Αυτή η υπόθεση της εκτροπής του Αχελώου κατανάλωσε πόρους και
φαιά ουσία όσο ελάχιστες…Η αφετηρία της ανάγεται στις αρχές της δεκαετίας του
80, στις αναγγελίες του Ανδρέα
Παπανδρέου για τα μεγάλα έργα – στα οποία συμπεριλαμβάνονταν το νέο αεροδρόμιο,
η ζεύξη Ρίου- Αντιρρίου και το μετρό… Σε αυτή τη δεκαετία, οι οικολογούντες
ξεκίνησαν να διαμορφώνουν και να εκθέτουν την άποψή τους για τις «ήπιες»
επεμβάσεις στο υδάτινο δυναμικό – επιφανειακό και όχι μόνο- που σήμαινε επεμβάσεις μικρής κλίμακας,
αφομοιώσιμες από τη φύση και συμβατές με τις ιδιαιτερότητες της γεωργίας. Η συγκεκριμένη άποψη ήταν επίσης προϊόν της πικρής πείρας που είχε σωρευθεί
στην Αμερική αλλά και στη Σοβιετική Ένωση, μετά τα τεράστια υδροηλεκτρικά έργα
και τις εκτροπές ποταμών, που άλλαξαν την κατάσταση πολλών περιοχών προς το
χειρότερο. Επίσης είχε σχέση και με τη
κριτική του φράγματος του Ασουάν στον Νείλο, που ναι μεν πρόσφερε ηλεκτρισμό
και νερά για αρδεύσεις στην Αίγυπτο, όμως από την άλλη πλευρά μείωσε τη
γονιμότητα της γεωργίας και επέβαλε την αυξημένη χρήση λιπασμάτων….Όλη αυτή η
πείρα δεν αναχαίτισε τα σχέδια σειράς μεγάλων φραγμάτων στη Κίνα και την έξωση
1. 000.000 ανθρώπων από τις πατρογονικές τους εστίες(!), όμως πριν λίγα χρόνια
απέτρεψε ένα σχέδιο εκτροπής του ποταμού Έβρου στην Ισπανία και μεταφοράς των
υδάτων του 1000 χιλιόμετρα παραπέρα…
Η μικρή και για την ακρίβεια η «άριστη» ή «προσαρμοσμένη»
κλίμακα παραγωγής έργων, ενσωματώθηκε μέσα στην οικο-λογική και αποτέλεσε
βασικό εργαλείο επέμβασης σε διάφορα αμφισβητούμενα θέματα : Η άντληση αιολικής
και ηλιακής ενέργειας, τα μεγέθη της δόμησης, της διαχείρισης αποβλήτων, της οικιστικής
μεγέθυνσης, αναγνωρίσθηκαν ως πεδία οικολογικής παρέμβασης όχι μόνο με βάση το «ποιόν»
αλλά και το «ποσόν» των επεμβάσεων.
Από αυτή την άποψη ήταν αναμφίβολα σωστή η παρακάτω
παρέμβαση του ΣΥΡΙΖΑ/ΕΚΜ στην υπόθεση της εκτροπής του Αχελώου, που προκάλεσε επεμβάσεις τεράστιας κλίμακας, όπως αυτές που εικονίζονται (2011) στη περιοχή των Τζουμέρκων....
H αλήθεια για τον Αχελώο
Η άναρχη ανάπτυξη στον αγροτικό τομέα δίχως εθνικό σχεδιασμό
και τοπικό προγραμματισμό που ν’ απαντάει
στα ερωτήματα τι, που, πόσο και πως θα παράξω, έβαλε τη σφραγίδα της και στη διαχείριση
του υδάτινου δυναμικού της περιοχής. Το
κράτος αντί να αξιοποιήσει τα επιφανειακά νερά της Θεσσαλίας με φράγματα,
ταμιευτήρες και αναρυθμιστικές λίμνες σε συνδυασμό με λελογισμένη αξιοποίηση
των υπόγειων υδάτων γέμισε τον κάμπο με «τρύπες»- γεωτρήσεις.
Ταυτόχρονα, έκλεισε το μάτι στους αγρότες να κάνουν το ίδιο
και αυτοί, φυσικά πάντα χωρίς μελέτη και σχέδιο, χωρίς μέτρο και αγνοώντας τις
οικολογικές επιπτώσεις.
Τα αποτελέσματα αυτής της πολιτικής ήταν:
·
Να
αναπτυχθεί, στρεβλά βέβαια, η παραγωγή και να αυξηθεί η αποδοτικότητα, κύρια σε
προϊόντα που είχαν μεγάλη ακαθάριστη πρόσοδο και επιδοτήσεις από την Ε.Ε. ,
όπως το βαμβάκι π.χ.
· Οι μικρομεσαίοι αγρότες να χρεωθούν
μέχρι το λαιμό για να εξασφαλίσουν νερό και να αναπτύξουν την παραγωγή
· Να διαταραχθεί το υδατικό ισοζύγιο
και να εξαντληθεί σημαντικό μέρος των αποθεμάτων
Σύμφωνα με τη μελέτη για το υδατικό δυναμικό της Θεσσαλίας
από το Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, η
περιβαλλοντική καταστροφή αφορά:
1. Στη μειωμένη απορροή του Πηνειού και
την πτώση της κάτω από το οικολογικό όριο σχεδόν σε ετήσια βάση
2. Στη σημαντική πτώση της στάθμης των
υδροφόρων οριζόντων, ιδιαίτερα στον
ανατολικό υδροφορέα
3. Στην υφαλμύρωση που προχωράει σε
εκτεταμένο μέτωπο στην ανατολική Θεσσαλία. Οι καθιζήσεις και οι ρωγμές είναι
συμπτώματα της δραματικής πτώσης των
υπόγειων υδροφορέων
4. Στην ποιοτική υποβάθμιση του νερού
που μεγάλο μέρος του είναι ακατάλληλο για τις χρήσεις που καταναλώνεται. Η
νιτρορύπανση ιδιαίτερα αποτελεί δείκτη σοβαρής περιβαλλοντικής υποβάθμισης.
Μπροστά σ’ αυτή την κατάσταση
κι ενώ τα θεσσαλικά νερά κυλούσαν πάντα αναξιοποίητα εμφανίζεται το
όραμα της εκτροπής του Αχελώου. Για δεκαετίες ολόκληρες οι κυβερνήσεις της Ν.Δ.
και το ΠΑΣΟΚ άρχισαν να εκτρέπουν τον Αχελώο σταθερά κάθε επέτειο του Κιλελέρ
και σε κάθε εκλογική αναμέτρηση.
Σήμερα μπροστά στα δραματικά αδιέξοδα της Μνημονιακής
πολιτικής το μενού της δημαγωγίας και του αποπροσανατολισμού δεν μπορούσε να μη
περιλαμβάνει και ολίγον από Αχελώο. Αυτή τη φορά όμως σερβίρεται όπως πάντα από
το ΚΚΕ , κύρια όμως από παλιάς κοπής δεξιούς παράγοντες και συνοδεύεται από
μια πολιτική επίθεση στο ΣΥ.ΡΙΖ.Α και την βουλευτίνα του
Ηρώ Διώτη. Αυτή η επίθεση χαρακτηρίζεται
από πολιτική εξαλλοσύνη και ιταμό ύφος που συνάδει με εμφυλιοπολεμικό κλίμα
Ωστόσο οι εμμονές στα όρια της ιδεοληψίας και η αναμονή της
εκτροπής περιόρισαν στο ελάχιστο την ανάπτυξη και την προώθηση εναλλακτικών
σχεδίων αξιοποίησης των υδατικών πόρων, όπως η λύση της κατασκευής τοπικών
φραγμάτων κλπ. Πολύ δε περισσότερο δεν έχει μελετηθεί η λεγόμενη «μηδενική
λύση» που προκρίνει την ήπια εκμετάλλευση του τοπικού υδατικού δυναμικού σε
συνδυασμό με την εφαρμογή μεθόδων διαχείρισης της ζήτησης του νερού και
πρακτικών εξοικονόμησης των χρήσεών του.
Οι επιμέρους
αντιρρήσεις για το έργο αφορούν σε πολλές από τις παραμέτρους του, συνοψίζονται
όμως στις ακόλουθες ενότητες:
1.
Υπάρχουν
ακόμη, μετά από τόσα χρόνια και παρά τις επικαιροποιήσεις, πολλές ελλείψεις και
ασάφειες στη συνολική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, με ελλιπή και
αποσπασματικά στοιχεία, τόσο υδρομετρικά για το υδατικό διαμέρισμα αλλά και το
δέλτα του Αχελώου, όσο και για τις υδατικές καταναλώσεις. Ούτως ή άλλως, σήμερα
οι μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων που έχουν εκπονηθεί για το έργο έχουν
ξεπεραστεί, μια και αναφέρονται σε δεδομένα της προηγούμενης εικοσαετίας.
2.
Το ίδιο
πνεύμα χαρακτηρίζει και την μελέτη σκοπιμότητας του έργου, η οποία έχει
κατηγορηθεί πολλές φορές στο παρελθόν και από πολλούς για υπεραπλουστευτική
μεθοδολογία, παραλείψεις και λανθασμένες επιλογές, συστηματική υποεκτίμηση
κατηγοριών κόστους, υπερεκτίμηση κατηγοριών οφέλους κλπ. Τα νέα οικονομικά και
αναπτυξιακά δεδομένα που έχουν εντωμεταξύ προκύψει, θέτουν υπό αμφισβήτηση τη
σκοπιμότητα του έργου, με τον τρόπο τουλάχιστον που αυτό υλοποιείται.
3.
Ανάλογη είναι
και η ασάφεια σε ότι αφορά στην τύχη του τεράστιου υδατικού όγκου από τη στιγμή
που θα φτάσει στη Θεσσαλία. Η αδυναμία άμεσης χρήσης του, τουλάχιστον στην
άρδευση είναι σαφής, η μοίρα των προσωρινών (και πολύ περισσότερο των μόνιμων)
αρδευτικών έργων είναι άγνωστη, η χρήση του υπάρχοντος στραγγιστικού δικτύου
για άρδευση (έχει προταθεί) εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους πλημμυρών, ενώ δεν
υπάρχει ως τώρα πρόβλεψη για τον τρόπο και τον φορέα διαχείρισης του
εκτρεπόμενου νερού.
4. Η εκτροπή προσβάλλεται εύκολα νομικά
καθώς παραβιάζει την Κοινοτική οδηγία για το νερό. Σύμφωνα με αυτή μια περιοχή
για να μπορέσει να αξιοποιήσει τα νερά μιας άλλης λεκάνης απορροής πρέπει να
έχει ήδη αξιοποιήσει τα νερά που βρίσκονται στις δικές της λεκάνες απορροής.
5.
Το θέμα του συνολικού κόστους του έργου. Κανείς δεν ξέρει αυτή τη στιγμή με ακρίβεια, πόσες εκατοντάδες
εκατομμύρια ευρώ θα πληρώσουμε επιπλέον για την ολοκλήρωση των έργων, το μόνο
βέβαιο είναι ότι αυτά θα προέρχονται από εθνικούς πόρους. Η Ευρωπαϊκή Ένωση εδώ
και τόσα χρόνια αρνείται τη χρηματοδότηση του έργου, γεγονός που πολλαπλασιάζει
την πραγματική ζημιά, καθώς η χώρα στερήθηκε τη δυνατότητα απορρόφησης
αντίστοιχου ποσού κοινοτικών κονδυλίων για συγχρηματοδοτούμενα έργα. Θολό παραμένει επίσης το θέμα της
τελικής τιμής του αρδευτικού νερού, και το κατά πόσον το τεράστιο
κατασκευαστικό και λειτουργικό κόστος των έργων θα μετακυλήσει στους
αγρότες-χρήστες.
Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ με βάση
αυτά τα δεδομένα δε συναινεί με την ολοκλήρωση του έργου. Αυτοί που έχουν
εγκληματικές ευθύνες για τα ποσά που ξοδευτήκαν επιχειρούν να τις χρεώσουν στο
κίνημα κατά της εκτροπής και το ΣΥΡΙΖΑ. Ούτε λίγο, ούτε πολύ ζητούν συνενόχους στο έγκλημα.
Ματαιοπονούν. Συνένοχοι στο έγκλημα δε θα γίνουμε.
Θα δυναμώσουμε τον αγώνα για την προώθηση της
εναλλακτικής πρότασης μας: μικρά, τοπικά φράγματα που αξιοποιούν τα νερά της
Θεσσαλίας και μπορούν να γίνουν σε μικρότερο χρόνο, με μικρότερο κόστος δίχως
επιβάρυνση στο περιβάλλον και να δώσουν περισσότερο νερό από την εκτροπή του
Αχελώου.