Του
Jeremy Rifkin. Πηγή : ΤΑ ΝΕΑ , 22/03/2014
ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΟΙΚΟΛΟΓΕΙΝ : Αν κρίνει κανείς από
ένα βιβλίο του που εντυπωσίασε το παγκόσμιο κοινό («Το τέλος της εργασίας»,
1996) ο Ρίφκιν διακατέχεται από μια φουτουριστική διάθεση, που την εξωτερικεύει
και με το παρόν άρθρο. Σχεδόν θυμίζει τον Αντρέ Γκορζ με τις επίσης φουτουριστικές
τάσεις του, μόνο που αναφέρεται σε κάποιον «αντικαπιταλισμό» που δεν είναι σοσιαλισμός αλλά κάτι
κοντινό με τον λεγόμενο τρίτο τομέα.
Ίσως πάλι ο Ρίφκιν να αποφεύγει τη χρήση κάποιων όρων, που κάνουν «τζιζ» στην
αμερικανική κοινωνία….
Jeremy
Rifkin :
Αρχίζουμε
να είμαστε μάρτυρες ενός παραδόξου στην καρδιά του καπιταλισμού, που τον
οδήγησε σε επιτυχία αλλά τώρα απειλεί το μέλλον του: Η ισχύς των ανταγωνιστικών
αγορών μειώνει τα κόστη τόσο πολύ, που πλέον πολλά αγαθά και υπηρεσίες
προσφέρονται σχεδόν δωρεάν, χωρίς περιορισμό και χωρίς να υπόκεινται στις
δυνάμεις της αγοράς. Μπορεί οι οικονομολόγοι να τάσσονταν πάντα υπέρ της
μείωσης του οριακού κόστους, αλλά ποτέ δεν περίμεναν ότι μια τεχνολογική
επανάσταση μπορεί να οδηγήσει τα κόστη αυτά κοντά στο μηδέν.
Η πρώτη ένδειξη του παραδόξου αυτού παρουσιάστηκε το 1999, όταν το Napster, η μουσική υπηρεσία, δημιούργησε δίκτυο που επέτρεπε σε εκατομμύρια ανθρώπους να μοιράζονται μεταξύ τους μουσική χωρίς να πληρώνουν τους καλλιτέχνες ή τους παραγωγούς. Αυτό προκάλεσε τεράστια προβλήματα στη μουσική βιομηχανία. Ανάλογα φαινόμενα έπληξαν τον κλάδο της έκδοσης βιβλίων και εφημερίδων. Οι καταναλωτές άρχισαν να μοιράζονται μεταξύ τους τις δικές τους πληροφορίες μέσω βίντεο, ήχου και γραπτών κειμένων παρακάμπτοντας τις παραδοσιακές αγορές.
Η τεράστια μείωση στο οριακό κόστος έπληξε τους κλάδους αυτούς και τώρα αρχίζει να επιφέρει αλλαγές στην ενέργεια, τη βιομηχανία και την εκπαίδευση.
Αν και το
σταθερό κόστος στην αιολική και ηλιακή ενέργεια είναι κάπως υψηλό, το κόστος
παραγωγής κάθε μονάδας ενέργειας είναι χαμηλό. Το φαινόμενο αυτό αρχίζει να
καταγράφεται ακόμη και στη βιομηχανία. Χιλιάδες χομπίστες κατασκευάζουν ήδη τα
δικά τους προϊόντα χρησιμοποιώντας τρισδιάστατους εκτυπωτές, δωρεάν λογισμικό
και ανακυκλωμένο πλαστικό ως υλικό με σχεδόν μηδενικό κόστος.Η πρώτη ένδειξη του παραδόξου αυτού παρουσιάστηκε το 1999, όταν το Napster, η μουσική υπηρεσία, δημιούργησε δίκτυο που επέτρεπε σε εκατομμύρια ανθρώπους να μοιράζονται μεταξύ τους μουσική χωρίς να πληρώνουν τους καλλιτέχνες ή τους παραγωγούς. Αυτό προκάλεσε τεράστια προβλήματα στη μουσική βιομηχανία. Ανάλογα φαινόμενα έπληξαν τον κλάδο της έκδοσης βιβλίων και εφημερίδων. Οι καταναλωτές άρχισαν να μοιράζονται μεταξύ τους τις δικές τους πληροφορίες μέσω βίντεο, ήχου και γραπτών κειμένων παρακάμπτοντας τις παραδοσιακές αγορές.
Η τεράστια μείωση στο οριακό κόστος έπληξε τους κλάδους αυτούς και τώρα αρχίζει να επιφέρει αλλαγές στην ενέργεια, τη βιομηχανία και την εκπαίδευση.
Πολλοί αναλυτές αναγνωρίζουν πλέον το φαινόμενο και την πραγματικότητα του σχεδόν μηδενικού οριακού κόστους που καταγράφεται στην οικονομία, αλλά εκτιμούν ότι όταν αρκετοί καταναλωτές χρησιμοποιούν δωρεάν υπηρεσίες και προϊόντα, τότε αρκετοί από αυτούς θα αποφασίσουν να ζητήσουν πιο ειδικά προϊόντα και πιο εξειδικευμένες υπηρεσίες, ώστε οι εταιρείες που τα προσφέρουν θα εξακολουθούν να έχουν υψηλά κέρδη και ο καπιταλισμός θα συνεχίσει να ευημερεί. Ομως ο αριθμός των ατόμων που εμφανίζονται διατεθειμένοι να πληρώσουν παραπάνω για τέτοια αγαθά φαίνεται ότι είναι περιορισμένος.
Τώρα το φαινόμενο ετοιμάζεται να πλήξει ολόκληρη την οικονομία. Η ανάπτυξη πολύ μεγάλων υποδομών της νέας τεχνολογίας είναι στα σκαριά - το Διαδίκτυο των Πραγμάτων - που έχει το δυναμικό να οδηγήσει στο μηδέν το οριακό κόστος μέσα στις επόμενες δύο δεκαετίες. Η νέα αυτή τεχνολογία αρχίζει να συνδέει όλους και τα πάντα. Σήμερα έχουν τοποθετηθεί περισσότεροι από 11 δισ. αισθητήρες σε φυσικούς πόρους, γραμμές παραγωγής, την παραγωγή ηλεκτρισμού, τα αποθηκευτικά δίκτυα, σε σπίτια, γραφεία, αυτοκίνητα, παρέχοντας δεδομένα στο Διαδίκτυο των Πραγμάτων. Υπολογίζεται ότι μέχρι το 2020 θα έχουν συνδεθεί με το Διαδίκτυο αυτό 50 δισ. αισθητήρες.
Οι άνθρωποι μπορούν να συνδεθούν στο Δίκτυο και να χρησιμοποιήσουν μεγάλο αριθμό δεδομένων, αναλύσεις και αλγορίθμους ώστε να μπορέσουν να μειώσουν το οριακό κόστος για προϊόντα και υπηρεσίες σε σχεδόν μηδενικά επίπεδα, όπως σήμερα κάνουν με την πληροφορία. Για παράδειγμα, 37 εκατ. κτίρια στις ΗΠΑ έχουν εξοπλιστεί με αισθητήρες συνδεδεμένους με το Διαδίκτυο των Πραγμάτων λαμβάνοντας πληροφορίες σε πραγματικό χρόνο για τη χρήση και τις τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος που παρέχεται από το δίκτυο. Αυτό στο τέλος θα επιτρέψει στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις που παράγουν και αποθηκεύουν ηλεκτρισμό από ηλιακή και αιολική ενέργεια να προγραμματίσουν λογισμικό που θα τους επιτρέψει να αποσυνδέονται από το κανονικό δίκτυο παροχής ηλεκτρικού ρεύματος όταν οι τιμές είναι υψηλές. Θα έχουν ρεύμα από τη δική τους παραγωγή και θα μοιράζονται το πλεόνασμά τους με τους γείτονες με σχεδόν μηδενικό οριακό κόστος. Η Cisco προβλέπει ότι έως το 2022 το κέρδος στην παραγωγικότητα του ιδιωτικού τομέα από το Διαδίκτυο των Πραγμάτων θα ξεπεράσει τα 14 τρισ. δολ. Μελέτη της Τζένεραλ Ελέκτρικ προβλέπει ότι η πρόοδος στην παραγωγικότητα από το Διαδίκτυο των Πραγμάτων μπορεί να επηρεάσει τη μισή παγκόσμια οικονομία έως το 2025.
Το ερώτημα που τίθεται τώρα είναι: πώς αυτή η οικονομία του μέλλοντος θα λειτουργεί όταν εκατομμύρια άνθρωποι θα μπορούν να κατασκευάζουν και να μοιράζονται αγαθά και υπηρεσίες που θα είναι σχεδόν δωρεάν; Η απάντηση βρίσκεται στην κοινωνία που αποτελείται από μη κερδοσκοπικές οργανώσεις, οι οποίες παρακολουθούν όσα κάνουμε και μοιραζόμαστε ως κοινότητα. Κατασκευάζουμε ένα Διαδίκτυο Πραγμάτων που προωθεί τη συνεργασία, την παγκόσμια πρόσβαση και την εισαγωγή μιας οικονομίας του διαμοιρασμού.
Η συνεργατική, αντί για την καπιταλιστική, προσέγγιση αφορά την κοινή πρόσβαση παρά την ιδιωτική ιδιοκτησία. Παρά τη μεγάλη αυτή ανάπτυξη, πολλοί οικονομολόγοι λένε ότι ο μη κερδοσκοπικός τομέας της οικονομίας δεν είναι αυτάρκης οικονομική δύναμη, αλλά ένα παράσιτο που βασίζεται σε κυβερνητικές παροχές και την ιδιωτική φιλανθρωπία. Μπορεί όμως να συμβαίνει το αντίθετο. Πρόσφατη μελέτη αποκάλυψε ότι περίπου το 50% του συνόλου των εσόδων των μη κερδοσκοπικών κλάδων της οικονομίας σε 34 χώρες προέρχεται από αμοιβές, ενώ η κρατική στήριξη αναλογεί στο 36% των εσόδων και η ιδιωτική φιλανθρωπία στο 14%.
Οσο για το καπιταλιστικό σύστημα, είναι πιθανό να μείνει μαζί μας και στο μακρινό μέλλον, αν και μάλλον θα έχει έναν πιο εξορθολογισμένο ρόλο, εξυπηρετώντας κυρίως υπηρεσίες δικτύου και λύσεων. Μπαίνουμε ωστόσο σε έναν κόσμο που βρίσκεται σε σημαντικό βαθμό πέρα από τις αγορές, όπου μαθαίνουμε πώς να ζούμε μαζί σε μια παγκόσμια κοινωνία που γίνεται όλο και πιο αλληλοεξαρτώμενη και συνεργατική.