του Δημήτρη Χρυσικόπουλου *
Λίγα λόγια για την ιστορία των BRICS:
Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, οι χώρες της Βραζιλίας, της Ρωσίας, της Ινδίας και της Κίνας, οι οποίες ανήκαν στις αναδυόμενες αγορές, παρουσίαζαν αλματώδη οικονομική ανάπτυξη, πολύ μεγαλύτερη από αυτή των μεγάλων οικονομιών των πλούσιων χωρών. Παράλληλα οι χώρες αυτές κάλυπταν μεγάλες εκτάσεις στον παγκόσμιο χάρτη ενώ και ο συνολικός τους πληθυσμός κάλυπτε ένα μεγάλο ποσοστό του παγκόσμιου πληθυσμού της Γης. Αυτό οδήγησε στη δημιουργία ενός αρχικά οικονομικού όρου για να περιγράψει τις οικονομίες των χωρών αυτών, ο οποίος πήρε το όνομά του, BRIC, από τα αρχικά των 4 χωρών.
Ο κεντρικός στόχος της ένωσης σχετίζεται με τη βελτίωση της τρέχουσας παγκόσμιας οικονομικής κατάστασης και το πώς οι τέσσερις χώρες μπορούν να συνεργαστούν καλύτερα στο μέλλον, σε μια γενικότερη ώθηση για τη μεταρρύθμιση των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, τη πιθανή δημιουργία και καθιέρωση ενός νέου και απόλυτα αξιόπιστου παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος αλλά και τη δημιουργία μιας δίκαιης, δημοκρατικής και πολυπολικής παγκόσμιας τάξης.
Οικονομικός ή Πολιτικός φορέας ;
Είναι σίγουρο πως σε πρώτη φάση η ένωση των BRICS θα ασχοληθεί με θέματα νομισματικής πολιτικής και δημιουργίας χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων παγκόσμιας εμβέλειας.
Η αναφορά όμως στον σχεδιασμό μίας πολυπολικής παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, η είσοδος της Νότιας Αφρικής αλλά κα οι κοινές θέσεις των μελών σε σχέση με τα τεκταινόμενα στο Ιράν ή στη Συρία, με σαφής υποδείξεις προς τη διεθνή κοινότητα για την αποφυγή στρατιωτικής δράσης και μονομερών κυρώσεων, δηλώνει ότι στα άμεσα ενδιαφέροντα της ένωσης συμπεριλαμβάνεται και ο στρατηγικός σχεδιασμός της γεωπολιτικής και γεωστρατηγικής της θέσης στις επόμενες δεκαετίες.
Αυτή η ερώτηση κρύβει και τους δυνητικούς κινδύνους που θα αντιμετωπίσει η ένωση τα επόμενα χρόνια. Εάν όπως και η Ευρωπαϊκή Ένωση μείνει προσκολλημένη στην νομισματική ή οικονομική συνεργασία, χωρίς να προχωρήσει σε θέματα πολιτικής και ευρύτερης γεωπολιτικής συνεργασίας, θα θέσει τις βάσεις για τη διάλυση της σε κάποια προσεχή κρίση.
Ο σχεδιασμός μίας πολυπολικής παγκοσμιοποίησης
Σε διάγγελμα του, και με την επαναφορά του στη θέση του Προέδρου της Ρωσικής Ομοσπονδίας, ο Βλάντιμιρ Πούτιν απευθύνθηκε προς την Ομοσπονδιακή Συνέλευση και συνάντησε ζωηρή αντίδραση ανάμεσα στους πολιτικούς και τους εμπειρογνώμονες όχι μόνο στη Ρωσία, αλλά και στο εξωτερικό.
Ο ρώσος πρόεδρος υπογράμμισε ότι Ρωσία εργάζεται για ένα εναλλακτικό πλαίσιο παγκοσμιοποίησης, όπου η έμφαση θα είναι στην πολυπολικότητα και όχι στην στρατιωτικοποίηση των διεθνών σχέσεων, πράγμα που ισχυρίστηκε ότι κάνει το ΝΑΤΟ σε διάφορες περιοχές του κόσμου (οι απόπειρες στρατιωτικής περικύκλωσης της Ρωσίας αλλά και της Κίνας γίνονται πλέον με απροκάλυπτο τρόπο). Οι πόλοι αυτοί μπορεί να είναι η Ε.Ε., η Ρωσία και η Ευρωασιατική Ένωση, η Κίνα, οι ΗΠΑ, η Λατινική Αμερική κλπ.
Ο Πούτιν τόνισε ότι ο πολυπολικός κόσμος αποδεικνύεται πολύ πιο πολύπλοκος από το διπολικό. Ταυτόχρονα παρατήρησε ότι οι λαοί «βαρέθηκαν» πια την υπαγόρευση μιας και μόνο χώρας. Σε κάποιες περιπτώσεις, όπως σημείωσε, είναι πλέον φανερό ότι στην Αμερική δεν χρειάζονται σύμμαχοι, αλλά υποτελείς.
Ο Πούτιν σωστά θεωρεί ότι ο κόσμος εισέρχεται σε εποχή ριζικών αλλαγών. Εννοείται η αυξανόμενη παγκοσμιοποίηση, καθώς όμως και η αλλαγή των βασικών παικτών στο διεθνή στίβο. Διαμορφώνονται νέοι πόλοι και πιο αισθητό ρόλο αρχίζουν να παίζουν οι χώρες της Ανατολής και της Λατινικής Αμερικής στις οποίες δημιουργούνται τα νέα παγκόσμια έμπορο-οικονομικά κέντρα.
Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι η Ρωσία, η Κίνα και η Ινδία μέσα από την ένωση των BRICS, εγκαινιάζουν μία εποχή διαμόρφωσης νέων γεωπολιτικών ισορροπιών και την έναρξη μίας νομισματικής και χρηματοπιστωτικής αρχικά σύγκρουσης με τη μονοκρατορία του δολαρίου και με το μονεταριστικό κατεστημένο του Citi. Η πρόταση ενός πολυπολικού κόσμου είναι η απάντηση τους στη Νέα Τάξη Πραγμάτων.
Μεταρρύθμιση των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων
Στόχος της ένωσης BRICS είναι η απεμπλοκή των μελών της από την Παγκόσμια Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Οι μεγαλύτερες αναδυόμενες αγορές του κόσμου ενώθηκαν με στόχο την αντιμετώπιση της υπανάπτυξης και της νομισματικής "παγιoποίησης του δολαρίου" με στόχο να ιδρύσουν θεσμούς οι οποίοι θα είναι ανεξάρτητοι τόσο από την Παγκόσμια Τράπεζα όσο και από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
Στο Durban οι BRICS πέτυχαν σημαντικές συμφωνίες. Όπως τη δημιουργία ταμείου για την αντιμετώπιση συναλλαγματικών κρίσεων, τη συμφωνία Κίνας - Βραζιλίας για τη χρήση των εθνικών τους νομισμάτων στις διμερείς εμπορικές συναλλαγές, ή το άνοιγμα της κινεζικής αγοράς ομολόγων.
Η λογική πίσω από την δημιουργία του άξονα BRICS είναι η φιλοδοξία για την δημιουργία νέων ιδρυμάτων τύπου Bretton Woods, τα όποια όμως θα εξυπηρετούν τον αναπτυσσόμενο κόσμο.
Οι ηγέτες του άξονα κάλεσαν στην αναμόρφωση της διοίκησης της Παγκόσμιας Τράπεζας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (που δημιουργήθηκαν στο Bretton Woods, του New Hampshire, το 1944). Επίσης, αντιτίθενται στην πρακτική της επιλογής των προέδρων των διεθνών αυτών οργανισμών αποκλειστικά από τις Η.Π.Α και την Ευρώπη.
Τα βήματα αυτά όμως, όσο προσεκτικά και εάν γίνονται έρχονται σε άμεση ρήξη με τα βασικά «ιερά εργαλεία» υποδούλωσης των λαών του πλανήτη. Είναι μαθηματικά βέβαιο ότι η επερχόμενη σύγκρουση θα ξεπεράσει σύντομα τα όρια ενός νομισματικού/ χρηματοπιστωτικού πολέμου, περνώντας στο πεδίο της στρατιωτικής αντιπαράθεσης.
Δημιουργία Παγκόσμιου Αποθεματικού Νομίσματος
Οι αξιωματούχοι και των πέντε χωρών συζητούν επίσης και ζητήματα σχετικά με την συγκέντρωση αποθεματικών σε ξένα νομίσματα ώστε να προστατευθούν από τις ανισορροπίες στα ισοζύγια πληρωμών και τις νομισματικές κρίσεις.
Η δημιουργία ενός νέου αξιόπιστου αποθεματικού νομίσματος βρίσκεται ανάμεσα στα ενδιαφέροντα της ένωσης. Η αμφισβήτηση του δολαρίου βέβαια, έως του απόλυτου μέχρι σήμερα αποθεματικού νομίσματος προκαλεί και θα προκαλέσει στο μέλλον έντονες ή ακόμα και ακραίες αντιδράσεις.
Η είσοδος της Νότιας Αφρικής
Η Νότια Αφρική ζήτησε την ένταξή της στους BRICS κατά τη διάρκεια του 2010 και η διαδικασία για την επίσημη αποδοχή ξεκίνησε ήδη από τον Αύγουστο του 2010. Η Νότια Αφρική έγινε επίσημα δεκτή ως κράτος-μέλος στις 24 Δεκεμβρίου 2010, μετά από επίσημη πρόσκληση από την Κίνα και τις άλλες 3 χώρες να ενταχθεί στην ομάδα. Έτσι η ομάδα μετονομάστηκε πλέον σε BRICS.
Η οικονομία της Κίνας είναι τέσσερις φορές μεγαλύτερη από αυτή της Ρωσίας ή της Ινδίας και είκοσι φορές μεγαλύτερη από αυτή της Νοτίου Αφρικής. Παρ’ όλα αυτά η ένταξη στην ένωση μίας πολύ μικρότερης δυναμικής χώρας, που όμως εκπροσωπεί την αφρικανική ήπειρο και διαθέτει γεωγραφικά στρατηγικά πλεονεκτήματα στη μεταφορά εμπορευμάτων, αποδεικνύει με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο το ενδιαφέρον της ένωσης για ανάπτυξη σε μέλη αλλά και την ύπαρξη στρατηγικού σχεδιασμού για το μέλλον της.
Στο ίδιο μήκος κινείται και η διμερής συμφωνία ελεύθερου εμπορίου που υπέγραψαν τον Απρίλη του 2013, ύστερα από έξι χρόνια διαπραγματεύσεων, η Κίνα και η Ισλανδία. Με αυτήν, που είναι και η πρώτη ανάμεσα στην Κίνα και μια ευρωπαϊκή χώρα, ενισχύεται η παρουσία του Πεκίνου (και μέσω αυτής και των BRICS) σε μια περιοχή της Αρκτικής την οποία εποφθαλμιούν πολλές παγκόσμιες δυνάμεις καθώς εκεί αναμένεται να υπάρξουν νέες θαλάσσιες οδοί (η υπερθέρμανση του πλανήτη λιώνει τους αρκτικούς πάγους και αναμένεται στην περιοχή αυτή να υπάρξουν νέες σημαντικές θαλάσσιες οδοί), αλλά κι εκμεταλλεύσιμα κοιτάσματα ορυκτών, πετρελαίου και αερίου.
Σημείωση: Για όσους δε θυμούνται η Ισλανδία είναι εκείνη η μικρή χώρα των 320.000 κατοίκων που είπε ΟΧΙ στο ΔΝΤ, οδήγησε τους επίορκους πολιτικούς της στη φυλακή, καθιέρωσε μέσα από συντακτική εθνοσυνέλευση ένα νέο Σύνταγμα και σήμερα τέσσερα χρόνια μετά χαίρεται θετικών ρυθμών ανάπτυξης και χαμηλών ποσοστών ανεργίας.
Στο ίδιο μήκος κινείται και η ταχύτατα προωθούμενη συνεργασία της Ρωσίας με τη Σερβία. Η παρουσία της Ρωσίας (και μέσω αυτής και των BRICS) σε μία περιοχή στη καρδιά της Ευρώπης ενισχύει τη θέση τη θέση της ένωσης στη Γηραιά Ήπειρο.
Είναι αναμενόμενο ότι πολύ σύντομα θα δούμε αντίστοιχες προσεγγίσεις σε χώρες της Αφρικής, της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής από μέλη της ένωσης.
Το 2012, οι πέντε χώρες BRICS αντιπροσώπευαν έναν πληθυσμό σχεδόν τριών δισεκατομμυρίων ανθρώπων (43% του παγκόσμιου πληθυσμού), με συνδυασμένο ονομαστικό ΑΕΠ 13,7 τρις δολαρίων (21% του παγκόσμιου ΑΕΠ), και ένα εκτιμώμενο σύνολο 4,4 τρις δολαρίων σε συναλλαγματικά αποθεματικά, το οποίο αντιστοιχεί στις πέντε χώρες των BRICS.
Η νέα Παγκόσμια Τράπεζα Ανάπτυξης
Οι ηγέτες της BRICS μετά την ολοκλήρωση της τελευταίας σύσκεψης στο Durban της Νότιας Αφρικής, τον Μάρτιο του 2013, ανακοίνωσαν την ίδρυση νέας Παγκόσμιας Τράπεζας Ανάπτυξης που θα χρηματοδοτεί κυρίως έργα υποδομής. Η τράπεζα αυτή θα έχει αρχικό κεφάλαιο 50 δισεκατομμύρια δολάρια με συμμετοχή 10 δισεκατομμύρια από κάθε χώρα.
Το γεγονός ότι κάθε χώρα συμμετέχει ισότιμα στη νέα παγκόσμια τράπεζα δηλώνει με άμεσο τρόπο τον αμοιβαίο σεβασμό στα μέλη της ένωσης.
Η Παγκόσμια Τράπεζα (IBRD) ανακοίνωσε πως είναι έτοιμη να συνεργαστεί στενά με τη νέα τράπεζα ανάπτυξης που θα ιδρύσουν οι αναδυόμενες οικονομίες των BRICS, με στόχο την εξάλειψη της φτώχειας (!), επισημαίνοντας πως δεν υπάρχει ανταγωνισμός ανάμεσα στα δύο χρηματοπιστωτικά ιδρύματα (!!!). Εδώ γελάμε…
Σημείωση: Για να μη ξεχνιόμαστε. Το παιχνίδι μέχρι σήμερα όσον αφορά στην καταπολέμηση της φτώχιας (!) είναι το γνωστό. Η παγκόσμια τράπεζα (IBRD και IDA) δανείζει και το ΔΝΤ (IMF), όταν πάρει εντολή αρχικά απαιτεί και στη συνέχεια αφού δημιουργήσει μια ακόμα «αποικία χρέους» προωθεί την υφαρπαγή του πλούτου μιας χώρας.
Η θέση της Ελλάδας απέναντι στους BRICS
Υπάρχει ενδιαφέρον των χωρών του άξονα των BRICS για την Ελλάδα; Εάν κάποιος ανασκοπήσει το μόνιμο ενδιαφέρον της Ρωσίας και της Κίνας για υποδομές μεταφορών (Λιμένας Πειραιώς, ΟΣΕ, Θριάσιο κλπ) αλλά και για τα ενεργειακά αποθέματα της χώρας μπορεί να απαντήσει καταφατικά με απόλυτη βεβαιότητα.
Τα θέματα αυτά εξετάζονται ή/και αποτελούν στοιχεία διαπραγμάτευσης, κατά τις συναντήσεις των προέδρων της Ρωσίας ή της Κίνας με τη καγκελάριο της Γερμανίας; Είναι σίγουρο πως ναι.
Υπάρχει παρουσία της ελληνικής πολιτικής σκηνής στις όποιες διαπραγματεύσεις; Όχι. Έτσι και αλλιώς στις «αποικίες χρέους» εκείνος που αποφασίζει είναι οι δυνάμεις κατοχής…
* Ο Δημήτρης Χρυσικόπουλος είναι σύμβουλος επιχειρήσεων σε θέματα σχεδιασμού και εφαρμογής διαχειριστικών συστημάτων καθώς επίσης και υπεύθυνος τομέα ανάπτυξης του Πατριωτικού Μετώπου.