταλαβαίνουμε γιατί οι γεννήσεις μειώθηκαν κατά 12,5% μεταξύ 2010 και 2012. Λίγο μικρότερα ποσοστά μείωσης εμφανίζουν η Ισπανία και η Πορτογαλία. Στη χώρα μας όμως επιπλέον περίπου 3 εκατομμύρια πολίτες έχουν χάσει την ασφαλιστική τους κάλυψη και άρα πολλές έγκυες γυναίκες είναι ανασφάλιστες και καλούνται να επωμιστούν οι ίδιες το κόστος της ιατροφαρμακευτικής τους περίθαλψης, των εξετάσεων προγεννητικού ελέγχου και του τοκετού. Οι πιο φτωχές από αυτές, που δεν έχουν να πληρώσουν τον τοκετό, εκθέτουν τον εαυτό τους και τα νεογέννητα σε κίνδυνο. Τα νεκρά έμβρυα στη χώρα μας αυξήθηκαν κατά 21% από το 2008 και 2011. Οι ανασφάλιστες μετανάστριες καλούνται να πληρώσουν στα δημόσια νοσοκομεία διπλάσια έξοδα τοκετού σε σχέση με αυτές που έχουν ελληνική υπηκοότητα. Μνημόνια και λιτότητα – οι εχθροί των αναπαραγωγικών δικαιωμάτων  γυναικών και ανδρών Θα μπορούσαμε λοιπόν να συμπεράνουμε ότι οι βάρβαρες πολιτικές λιτότητας και τα Μνημόνια είναι οι μεγαλύτεροι εχθροί των αναπαραγωγικών δικαιωμάτων των γυναικών αλλά και των ανδρών. Επιπλέον βάζουν σε κίνδυνο τις έγκυες γυναίκες που ανήκουν στα πιο φτωχά και ευάλωτα στρώματα της κοινωνίας. Αυτό το φαινόμενο αποτελεί μια σημαντική αλλά παραγνωρισμένη διάσταση της ανθρωπιστικής κρίσης στη χώρα μας. Η σημερινή λοιπόν πρόκληση για το ΣΥΡΙΖΑ -που ως κόμμα διεκδικεί στην Ελλάδα την πρώτη θέση στις ευρωεκλογές και τη μελλοντική διακυβέρνηση της χώρας– αλλά και για το Κόμμα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς, δεν είναι να υποστηρίξουν με όλες τους  τις δυνάμεις μόνο το δικαίωμα των γυναικών σε ελεύθερες και ασφαλείς εκτρώσεις και την αντισύλληψη ή τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση των εφήβων, δηλαδή τα κλασικά αιτήματα του φεμινιστικού κινήματος σε περίοδο οικονομικής ανάπτυξης. Αλλά επίσης, και εμφατικά, να υποστηρίξουν το δικαίωμα των γυναικών στη μητρότητα και την ασφαλή εγκυμοσύνη, καθώς και το δικαίωμα των ανδρών στην πατρότητα. Προϋπόθεση γι’ αυτό είναι η ανατροπή των πολιτικών λιτότητας στην Ελλάδα και την Ε.Ε. και η διεκδίκηση πολιτικών ανάπτυξης, απασχόλησης και ενίσχυσης του κοινωνικού κράτους. ΧΩΡΙΣ ΑΝΑΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΛΙΤΟΤΗΤΑΣ ΔΕΝ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΚΑΤΟΧΥΡΩΘΟΥΝ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Το πολιτικό πρόγραμμα του Κόμματος της Ευρωπαϊκής Αριστεράς και του ΣΥΡΙΖΑ για μια φεμινιστική Ευρώπη συναντά τις διεκδικήσεις του φεμινιστικού κινήματος για την απελευθέρωση των γυναικών και την ισότητα των φύλων και ανοίγει το δρόμο για μία νέα ανάγνωση των αναπαραγωγικών δικαιωμάτων σε περίοδο κρίσης.